Deze 300ste aflevering begint met een felicitatie door Eppo van Nispen van Beeld & Geluid en een bijzondere aankondiging!
***
We houden in Nederland heel erg van 'gewoon doen' en 'gewoon zijn', zoals we bespraken in aflevering 296. Maar tegelijkertijd vinden we onszelf toch ook wel heel uniek en anders dan anderen. Met dat oer-Hollandse vingertje hebben we nogal eens de neiging de rest van de mensheid te willen doordringen van de Nederlandse voortreffelijkheid.
In deze 300e editie van Betrouwbare Bronnen duiken Jaap Jansen en PG Kroeger daarom in historische en culturele achtergronden tevens verrassende actualiteit en van deze 'Dutch exceptionalism'. Een magnifieke bron van inzicht hierin biedt het nieuwe boek Engelen uit Europa van Hans van der Jagt over Alexander Idenburg en 'de moraal van het Nederlands imperialisme'.
Uniek was ons land natuurlijk al eeuwenlang als mercantiele, calvinistische republiek. Het was een supermacht zonder groot leger, klein van oppervlak maar met tentakels over heel de aardbol. Het zag zichzelf ook als Praesidium Libertatis, Bolwerk der Vrijheid. In religieus opzicht werd de Republiek min of meer gelijkgesteld met het oude Israël, dat immers zich bevrijd had van de onderdrukker, de farao van Egypte. Zo waren de burgers van deze calvinistische republiek ‘het uitverkoren volk' van de nieuwe tijd.
Met de tijd van de Europese revoluties kwam daar een einde aan. Ons land werd minder bijzonder, want het kreeg een monarchaal-autoritair bewind en na de afscheiding van België werd het een tweederangs mogendheid. Pas met de economische en intellectuele omwentelingen van de decennia na 1870 werd het 'unieke' van Nederland herontdekt en eigentijds opgepoetst. Nederland werd een natie met een missie in de wereld. Het ging als imperiale koloniale mogendheid een 'ethische politiek' voeren.
De man die deze ambitie als geen ander formuleerde en concreet toepaste was Alexander Idenburg. Hij belichaamde het ethisch imperialisme waarmee Nederland van zijn imperium een soort mondiaal opvoedings- en beschavingsoffensief maakte. 'Indië' zou een modelkolonie worden waarin de Aziaten dankzij de Nederlandse beschaving uiteindelijk zichzelf konden regeren, uiteraard binnen het verband van het koninkrijk.
Jaap en PG laten zien dat dit hooggestemde ideaal als een bijna religieuze roeping werd afgekondigd, maar tegelijkertijd gepaard ging met soms harde repressie. Want de Morele Supermacht voelde zich voortdurend bedreigd, de ambitie lag permanent onder vuur.
In Europa was het Nederlandse superioriteitsgevoel niet minder opvallend. Den Haag kreeg zijn Vredespaleis en de neutraliteitspolitiek werd uitgedragen als voorbeeld van vredelievendheid en ontwapening, waar andere volkeren heel veel van zouden kunnen leren.
En hier is ten diepste nog maar weinig in veranderd. Van koningin Juliana tot het Oekraïne-referendum en van Jan Pronk (zie hiervoor het boek Grote idealen, smalle marges, een parlementaire geschiedenis van de lange jaren zeventig) tot Dilan Yesilgöz weten de Nederlanders de rest van de mensheid perfect uit te leggen hoe veel beter en moreel hoogstaander zij zijn dan de rest van de wereld.
In de Europese Unie staan wij er om bekend anderen haarfijn uit te kunnen leggen hoe wij de regels beter weten toe te passen dan wie dan ook. Nederland is kampioen 'goldplating' en als het dan toch tegenvalt is dat natuurlijk de schuld van ‘Brussel’. Natura 2000 en de stikstofperikelen zijn er een actueel voorbeeld van.
Dat 'Dutch Exceptionalism' zit zó diep in ons DNA dat wij het zelf nauwelijks merken. Onze tolerantie, onze fietscultuur, ons bosbeheer, ze zijn een lichtend voorbeeld voor gans de mensheid!
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Dankzij uitgeverij Prometheus kunnen vrienden meedingen naar een van de drie beschikbaar gestelde exemplaren van het boek van Hans van der Jagt. Hoe je dat doet, daarover verschijnt – alleen voor vrienden – een mededeling op de website.
Sponsoring of adverteren kan ook. Stuur voor informatie een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl
In deze aflevering adverteert o.a. De Volkskrant. Neem een proefabonnement!
***
Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Verder luisteren
296 - Doe effe normaal man! De macht der gewoonte in de Nederlandse politiek
274 - Thorbecke, denker en doener
257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden
200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel
159 - Washington DC: na de afgang van Trump optimisme over Biden en Harris (met de in deze aflevering genoemde Bob van Heuvelen)
149 - De zeven levens van Abraham Kuyper, een ongrijpbaar staatsman
138 - In het voetspoor van Amerikaanse Presidenten in Nederland (Teddy Roosevelt bezoekt Nederland)
113 - De Jaren '20 als wenkend perspectief
100 - Nederland in Europa: lusten en lasten door de eeuwen heen
34 - 140 jaar Anti-Revolutionaire Partij
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:33:55 - advertentie Volkskrant
00:59:36 - Deel 2
01:36:00 - Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
