Opinie | Aardbeving op de Japanse obligatiemarkt

Eigenlijk zou het voorpaginanieuws moeten zijn, maar de renteaardbeving in Japan wordt nauwelijks opgepikt. Onterecht. Er lijkt de afgelopen tijd sprake van een parabolische stijging: de Japanse dertigjarige rente ging in drie maanden van 2,2% naar 3,1%.

Volgens premier Shigeru Ishiba is de financiële situatie van zijn land slechter dan die van Griekenland. Dat is bijzonder, want meestal doet de politiek er alles aan om problemen te bagatelliseren. Maar het klopt wel. Japan heeft een schuldquote van maar liefst 263% van de economie. Bij Griekenland is dat ‘slechts’ 147%.

Daarmee heeft de Bank of Japan een probleem. De afgelopen decennia wilde die centrale bank de lange rente drukken en kocht daarom jaar na jaar enorme hoeveelheden staatsobligaties op. Zoveel, dat hij nu 52% van de totale obligatiemarkt bezit. Een dertigjarige Japanse staatsobligatie zakte in vijf jaar met ruim 40%. Als de bezittingen van de centrale bank zo hard dalen, daalt dus ook de solvabiliteit ervan. Hoeveel vertrouwen krijgt hij dan nog?

De Japanse overheid zit eveneens in een lastig parket: rentelasten en aflossingen zijn nu al goed voor een kwart van de totale uitgaven. Dat zal met deze rentebeweging nog verder stijgen. Daarmee zijn rentelasten het koekoeksjong in de begroting. Alles wat de overheid daaraan kwijt is, kun je niet aan andere nuttige dingen uitgeven.

In hoeverre gaan wij de naschokken van een renteaardbeving in Japan voelen? In de VS, die toch al niet zulke schokbestendige staatsfinanciën hebben, zijn de gevolgen het merkbaarst. De Amerikaanse president wil een lagere rente, maar doet er alles aan om het vertrouwen te ondermijnen. Beleggers eisen daarom juist een hogere rente.

De waarschuwingen van de kredietseismologen worden in de wind geslagen. Als Moody’s zijn kredietoordeel verlaagt, ligt het volgens de regering aan de macro-econoom van die instelling. Vreemd, want die heeft niets met het kredietoordeel te maken. Nu al kost een verzekering tegen het faillissement van de Amerikaanse overheid 0,55% per jaar. Pikant detail: voor de Griekse staatschuld betaal je hetzelfde.

Natuurlijk kunnen de VS gewoon aan hun schulden voldoen. Maar dan moeten ze wel de belastingen verhogen. En dat is politiek onmogelijk. Sterker nog: er ligt nu een wetsvoorstel om de belastingen verder te verlagen. De VS kunnen ook dollars bijdrukken. Maar wil je dan nog wel je geld aan dat land uitlenen?

De aardbeving op de Japanse obligatiemarkt maakt duidelijk dat we het einde hebben bereikt van wat overheden wereldwijd aan schulden kunnen dragen. Die waarschuwing kunnen we beter niet in de wind slaan. Maar het betekent wel dat de politiek moeilijke keuzes moet maken. En in de huidige tijd van populisme word je daar in de verkiezingen keihard voor afgestraft. Een dilemma.

Over de column van Corné van Zeijl

Corné van Zeijl is analist en strateeg bij Cardano en belegt ook privé. Reageer via c.zeijl@cardano.com. Deze column kun je ook iedere donderdag lezen in het FD.

See omnystudio.com/listener for privacy information.