Argos Actueel

Mensen zonder verblijfspapieren die ons land moeten verlaten, maar dat niet doen, komen vaak in vreemdelingendetentie terecht. Officieel is zo’n centrum geen gevangenis, maar in praktijk worden vreemdelingen die wachten op uitzetting wel aan hetzelfde regime onderworpen. Volgens hulpverleners is de manier waarop mensen zonder verblijfspapieren in vreemdelingendetentie worden behandeld zeer schadelijk. Dat schreven Amnesty International, Dokters van de Wereld en de Nationale Ombudsman al – en inmiddels heeft ook De Nederlandse Vereniging voor Psychiaters (NVvP) een brandbrief gestuurd naar Den Haag. Mensen die in vreemdelingendetentie vastgehouden worden om ze te kunnen uitzetten worden volgens de NVvP te makkelijk, te vaak en te lang en voor straf in isolatiecellen geplaatst. Dat kan ernstige psychische en gezondheidsschade opleveren. Desondanks verandert de praktijk nauwelijks, signaleert onder meer het Meldpunt Vreemdelingendetentie, dat deze week een gloednieuw rapport naar buiten bracht waarin de effecten van het strafrechtelijke regime op individuele gedetineerden wordt beschreven. Een regime dat bovendien strijdig is met internationale normen van onder meer de Raad voor Europa en de Europese Committee for the Prevention of Torture [CPT].

Op zes januari is het precies een jaar geleden dat een woedende menigte het hart van de Amerikaanse democratie bestormde. Fanatieke Trump-aanhangers breken door de politielinies bij het Capitool en dringen tot diep in de kantoren van de Senaat door. Een politieke schokgolf die zich nu, een jaar later, nog altijd laat voelen. De Nederlandse Christiaan Triebert is onderzoeksjournalist bij de New York Times en lid van het Visual Investigations Team. Een groep verslaggevers, editors en technici die zich specialiseren in het minutieus reconstrueren van nieuwsgebeurtenissen op basis van openbare bronnen: video, social media, geluidsfragmenten, etc. Vanaf het moment dat de protesten bij het Capitool uit de hand lopen, schiet het team in actie. Ze stellen uren aan videomateriaal veilig, archiveren conversaties op twitter, facebook, telegram en andere chatkanalen. Een enorme bak data waarin ze in de maanden die volgen graven op zoek naar antwoord op vragen: hoe georganiseerd was deze geweldsuitbarsting? Welke gekende milities waren er aanwezig? En hoe zijn die weer verbonden met de inner-circle van inmiddels ex-president Trump. Het digitale monnikenwerk resulteert in een reeks interactieve artikelen en een documentaire, waarin de gebeurtenissen van die dag van minuut tot minuut zijn gereconstrueerd. Day of Rage: How Trump Supporters Took the U.S. Capitol is inmiddels meer dan zes miljoen keer per bekeken op Youtube en valt mogelijk in de prijzen bij de Oscars later dit jaar. Vlak voor de kerstdagen maakte de organisatie bekend dat de film op de shortlist is geplaatst voor ‘Best Documentary Short’. Het is de tweede film waar Triebert aan meewerkt. In 2018 was hij als lid van onderzoekscollectief Bellingcat te zien in de documentaire Beliingcat: Truth in a Post-Truth World.

Jarenlang werkte hij met hart en ziel voor Vrij Nederland, tot hij in 2019 ontslagen werd, omdat het weekblad ter ziele ging en de redactie gedecimeerd. Onderzoeksjournalist Harm Ede Botje ging niet bij de pakken neerzitten, maar wierp zich samen met zijn eveneens ontslagen collega Mischa Cohen op het schrijven van een politieke biografie van een van de meest besproken mannen in dit land, Thierry Baudet. Dat boek, Mijn meningen zijn feiten, verscheen ruim een jaar geleden. Daarna ontrolde zich een bijna Shakespeariaans drama rond Baudet en zijn Forum voor Democratie, waar Botje en Cohen van binnenuit verslag van bleven doen. Baudet jaagt vanaf de flanken een groeiend gevoel van wantrouwen aan in de samenleving ten opzichte van de overheid en de ‘mainstream media’. Hoe ga je als onderzoeksjournalist met dat onbehagen om? Want kritisch zijn en verslag doen van dingen die mislopen of doelbewuste fouten, doe je als journalist niet om de democratische rechtsstaat omver te werpen, maar juist om die rechtsstaat te vervolmaken. Genoeg te bespreken over heden en verleden met Harm Ede Botje, die op dit moment als onderzoeksjournalist werkt voor Nu.nl, maar zijn carrière als onderzoeksjournalist bijna dertig jaar geleden startte bij dit programma, Argos.

Afgelopen zomer protesteert de transgendergemeenschap tegen de problemen in de Nederlandse transgenderzorg. In media krijgen de activisten de ruimte om hun zorgen en grieven hierover te uiten. Ze pleiten voor een fundamenteel andere inrichting van de zorg. Maar voor mogelijke keerzijden of afwegingen binnen dit thema is volgens critici weinig ruimte in de Nederlandse media. Argos Medialogica besloot de transgenderzorg te onderzoeken naar aanleiding van een opiniestuk in het NRC Handelsblad. Mediasocioloog Peter Vasterman betoogde daarin dat de journalistiek niet breed en kritisch genoeg zou berichten, bijvoorbeeld over de mogelijke rol van sociale invloeden bij de keuze van jongeren om in transitie te gaan. Een discussie die volgens Vasterman in het buitenland wel wordt gevoerd, maar in Nederland nauwelijks aandacht krijgt.  Volgens transactivisten verspreiden media door aandacht te besteden aan die kritische vragen juist transhaat. In hoeverre betekent dit dat je er als journalist niet over moet publiceren? Of er geen onderzoek naar moet doen als wetenschapper? Medialogica duikt in het transgenderdossier en onderzoekt of er inderdaad meer speelt binnen de transgenderzorg dan we in de Nederlandse pers zien en horen. En of een open gesprek hierover eigenlijk wel mogelijk is.

Elke dag bevallen in Nederland 472 vrouwen van een baby. Maar hoe moet dat als de aanstaande moeder geen Nederlands spreekt? De 23-jarige Nihad heeft zoveel pijn dat ze tijdens haar bevalling meermaals flauwvalt. Ze is bang dat ze doodgaat. De verpleegkundigen proberen haar gerust te stellen, maar ze verstaat ze niet. Verloskundige Floor Erlings probeert zwangere vrouwen de juiste informatie te geven. Het is belangrijk dat zij weten dat ze meteen moeten bellen als ze de baby niet voelen bewegen. Is dat wel uit te leggen, met handen- en voetenwerk? Goede communicatie in de zorg is een basisrecht. Het is zelfs vastgelegd in de Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst, dat artsen verplicht zijn om patienten goed te informeren. Maar sinds in 2012 de overheidsfinanciering voor de tolkentelefoon in de zorg is afgeschaft moeten zorgverleners en hun patiënten zelf maar zorgen dat ze elkaar kunnen verstaan. In februari 2021 maakte Argos de reportage ‘spraakverwarring in de spreekkamer’, waaruit bleek dat ouders noodgedwongen hun jonge kinderen inzetten om te vertalen bij intieme en emotionele gesprekken. Is er sindsdien iets veranderd? In een schrijnend kerstverhaal luiden deskundigen de noodklok over taalbarrières in de geboortezorg.

De overheid gebruikt algoritmes om te voorspellen of iemand misschien fraudeert. Dat dit mis kan gaan weten we inmiddels van de Toeslagenaffaire: er bleek sprake van discriminatie van mensen met een tweede nationaliteit en vooral mensen met lage inkomens werden op de korrel genomen. Maar ondanks dit schandaal is er niet veel bekend over dit soort systemen. De overheid wil burgers meestal niet wijzer maken, omdat ze anders controles zouden kunnen ontlopen door hun gedrag aan te passen. Maar in Rotterdam is de gemeente er wél open over. Er is inmiddels flinke, democratische discussie over een algoritme om bijstandsfraude op te sporen.  Argos neemt in deze uitzending dit Rotterdamse systeem ook onder de loep, en diende met onderzoekscollectief Lighthouse Reports een Wob-verzoek in. Kenmerken als leeftijd, geslacht, woonwijk, taal en zelfs aanwijzingen voor psychische, medische en financiële problemen blijken een voorspellende waarde te hebben.

Medewerkers in gevangenissen en jeugdgevangenissen luidden in oktober de noodklok in een brandbrief aan hun bazen. De werkdruk is sterk opgelopen door personeelstekort en een hoog ziekteverzuim en de onveiligheid neemt toe, zo waarschuwen zij. In deze brief staat ook een opmerkelijk fenomeen beschreven. De ‘veranderende doelgroep’ in de gevangenissen speelt een flinke rol.  Dat zijn volwassenen en jongeren die veel meer aandacht vragen dan vroeger. Een steeds groter deel van de volwassenen én jongeren kampt met problemen. Lichte verstandelijke beperkingen, verslavingen en psychische problematiek. Maar er is ook sprake van verharding, door zware georganiseerde criminaliteit.  Hoe gaan de Nederlandse gevangenissen om met deze nieuwe gedetineerden? Wie zijn deze gevangen eigenlijk? Vanwaar deze verschuiving? Podcastmaker Marjolein Knol ging op onderzoek uit.

China pleegt genocide in Xinjiang tegen de Oeigoeren. Dat concludeerde het Britse ‘Oeigoeren tribunaal' donderdag op basis van uitgebreide getuigenissen van slachtoffers en eigen onderzoek. Al eerder legden Westerse landen sancties op aan Chinese officials en bedrijven vanwege betrokkenheid bij ernstige mensrechtenschendingen in de provincie Xinjiang. Betekent dat ook dat Westerse bedrijven op hun tellen passen bij het zakendoen in China? En hoe houdt Nederland toezicht op de investeringen van bedrijven in sectoren die kennis en techniek leveren aan het leger of de politie in China? Tijdens ons onderzoek stuitten we op rode vlaggen. Zoals een Nederlandse firma, gevestigd in Den Bosch, die samenwerkt met een Chinees telecombedrijf dat door de de Verenigde Staten op een zwarte lijst is geplaatst voor vermeende betrokkenheid bij de onderdrukking van de Oeigoerse minderheid.  In november won deze ‘joint venture’ zelfs een aanbesteding voor de levering van computertechnologie aan de politie in Xinjiang. Worden hiermee de Amerikaanse sancties omzeild? Argos onderzocht ruim 1100 Nederlandse bedrijven die in China investeren via een joint venture of dochteronderneming. Met ruim 16 miljard euro is Nederland op papier een van de grootste Europese investeerders in China. ‘We moeten voorkomen dat Nederland via joint ventures betrokken raakt bij mensenrechtenschendingen in China en dat China haar militaire capaciteiten versterkt,’ zegt Ruben Brekelmans, woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD in de Tweede Kamer. Nederland zou volgens Brekelmans een voortrekkersrol moeten nemen om het Europees beleid op dit terrein aan te scherpen.

Naeel is veel te vroeg geboren. Hij belandt in de zomer van 2020 op de Neonatologie intensive care van het VUMC ziekenhuis. Het lijkt goed met hem te gaan, hij heeft alleen wat hulp nodig om goed adem te halen.Na acht dagen krijgt baby Naeel een wondermiddel. Helaas veel te veel. En dan verandert alles. Ging het mis met baby Naeel door dit medicijn? Of was het ’t resultaat van de vroeggeboorte? De ouders van Naeel zetten alles op alles om de waarheid boven tafel te krijgen.Hoe gaan ziekenhuizen om met calamiteiten? En welk effect heeft dat op patiënten of hun nabestaanden? Meer weten over dit onderwerp? Ga naar onze website argosonderzoekt.nl voor meer informatie.

Over een paar maanden beginnen de Olympische Winterspelen in gastland China. Een uitgelezen kans voor Beijing om de Volksrepubliek in al zijn glorie aan de wereld te presenteren. Hoe ver het regime gaat om in de aanloop naar de Spelen de duistere kanten te maskeren, daarover gaat de eerste aflevering van een nieuwe reeks Argos Medialogica. De Volksrepubliek wordt beschuldigd van volkerenmoord op de Oeigoeren. Argos Medialogica laat zien hoe de Chinese regering onze beeldvorming rond deze islamitische minderheid probeert te beïnvloeden. Waarbij intimidatie niet wordt geschuwd en de lange arm van Beijing ook tot in Nederland reikt. In Argos Radio vertelt programmmaker Jacco Versluis over zijn onderzoek. Nu al meer weten? 'Zwijgen is goud: hoe China academici onder druk zet'.