Adriaan Floriszoon Boeyens is een van de machtigste Nederlanders aller tijden. Hij was de zoon van een scheepstimmerman aan de Oude Gracht in Utrecht, gaf les aan Erasmus, leidde een keizer op, bestuurde een groot deel van Europa en probeerde als paus vanuit het Vaticaan Europa te verenigen. Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in zijn turbulente politieke en intellectuele leven.
Hij was de eerste en tot nu toe enige Nederlander die het tot paus schopte, al had hij eigenlijk geen zin in die baan. Tot tien keer toe kwam het kiescollege er niet uit, tot ze in ronde 11 besloten een kardinaal te nemen die er niet bij was. Zo werd hij Adrianus de zesde. Overigens heeft paus Franciscus even overwogen zich ook Adrianus te noemen, als eerbetoon aan de zesde.
De timmermanszoon - net als Jezus! – maakte ongekend carrière, zeker voor een jongen uit 'het volk'; de niet-aristocratische massa van de steden in Europa. Al jong was duidelijk dat hij een slim ventje was. H kreeg kansen om door te leren en stelde niet teleur. Als twintiger en dertiger schoot hij in Leuven naar de academische top, werd decaan en rector en raakte bevriend met Erasmus. Via en met hem bouwde hij een intellectueel netwerk op in heel Europa, toen een wereld van ongekende expansie en globalisering, intens debat, polarisatie, culturele en intellectuele revoluties.
De machtigste dynastie van die tijd haalde Adriaan naar het hof als adviseur, diplomaat een vooral ook huisleraar van het prinsje Karel, een wees die een imperium moest gaan leiden. Die opvoeding tussen 1507 en 1517 beviel zo goed, dat de jonge koning Karel zijn Utrechtse leermeester regent maakte van het Spaanse wereldrijk. Geen landgenoot bestuurde in de voorbije eeuwen zo'n reusachtig geheel.
Geen wonder dat de kardinalen in Rome deze collega als de ultieme compromiskandidaat kozen. Adriaan had alles mee qua statuur, reputatie, netwerk en ervaring als bestuurder van complexe apparaten op grote schaal. Erasmus schreef hem een aangrijpende brief waaruit blijkt hoezeer zij beiden beseften dat Paus Adrianus een ongekend zware taak wachtte.
In Rome vonden ze hem maar niets. Hij ging sober en doelmatig saneren, inperken, de focus leggen op ingetogen vroomheid; het stichten van vrede, verzoening en op minder uiterlijkheden, feesten en praal. Hij bestreed corruptie en geldzucht. En hij wilde een geopolitieke paus zijn. Toen Adriaan in 1523 al stierf - hij was 64, in die tijd een man op leeftijd dus - waren zijn opponenten zeer opgelucht. De Medici-dynastie nam al snel het Vaticaan weer over.
Dat neemt niet weg dat de erfenis van de Nederlandse paus krachtig en lang doorwerkte. Dat is iets wat wij nu – 500 jaar later - pas echt zien.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!
***
Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Verder lezen
Twan Geurts – De Nederlandse Paus Adrianus van Utrecht 1459-1523 (Balans, 2017)
Website Adrianusjaar 2022
***
Verder kijken
De Hervormers (2017) - deel 1: Luther - Theatergroep Aluin
De Hervormers (2017) - deel 2: Paus Adrianus - Theatergroep Aluin
De Hervormers (2017) - deel 3: Erasmus - Theatergroep Aluin
***
Verder luisteren
239 - 2022: het jaar van Oranje
200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel
71 - Caroline de Gruyter: 'Brexit maakt Europa sterker' - De EU als het Habsburgse Rijk van onze tijd
49- De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerd
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:44:39 – Deel 2
01:26:48 – Einde
Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.
