"Een van de begaafdste politici van na de oorlog", noemde Dries van Agt hem. Hij is ook een van de meest tragische. Het leven van Willem Aantjes van 1923 tot 2015 was ook het verhaal van Nederland in de 20e eeuw, met zijn hoogtepunten en dieptepunten. En met toekomstvisioenen en doem uit het verleden. Honderd jaar na zijn geboorte duiken Jaap Jansen en PG Kroeger in Aantjes' leven en werk en veel verrassende, weinig bekende aspecten ervan.
***
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Willem Aantjes groeide op in een streng-calvinistisch milieu in jaren van voorspoed waaraan met de crisis van de jaren ‘30 en de Tweede Wereldoorlog en de bezetting een ruw einde kwam. De jonge Aantjes werd in Duitsland tewerkgesteld en stapelde fout op fout om maar terug naar huis te kunnen. Hij zou zijn weinig heldhaftige acties jarenlang verhullen.
De wederopbouwjaren waren ook bij Aantjes jaren van ontplooiing en ambitie. Hij maakte flink carrière in 'de polder' (hij werd secretaris van de bouwwerkgevers) en kwam in 1959 de Tweede Kamer in voor de ARP. Die nog lang zeer conservatieve calvinistische partij kon wel wat fris jong talent gebruiken. Een heftig conflict - zowel met het kabinet als binnen zijn partij - bood hem ineens politieke kansen. Het kleurrijke verhaal van die 'jenevercrisis' bleek ook het begin van een nieuwe fase van dynamiek en grote veranderingen in de jaren zestig.
De conservatief Aantjes werd in die periode gegrepen door de nieuwe tijdgeest. Omwentelingen in de kerken en toenemende Europese samenwerking hadden diepgaande invloed op de 'confessionelen' in ons land. Aantjes werd nu veel meer dan alleen de deskundige van het beleid ter bestrijding van de nijpende woningnood. Nieuwe kansen en rollen leidden ertoe dat hij een plaats kreeg in de top aan het Binnenhof. En daarmee kreeg Aantjes een sleutelrol bij zowel de komst van het kabinet-Den Uyl als in de partijvernieuwing die leidde tot de komst van het CDA.
Het beeld van de rol van Willem Aantjes in die jaren zit vol misverstanden. Jaap en PG pellen die een voor een af.
Zo was hij beslist vóór dat nieuwe CDA, maar merkte te laat dat hij de greep op het proces verloor. Zo ging zijn fameuze 'Bergrede' helemaal niet over dat deel van het Evangelie van Mattheüs. En hij was niet tegen een katholiek als CDA-leider, maar stimuleerde zelfs dat Ruud Lubbers de eerste lijsttrekker zou worden. Bij al die politieke acties was Aantjes' scherpe inzicht en machtsinstinct steeds een cruciale factor.
Dat bleek ook toen hij na de verkiezingen van 1977 als eerste zag welke kansen en dreigingen nu opdoemden. De PvdA gooide de eigen glazen in en Aantjes kwam terecht op de machtige plek van chef van de grootste regeringsfractie, het CDA. Ook daarover bestaan veel misverstanden. Hij was in die rol allerminst een soort linkse activist, maar bleek een zeer gedegen aanvoerder en opnieuw een politiek dier.
Hoe het oorlogsverleden hem op 6 november 1978 inhaalde en hoe hij ondanks de foutief gebleken beschuldigingen door directeur Loe de Jong van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (het huidige NIOD) geen weg meer terug vond, maakt Aantjes een tragisch mens. Zijn politieke leerling Ruud Lubbers nam het over en daarmee startte een nieuw politiek leiderschap wat hem al snel zou doen vergeten.
PG vertelt hierbij uit eigen belevenis hoe Aantjes enkele jaren later met het CDA op bezoek in Berlijn nog altijd geplaagd werd door vele onverwerkte emoties en herinneringen. En ook daarin was zijn leven er echt een van iemand in ons land van zijn generatie.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Dat zou helemaal mooi zijn! Stuur voor informatie een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl
***
Verder lezen
PG Kroeger en Jaap Stam - De rogge staat er dun bij. Macht en verval van het CDA 1974 - 1998
Jan Dirk Snel - Willem Aantjes en Zes Werken der Bramhartigheid
***
Verder kijken
6 november 1978: De zaak-Aantjes
Buitenhof: Dries van Agt en Willem Aantjes (1999)
Netwerk: gesprek met Willem Aantjes (2003)
Recht van spreken: Elles de Bruin praat met Willem Aantjes (2013)
***
Verder luisteren
325 - De mythe van Joop den Uyl; het spookbeeld van Mark Rutte
307 - Tien wetten waaraan een succesvolle fractievoorzitter moet voldoen
261 - Mariëtte Hamer en de kunst van het voorzitten - een masterclass
212 - Het CDA zoekt zichzelf, Richard van Zwol en Pieter Jan Dijkman wijzen de weg
195 - PvdA en CDA: ooit dominante machtspartijen, nu grote verliezers. Hoe komt dat? En hoe nu verder?
153- Het CDA en de tand des tijds
164 - Dries van Agt 90 - Eigenzinnig politicus, paradijsvogel, wereldburger
BB 161 - Hans van Mierlo, een politieke popster
149 - De zeven levens van Abraham Kuyper, een ongrijpbaar staatsman
BB 127 - De geheime politieke memoires van Ruud Lubbers
BB 119 - Elke machtsoverdracht in het CDA is een drama
113 - De Jaren '20 als wenkend perspectief
110 - Overleggen in crisistijd: Hans de Boer en Han Busker, voorzitters van de Stichting van de Arbeid
105 - 75 jaar bevrijding: Dagelijks leven in Nazi-Duitsland
BB 64 - Wim Kok, een leven op eigen kracht - gesprek met biograaf Marnix Krop
Afl. 55 – PG: de geboorte van het Poldermodel
43 - Liberaal denker Witteveen
34 - 140 jaar Anti-Revolutionaire Partij
01 - D66 moet linkser, vindt oud-partijleider Jan Terlouw
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:46:52 – Deel 2
01:47:41 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
