Wouter Koolmees trad in november 2022 aan om orde op zaken te stellen bij NS. De oud-minister van Sociale Zaken en werkgelegenheid, politicus voor D66, de man die het nieuwe pensioenstelsel vormgaf en de coronasteun vormgaf. Als geen ander weet hij hoe in Den Haag de hazen lopen en Koolmees zal zijn politieke ervaring hard nodig hebben. ‘Dat speelde mee, voor de commissarissen’, toen ze hem bij NS aanstelden, zo geeft Koolmees toe.
In 2025 loopt de concessie op het hoofdrailnet van NS af. Tegelijkertijd kampt het spoorbedrijf met grote operationele problemen. Treinen zijn bij tijd en wijle overvol, vertraagd, vallen regelmatig uit en de dienstverlening is uitgekleed. 13 procent van de dienstverlening is geschrapt en tot overmaat van ramp zijn na corona de vervoersstromen ingrijpend veranderd. De dinsdag en donderdag ochtendspits zijn onvergelijkbaar veel drukker dan andere dagen in de week.
Koolmees kreeg in Den Haag gedaan dat NS de concessie op het hoofdrailnet in principe onderhands wordt gegund en dus mag houden. NS krijgt bovendien subsidie waar voorheen betaald moest worden voor het gebruik van de concessie en ook met de zo lang gewenste prijsdifferentiatie naar plaats en tijd mag geëxperimenteerd worden.
De Tweede Kamer gaat nog in discussie over de voorgestelde aanpassingen van de concessie. Maar een ding is nu al zeker. Prijsdifferentiatie kan op veel kritiek rekenen. Het komt voor veel passagiers neer op een vorm van spitsheffing als zij in de spits meer moeten gaan betalen dan daarbuiten. Zij moeten immers om 09:00 op hun werk zijn en hebben niet echt een keuze om later te vertrekken. Koolmees vertelt wel begrip te hebben voor dat probleem. Bij NS wordt daarom nagedacht over kaarten voor bepaalde beroepsgroepen. Bijvoorbeeld leraren of zorgpersoneel zouden dan in de spits niet duurder uit zijn.
Op internationale lijnen zou NS een flinke concessie moeten doen. De lijn naar Brussel blijft stevig in handen van NS. Er zijn plannen om de frequentie te verdubbelen tot 32 treinen per dag. Maar op de lijnen naar Londen, Berlijn en Parijs moet NS, dankzij een zogeheten open-access-regeling, concurrentie toe staan als daar ruimte voor is. Koolmees betwijfelt alleen dat die ruimte er zal zijn. De lijnen worden straks, ook dankzij uitbreidingen die NS samen met andere nationale spoormaatschappijen van plan is zó druk bereden, dat er geen ruimte is voor andere concurrenten.
NS is ondertussen hard bezig om de operationele problemen aan te pakken. Nieuw personeel wordt opgeleid en komt op korte termijn beschikbaar. Ook Koolmees zelf hoopt over niet al te lange tijd de opleiding tot conducteur af te ronden. Het kan dus zijn je straks de hoofdconducteur in eigen persoon tegenkomt, als je breeduit zittend in de ochtendspits naar je werk treint.
Over Hoge Bomen:
Hoge Bomen is dé BNR-audit van grote Nederlandse bedrijven. In het eerste seizoen namen we supermarktconcern Jumbo onder de loep, in het tweede seizoen is de NS aan de beurt. Vanaf nu, elke week een nieuwe aflevering in je podcastapp.
Over de makers:
Ruben Eg werkte als verslaggever voor dagblad Metro en de economieredactie van De Telegraaf. Voor Metro schreef hij veel over het openbaar vervoer, van volle treinen, internet op het station tot de Fyra. Voor De Financiële Telegraaf (DFT) specialiseerde hij zich in het bankwezen en de woningmarkt. Momenteel werkt Ruben op de economieredactie van de NOS.
Martijn de Rijk, econoom, werkt sinds 1999 bij BNR Nieuwsradio en is al 20 jaar razende reporter. Als verslaggever coverde hij het nieuws op het spoor met grote regelmaat, van de introductie van nieuwe treinen, tot en met de renovatie van de hele oude; van de laatste technische snufjes tot en met de grote chaos op het spoor bij het uitvallen van verkeersleidingssystemen.
Ruben Eg en Martijn de Rijk reisden in totaal een dikke duizend kilometer in de trein, soms met een beetje vertraging, pakten ettelijke keren een OV-fiets en liepen ook nog wel eens 10 kilometer omdat de OV fietsen op waren. Ze spraken in totaal zo’n 50 spoorwegmedewerkers, economen, politici, reizigers en treintechnici.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
