De verwoesting van de Kakhovka-stuwdam in de Oekraiense Dnipro-rivier is een signaal dat Vladimir Poetin beseft dat hij zijn zogenaamde ‘speciale militaire operatie’ aan het verliezen is. Daarbij voltrekken zich gebeurtenissen en patronen die hun wortels hebben in de eeuwen van autocratie die Rusland en zijn 'bufferstaten' domineerden. Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren die, om wat nu gebeurt beter te begrijpen.
***
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
We zijn blij met de advertentie van matt sleeps. Met de code betrouwbarebronnen10 krijg je tien procent korting!
Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Stuur voor informatie een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl
***
In de Russische geschiedenis is het verschijnsel dat de leider weigert te luisteren naar 'brengers van onwelkome feiten' een vast patroon. Gorbatsjov werd pas gewaar hoe desastreus de oorlog van de Sovjet-Unie in Afghanistan verliep nadat hij zelf de baas in het Kremlin was geworden. Zijn voorgangers hadden de waarheid niet willen horen en luisterden alleen nog naar jaknikkers.
Dramatisch en bijna fataal was de weigering van Jozef Stalin om – ondanks reeksen signalen - geloof te hechten aan de aankondiging dat Nazi-Duitsland de het Sovjetrijk zou binnenvallen. In zijn paranoia hechtte hij eerder geloof aan collega-tiran Adolf Hitler dan aan zijn eigen spionnen, diplomaten en Winston Churchill. Toen Operatie Barbarossa begonnen was, hield de leider zich elf dagen schuil. Om vervolgens een opmerkelijke toespraak te houden. Stalin schrok er niet voor terug in Oekraïne de grootste stuwdam op te blazen en vele duizenden van zijn eigen soldaten te laten verdrinken.
Het schrikbeeld voor de heersers in het Kremlin is hierbij de ondergang van tsaar Nicolaas II. Schijnbaar onaantastbaar bleek hij kwetsbaar en stuurloos, ondermijnd door conflicten in zijn directe omgeving en afhankelijk van de Franse president Poincaré.
Hij weigerde de feiten onder ogen te zien. Zijn 'speciale militaire operaties' - zoals de oorlog tegen Japan en de inval in Pruisen leidden tot desastreuze nederlagen. De gevolgen waren vreselijk.
Het regime reageerde op de nederlagen met golven van repressie en deportaties, precies zoals Stalin later zou doen in 1941-1945. De tsaar ontsloeg zijn oom en opperbevelhebber en ging zelf het leger leiden. Niet alleen was hij daar ongeschikt voor, het leidde ook tot een soort burgeroorlog binnen het bewind van de Romanov-dynastie. Veel van de onderlinge bedreigingen nu met de Wagnergroep, de Tsjetsjeense leider Kadyrov en de legertop in Moskou zijn geheel herkenbaar.
De tsaar ging erin ten onder en de Duitse vijand stookte het vuurtje nog wat op door revolutieleider Vladimir Lenin vanuit Zürich naar Sint-Petersburg te laten reizen. Uiteindelijk zou de bolsjwiekenleider het tsarengezin laten vermoorden.
Het noodlot van autocraten blijkt keer op keer dat zij zich afschermen van de realiteit en daarin vereenzamen. Hierdoor ontstaat net onder hen een machtsstrijd, zeker als er geen sprake is van een duidelijke opvolging. Militaire en geopolitieke nederlagen worden dan aanleiding voor ongekende repressie, vervolging en bloedvergieten. Desnoods verdrinkt de heerser zijn eigen onderdanen.
***
Verder luisteren
348 – Oud-premier Natalia Gavrilița over Moldavië - het kleine, ook bedreigde buurland van Oekraïne
339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck
336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt
327 - Poetin, Zelensky en wij. Een jaar na de inval
287 - Waarom Robert Serry altijd weer terugkeert naar zijn Oekraïne
279 - Jaap de Hoop Scheffer over Poetin, Oekraïne, de NAVO en de toekomst van de EU (en over Moldavië!)
257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden
256 - Na de inval in Oekraïne: 'Nu serieus werk maken van Europese defensiesamenwerking'
253 - Poetins bizarre toespraak: hoe de president de geschiedenis van Oekraïne herschrijft
252 - Guy Verhofstadt over Oekraïne, Rusland en zijn ontluikende vriendschap met Poetin, die plots voorbij was
248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland
211 - De ondergang van de Sovjet-Unie: de Coup tegen Gorbatsjov
197 - De ondergang van de Sovjet-Unie: Boris Jeltsin, een tragische held
188 - De ondergang van de Sovjet-Unie: 1991, het jaar waarin Gorbatsjov in de afgrond staart en Poetin gemeenteambtenaar wordt
163 - De ondergang van de Sovjet-Unie: hoe een wereldmacht verdampte
93 - Hoe Gorbatsjov en het Sovjet-imperium ten onder gingen
21 - Poetins rolmodel Tsaar Nicolaas I
19 - Anne Applebaum: Poetin en de destabilisering van het Westen
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:39:23 – Deel 2
01:26:06 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
