De columnisten

Minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag trad donderdag af nadat de Kamer een motie van afkeuring tegen haar had aangenomen vanwege haar beleid rond de te evacueren Afghanen. Ze moest wel: in april zei ze tegen minister-president Mark Rutte, nadat die ook een motie van afkeuring te verwerken had gekregen maar daar geen consequenties aan verbond, ‘dat ik zelf niet zou zijn doorgegaan, maar ik ben een ander mens. Ik zou daar mijn eigen conclusies aan verbinden.’ Tot zover het ‘nieuwe leiderschap’ van Sigrid Kaag. Kaag draaide zichzelf in het debat van woensdag vast in de ontkenningen en verdraaiingen die ze een half jaar geleden Rutte verweet, dus consequent is ze wel. Ze had er met wat verbale virtuositeit à la Rutte nog wel onderuit kunnen komen, maar daar had Kaag geen zin in. Ze gaat ‘leuk door’ als leider van D66. In die rol zal ze komend weekend met formateur Remkes, Wopke Hoekstra en Mark Rutte op de Hilversumse hei gaan zitten, om te zien of er uit de chaos nog een minderheidskabinet kan worden geformeerd. Minister van Defensie Ank Bijleveld (CDA), tegen wie eveneens een motie van afkeuring werd aangenomen, bleef gewoon zitten. Kennelijk is Bijleveld, de slechtste minister van Defensie sinds de Tachtigjarige Oorlog, te onbenullig om door te hebben dat ze heeft gefaald. De politieke situatie wordt er niet overzichtelijker op. Alweer een demissionaire minister die vertrekt, nog even en Rutte zit met een compleet nieuw team demissionair te wezen. De D66-ministers blijven zitten, anders hadden we eigenlijk al een VVD-CDA-CU minderheidskabinet gehad en was Remkes klaar geweest. Intussen is Pieter Omtzigt back. Het Afghanistandebat was voor hem een opwarmertje om er weer een beetje in te komen. Zijn prioriteiten liggen elders: bij een nieuwe bestuurscultuur, de woningnood en de bestaanszekerheid. Hij vroeg niettemin gisteren om een draaiboek voor de evacuatie uit Kabul, en kreeg een paar zwartgelakte stukken. Nu Omtzigt weer actief is in de Kamer, hebben ze op alle ministeries in paniek de voorraden zwarte inkt op peil gebracht en zijn ze weer driftig aan het kwasten geslagen. Opiniepeiler Maurice de Hond zag deze week een spectaculaire ontwikkeling. De Groep Omtzigt is met 25 zetels na de VVD virtueel de tweede partij van het land. Dat resultaat kwam tot stand na vier maanden radiostilte, dus als Omtzigt weer vol gas geeft en zich gaat mengen in pijnlijke dossiers als de woningnood, komt de VVD binnen handbereik. Het CDA staat bij De Hond op zes zetels – de rokende puinhopen van de christen-democratie na Pieter Omtzigt. Omtzigt zelf hield zich woensdag nog op de vlakte over zijn plannen voor partijvorming. Maar mocht het scenario dat volgt op een mislukking van de formatiepogingen van Johan Remkes werkelijkheid worden – nieuwe verkiezingen – dan wordt de keuze voor hem gemaakt. Hij moet alleen nog even de eenmans-Groep uitbreiden en op zoek gaan naar kandidaten om de zetels te vullen. Een fortuyneske stemming heeft zich van de kiezer meester gemaakt, Omtzigt is de held van het volk, hij wordt door een groeiende groep kiezers gezien als de ideale man om een eind te maken aan het bestuurlijk onvermogen. Daar hoeft hij niet zoveel voor te doen, behalve Pieter Omtzigt te zijn, de rücksichtslose dwarsligger en vragensteller, de martelaar van het gekonkel. Hij heeft, net als Fortuyn destijds, al een handzaam boekje geschreven waarin het allemaal wordt uitgelegd en waaruit hij graag citeert. Voor de VVD, het CDA en D66 zit er maar één ding op: verkiezingen voorkomen. Als er binnenkort een minderheidskabinet uit de hoge hoed wordt getoverd, zal dat vooral zijn te danken aan de dreigende schaduw van Pieter Omtzigt, de Wreker uit Enschede.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Voorzitter, we moeten de zaken zorgvuldig bekijken. Mijn collega van Hopeloze Zaken zei het al eerder in dit debat, in het blokje ‘straatje schoonvegen’: we moeten zorgvuldig vegen. En realistisch. Want het kan wel zo zijn dat de Volkskrant dingen meldt. Dat het kabinet, ik citeer ‘noodoproepen zou hebben genegeerd van de ambassade in Kabul’. En dat het kabinet maandenlang smeekbeden vanuit de Nederlandse diplomatieke post in Kabul om Afghaanse ambassademedewerkers te evacueren achteloos naast zich neer zou hebben gelegd. Maar ik herken dat beeld niet. Werp het verre van me. Neem er met kracht afstand van. Dit kabinet negeert nooit achteloos, maar altijd zorgvuldig. Ja, ik heb ook gelezen dat de Volkskrant schreef dat er zestig namen van te evacueren inwonende familieleden van ambassadepersoneel op een lijst stonden. Dat het kabinet ‘kies er drie die mee mogen’ tegen de ambassade zei. Dat de ambassadeur weigerde deze keus te maken, omdat volgens haar alle familieleden evenveel gevaar liepen als de staf. Luguber, zegt u? Die conclusie laat ik aan u. Ik wil daar twee dingen over zeggen. Eén: drie is meer dan nul. Twee: voor de overige afwegingen verwijs ik terug naar wat ter sprake is gekomen in het blokje ‘rookgordijnen’. Dan het blokje ‘de Fransen’. Ik begrijp uw fascinatie met de Fransen. Die hebben gewaarschuwd, in mei al. Mensen weggehaald, in juli al. De Fransen zouden zelfs hebben aangeboden mensen van ons mee te nemen. Ook daar moeten we zorgvuldig naar kijken. In Frankrijk wordt de soep meestal heel heet gegeten. Emotioneel volkje, altijd in de overdrive. Wij wachten liever zorgvuldig totdat de soep is afgekoeld. Want, even zorgvuldig, wie had in alle ernst kunnen denken dat Kabul zou vallen? Zelfs de Taliban waren verbaasd dat ze de boel zo snel hadden ingenomen. Maar daar heeft de collega van Moedwil en Onvermogen al iets over gezegd onder het blokje ‘Nobelprijs’. En onthoud: wíj hebben die mensen niet in gevaar gebracht, dat hebben toch echt de Taliban gedaan. Terzijde, weet u wie het nog slechter hebben gedaan dan wij? De Belgen! Ha, daar hoor je niemand over. Nee, altijd weer verwijzen naar de Fransen. Nou, we hebben zitten tellen en rekenen en als je het aantal evacués deelt door het aantal inwoners van Zoetermeer, dan hebben wij relatief méér mensen uit Afghanistan gehaald dan welk ander land ook. Relatief was onze evacuatie een daverend succes. U vraagt of vreemdelingenangst een rol heeft gespeeld in de afwegingen in de ministerraad. Ik vind dat geen zorgvuldige vraag; het zou zorgvuldiger zijn daar ‘obsessie met krantenkoppen over migratiestromen’ van te maken. Ja, ik heb ze gehoord, de verhalen over ‘de Kaagbaan bij Schiphol die volstroomt als we elke Afghaan die twee stenen op elkaar heeft gemetseld hierheen halen’. Mijn collega van Agitatie zei onder het blokje ‘De T.’ al dat die lui gewoon te veel kinderen hebben. Twintig jaar voor ons gewerkt, maar nog steeds niet geleerd dat we graag zien dat ze hun kerngezin klein houden. Wat zegt u? Wie er eindverantwoordelijk is? Lastig, lastig. Als we heel zorgvuldig uitzoomen, zou ik zeggen: iedereen een beetje, niemand helemaal. Als je dat zorgvuldig omdraait krijg je: helemaal niemand. Het is nu zaak dat we de verantwoordelijkheid niet schuwen en heel zorgvuldig gaan evalueren, in een langdurig traject. Zodat we zorgvuldig kunnen vaststellen dat we mensen die jarenlang voor ons hebben gewerkt daar zorgvuldig in de drek hebben achtergelaten.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dinsdag beantwoordde een smakelijke reconstructie in deze krant de Vraag der Vragen: hoe kon een krankzinnig televisieprogramma als Showcolade, waarin Bekende Mensen in producten beten om te controleren of ze echt waren, of van chocola, op de voorplecht van het NPO-vlaggeschip verzeild raken? Daarop bleken vele antwoorden mogelijk, maar, als ik het goed begrijp, had de uit de hand gelopen Hilversumse angst voor enige vorm van pretentie er iets mee te maken. Mogelijk was ik een van de eerste niet-betrokkenen die een Showcolade-aflevering zag. In mijn hoedanigheid als parttime-tv-recensent kreeg ik de show al een paar dagen vóór uitzending opgestuurd. Ik hapte toe, onvoorbereid. Was dit een tv-programma? Werkelijk? Of was dit een tv-surprise-ei, een verborgen boodschap onder lagen zoetigheid, een hogere vorm van ironie die aan me voorbijging? Ik zag toch wat ik zag? En was dat dan alles? Ja, bleek achteraf. Dit was alles. Plat als een dubbeltje van melkchocola. Binnen enkele weken smolt het programma in het licht van collectieve verbijstering. Die verbijstering herinner ik me als tamelijk geruststellend. Het was een eensgezind verbaasde boel. Ook weleens leuk. Waren alle inschattingsfouten maar zo kraakhelder en zo zonder grote gevolgen. Runde Hugo de Jonge maar een tv-productiebedrijf. Zou hij veel formats aan de man brengen? Dinsdagavond kondigde De Jonge de invoering van de coronapas aan. Zoals wel vaker had de vochtige beleidskledder al dagen in alle media te drogen gehangen. Ooit waren die persconferenties nationale gebeurtenissen, inmiddels zijn het eredivisiepotjes waarvan je eerst alle verslagen, commentaren en diepteanalyses leest en dan pas de wedstrijd integraal terugkijkt. De conclusies waren getrokken, de stellingen ingenomen, de debatten in volle gang. Tegenstanders wezen op een veronderstelde verregaande inperking van de vrijheden van vrijwillig ongevaccineerden, voorstanders op de afweging van verschillende vrijheden. De eerste vragen werden opgeworpen. Is het veilig? Nodig? Ethisch? Te duur, of juist voordelig? Hoelang duurt het? En: wat hierna? Nieuwsuur trok naar Almere. Daar maakte men zich niet erg druk. Gewoon doen, ja toch. Ja, dat pragmatische, zorgeloze naturen vaak soepeler door het leven glijden, wisten we al. Zelf ben ik allerminst zorgeloos, maar toch kan ook ik er onmogelijk tegenop zien me safe te laten scannen voor ik een restaurant binnenga. Waarom eigenlijk? Heb ik op al die vragen een bevredigend antwoord? Nee. Het is een uitzonderlijk ingewikkeld onderwerp – en ik ben privacyexpert noch ethicus noch medicus. Maar wie weet schiet het dan eindelijk eens lekker op. Gewoon doen, ja toch. Alleen: er zijn meer mensen. Mensen met angsten, voorbehouden en argumenten die zijzelf in elk geval als valide beschouwen. Mensen die verlangen naar duidelijkheid. En die krijgen ze niet. Althans: geen duidelijkheid die je lang kunt bewaren. Wie door de heldere persconferentietaal heen kijkt, ziet twijfel en troebele vooruitzichten. Deze week nog verzocht De Jonge Mojo-directeur Ruben Brouwer geen dance-evenementen meer te organiseren, ook niet als die aan alle geldende regels voldeden. ‘Zij kregen dat juridisch niet voor elkaar’, meldde Brouwer maandag bij Op1. Geen toelichting, geen juridische gronden, niks. Maar wel graag effe meewerken a.u.b. De werkelijkheid bestaat uit voorlopigheid en improvisatie. Wat je ziet, beslaat nooit alles wat er is. Iedere uitgestraalde zekerheid verhult talloze mitsen en maren. Kun je mensen twijfel kwalijk nemen als onzekerheid de enige constante is? En dan, plotseling, kijk: een tastbare oplossing. Een nooduitgang! Of... Niet in je mond stoppen. Het kan ook chocola zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.