Zondag overleed Mient Jan Faber en ik was het vergeten, maar mijn moeder vertelde me dat een van mijn eerste stukjes als journalist – ik was 21 – over hem ging. Zij wist het nog want we aten taart: ik kreeg er voor betaald en het stond in het legendarische Vrij Nederland!
Ik was erachter gekomen dat Faber door zijn Interkerkelijk Vredesberaad op het matje was geroepen. De grote man achter de kernwapendemonstraties – 400.000 mensen in Amsterdam en later nog eens 500.000 in Den Haag – had geopperd dat het misschien toch niet zo’n slecht idee was om in ons land tijdelijk een klein aantal nieuwe kruisvluchtwapens te ‘parkeren’ als dat het uiteindelijke doel – veel minder kernwapens in Europa – kon dienen. Faber moest voortaan eerst overleggen met zijn bestuur voordat hij een interview gaf over nieuwe ideeën. Hij vertelde me dat-ie ermee kon leven.
Soms moet je tijdelijk iets accepteren waar je liefst vandaag nog vanaf wilt. Het was vloeken in de kerk natuurlijk. Hans van Mierlo vreesde dat we van die kernwapens nooit meer afkwamen: je kunt ze niet on-uitvinden. En Doe Maar scoorde in die dagen een nummer 1-hit met ‘Carrière maken, voordat de bom valt.’
Het paradoxale van die bom is dat je redelijk safe bent als je ‘m bezit. Had Oekraïne hem nog gehad, dan was Poetin het land niet binnengevallen.
Destijds demonstreerde ik mee in Amsterdam en Den Haag. ‘Help de kernwapens de wereld uit, om te beginnen met Nederland.’ Dat laatste vond ik een beetje raar, maar ja – je moest toch ergens beginnen? Ook hier weer een paradox: misschien is het uiteindelijk wel Ronald Reagan die het meeste voor de wereldvrede gedaan heeft. Zijn wapenwedloop putte Moskou uit, Gorbatsjov zag dat het communisme niet langer levensvatbaar was, in 1989 viel de Muur en het aantal kernwapens in Europa werd fors verminderd. In Den Haag, dicht bij de Tweede Kamer, herinnert de Laan van Reagan en Gorbatsjov daar nog aan.
Een dikke veertig jaar verder zijn we weer heel erg bang voor de bom. Prominente Duitsers waarschuwen tegen het leveren aan Oekraïne van zware wapens: het kan een kernoorlog veroorzaken!
Twee jaar geleden nam de Tweede Kamer een motie aan van Sjoerd Sjoerdsma van D66. Om te voorkomen dat de nieuwe Joint Strike Fighter ook in Nederland kernwapens zou dragen, moest de regering het initiatief nemen voor een ‘strategische dialoog’ tussen de Verenigde Staten en Rusland. Het was onbegonnen werk, de Russen hadden juist het zo cruciale INF-verdrag opgezegd en China moderniseerde zijn arsenaal in razend tempo. Nederland was als enige NAVO-land aanwezig bij onderhandelingen over het VN Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens, maar stemde tegen omdat het gebruik en stationeren van kernwapens verbiedt. En de NAVO is nu eenmaal óók een kernwapenalliantie.
Een motie voor een dialoog zou nu geen enkele zin hebben. It takes two to tango. En toch moet zo’n gesprek er uiteindelijk wel weer komen. Met alle paradoxen - die ook Mient Jan Faber heel goed begreep – erbij.
Voordat de bom valt.
Dit was de laatste column van Jaap Jansen, maar we horen hem ongetwijfeld terug op BNR en je kunt hem blijven volgen via zijn podcast Betrouwbare Bronnen
See omnystudio.com/listener for privacy information.
