Argos Actueel

Bent u kapper, bouwvakker of heeft u een schoonmaakbedrijf gehad? Bent u alleenstaand, laag opgeleid en woont u in een mindere buurt? Grote kans dat u verdacht wordt van bijstandsfraude, mocht u een uitkering willen aanvragen. Dat is de gedachte achter de fraudescorekaart, een inmiddels omstreden methode die jaren is gebruikt in 158 gemeentes om bijstandsfraude aan te pakken. In 2020 riep het ministerie van Sociale Zaken de gemeentes op om te stoppen met het gebruik ervan. Het systeem bleek ‘in strijd met de AVG en in het algemeen in het denken over kunstmatige intelligentie.’ Argos ontdekte dat nog minstens vier gemeentes het systeem toch zijn blijven gebruiken. Samen met onderzoekscollectief Lighthouse Reports kreeg Argos de fraudescorekaart in handen en spitte door alle variabelen en formules. Voor het eerst is zichtbaar op basis van welke variabelen burgers door de overheid worden beoordeeld. Een reconstructie van een systeem dat honderdduizenden mensen profileerde. Kamerlid Pieter Omtzigt: ‘Nog een keer profilering, zoals we dat bij de toeslagenaffaire gezien hebben.’

Hashtag Personeelsgebrek was trending deze week, uw vliegvakantie gaat misschien niet door, uw kind kan niet meer naar de opvang en de treinen rijden ook niet meer zoals vroeger. Oorzaak: personeelsgebrek! In tijden van corona is een sluipende personeelscrisis zichtbaar geworden, eerst in de zorg, daarna ook bij andere publieke diensten en nu eigenlijk overal. Het gebrek aan zorgmedewerkers nu en straks heeft gevolgen voor iedereen. Wachtlijsten worden steeds langer in de zorg, maar ook studenten die zich melden bij de zorgopleidingen staan inmiddels op een wachtlijst. Verpleegkundigen, studenten en opleiders luiden de noodklok, want de naschokken van corona leiden tot ademnood in de zorg.

Iemand die bij de politie aangifte doet van aanranding of verkrachting moet maandenlang en soms meer dan een jaar wachten voordat de politie de zaak doorstuurt naar het Openbaar Ministerie. Op 10 mei informeerde minister van Justitie en Veiligheid Yesilgöz (VVD) de Tweede Kamer dat er door extra geld inmiddels 40,5 nieuwe fulltime zedenrechercheurs zijn bijgekomen. Die groei heeft te maken met een motie die in 2019 unaniem door de Tweede Kamer werd aangenomen, de motie Klaver. Na die motie beloofde het kabinet dat er flink geïnvesteerd zou worden in de zedenteams om de achterstanden weg te werken en dat er in totaal 60 nieuwe fulltime banen zouden worden gecreëerd. Met het cijfer van 40,5 nieuwe banen lijkt de minister aardig op weg om het doel voor het einde van de kabinetsperiode te halen. Maar is dat ook echt zo? Argos vroeg op basis van de Wet Openbaarheid van Bestuur allerlei cijfers op bij de tien verschillende regio’s van de politie. Het blijkt dat de capaciteitsgroei in de praktijk veel minder rooskleurig is dan het cijfer van de minister suggereert. Er is namelijk een verschil tussen de banen die er op papier zijn en de zedenrechercheurs die daadwerkelijk inzetbaar zijn. Als we naar de daadwerkelijk inzetbare rechercheurs kijken is het aantal daarvan met nog geen 2% gestegen. De doorlooptijden van de zedenaangiftes zijn gemiddeld gesproken dan ook niet korter maar juist langer geworden. Bovendien blijken er grote regionale verschillen te zijn. In de uitzending reageren Hanneke van der Werf (Tweede Kamerlid van D66) en Jan Struijs (voorzitter van de Nederlandse Politiebond) op onze bevindingen.

Rusland voelt zich bedonderd door de uitbreiding van de NAVO naar het oosten van Europa en gebruikt dit als rechtvaardiging voor de oorlog in Oekraïne. Wat hebben Westerse regeringen na de val van de Berlijnse muur precies aan Moskou beloofd? Uit diplomatieke rapportages, die in 2017 in Washington werden vrijgegeven, blijkt dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker beloofde dat de NAVO niet verder naar het oosten zou uitbreiden, indien de Sovjet-Unie de eenwording van Dutsland zou accepteren. ‘Not One Inch’, zijn de iconische woorden die Baker in 1990 sprak. Ook de Duitse minister Hans Dietrich Genscher deed herhaaldelijk soortgelijke toezeggingen. Maar waarom zijn deze toezeggingen niet vastgelegd in de internationale verdragen die vervolgens zijn gesloten over de Duitse eenwording? En wat is de exacte betekenis van de woorden die Baker en Genscher spraken? Hadden die alleen betrekking op het grondgebied van Oost-Duitsland, de toenmalige DDR? Of golden die ook voor landen als Polen, Tsjechië, Hongarije en de Baltische staten, die de afgelopen decennia lid van de NAVO zijn geworden? Hierover woedt een verhit debat onder historici. In Duitsland zijn onlangs nieuwe bewijzen op tafel gekomen. Argos reconstrueert een gebroken belofte op basis van documenten en interviews met: Horst Teltschik (toenmalig topadviseur van de Duitse bondskanselier Kohl); Jaap de Hoop Scheffer (voormalig secretaris-generaal van de NAVO); Jan Pronk (minister in het toenmalige kabinet Lubbers-3); Andreas Zumach (diplomatiek correspondent voor diverse kranten in Duitsland en Zwitserland); en Hubert Smeets (van het platform Raam op Rusland en oud-Rusland-correspondent van NRC Handelsblad).Klinkt het fluitje in de reportage je bekend in de oren? Over de wereldhit 'Wind of Change' van The Scorpions doet al jaren een hardnekkig gerucht de ronde: niet de Duitse powerrockers, maar de CIA zou ervoor verantwoordelijk zijn. Decennia na de bestorming van de hitparade ontleedt onderzoeksjournalist Patrick Radden Keefe de oorsprong van het gerucht en checkt: is het waar?

Waagt u weleens een gokje bij een internetcasino of online wedkantoor? Een potje blackjack of de voorspelling dat Ajax wint van Feyenoord? Misschien staat u er niet bij stil, maar er kan een wereld schuilgaan achter deze flitsende websites. Soms zijn het zelfs criminelen en andere types die hun geld liever verborgen houden. In die schimmige wereld zijn Argos, onderzoeksplatform Investico en De Groene Amsterdammer samen gedoken. Het spoor leidde naar Curaçao, Caribisch land in het Koninkrijk der Nederlanden. Het eiland heeft een enorme gokbranche. De overheid kijkt nauwelijks mee. Terwijl de sector bol staat van de risico’s: ook voor Curaçao zelf. Is hier sprake van roulette, met een heel land als inzet? Voordat wij u erover konden vertellen, werden wij tot onze eigen verbazing eerst nog voor de rechter gedaagd door een Curaçaos gokbedrijf.

Vijf uithuisgeplaatste kinderen, tussen de twaalf en zestien jaar oud, wonen al jaren samen. Ze zijn als broertjes en zusjes. Ze voelen zich fijn op de plek waar ze wonen: een woonboerderij aan de rand van een Noord-Limburgs dorp. Maar hun voogden, dat zijn hun wettelijke vertegenwoordigers, zijn minder blij met deze woonplek. Ze moeten er weg. Wat nu? Als een kind uithuisgeplaatst is, verliezen na een poosje de biologische ouders het ouderlijk gezag. Vanaf dat moment is de voogd, in dienst van een voogdijinstelling, degene die alle grote beslissingen neemt voor het kind. Vaak gaat dat goed. Maar soms zijn kinderen het niet eens met hun voogd. Waar kan een kind dan terecht? In Argos het verhaal van de vijf kinderen en de talloze organisaties die het voor deze kinderen proberen op te nemen. De realiteit blijkt weerbarstig. Kinderen onder voogdijschap zijn kwetsbaar. ‘Als je geen geluk hebt met je voogd, dan loopt het spaak. Er is niemand met mandaat die kan zeggen: ik stop deze denderende trein. Het systeem mist een noodrem.’

Fotograaf Eddy van Wessel vertrok vier weken geleden opnieuw naar Oekraïne, waar hij onder andere een audiodagboek voor Argos bijhoudt. Elke week evalueert hij zijn foto’s en vertelt het verhaal erachter. Inmiddels is hij weer thuis om even op adem te komen. De foto’s waar hij over vertelt zijn ook te zien op de website. Van Wessel staat bekend om zijn indringende zwart-wit foto’s, waar hij al veel prijzen mee heeft gewonnen. Zo won hij al drie keer de Zilveren Camera. Vorige week reisde hij per auto vanuit de Donbas regio terug naar Kyiv, waar zijn reis begon. Een tien uur durende reis door de vele kapotte bruggen en wegen, met een herkenbaar landschap. De foto van deze week:

Islamitische Staat mag dan zijn verdreven, voor de overlevenden in Sinjar beheerst het schrikbewind nog altijd hun leven. Veel Jezidi vrouwen en meisjes zijn jarenlang vastgehouden als sexslaaf van IS’ers en kampen met ernstige trauma’s. In de vluchtelingenkampen zijn nauwelijks psychologen en traumaspecialisten. Journalist Thijs Broekkamp reisde voor Argos naar Noord-Irak. Hoe staat het er met de wederopbouw, bijna acht jaar na de massamoord op de berg Sinjar? En wordt het geld dat Nederland en andere landen sturen voor ontwikkelings- en traumahulp goed besteed? Ook kijken we naar onze buurlanden Duitsland en Frankrijk, die een speciaal humanitair hulpprogramma zijn gestart. Omdat in het gebied te weinig professionele hulp aanwezig is, worden ernstig getraumatiseerde Jezidi’s hier in Europa behandeld. Het Nederlandse kabinet heeft tot nu toe geweigerd zo’n programma te starten, omdat ons land via de VN-organisatie UNHCR al vluchtelingen opvangt die in de eigen regio van zorg verstoken zijn. In de studio reageert Jasper van Dijk, Tweede Kamerlid SP. Dit is het tweede deel in een serie over het lot van Jezidi-overlevenden in Sinjar. Afgelopen januari stonden we in Argos-stil bij de zoektocht naar Nederlandse daders van de genocide. Wie stelt de getuigenissen van Jezidi’s veilig?

Hoe bepaalt de overheid wie een potentiële fraudeur is en wie niet? Die vraag houdt ons bij Argos al een tijdje bezig. Sinds de toeslagenaffaire weten we dat geautomatiseerde risicoprofielen zelf ook niet zonder risico zijn. Duizenden ouders belandden in de kaartenbak van de afdeling fraudeopsporing. Afkomst of een laag inkomen konden daarin een rol spelen. Welke andere overheidsdiensten maken gebruik van dit soort risicoprofilering? En op basis van welke kenmerken wordt dat risico bepaald? Wantrouwt de overheid haar burgers? Het bracht ons ertoe om samen met de onderzoeksjournalistieke organisatie Lighthouse Reports de overheid op grote schaal te bevragen, gebruikmakend van de Wob. Van de Belastingdienst tot gemeenten en van Sociale Zaken tot de Immigratie- en Naturalisatiedienst. En bij die laatste kwamen we onlangs wat meer te weten. Jarenlang blijkt bij de IND een systeem te hebben gedraaid om het frauderisico in te schatten van bedrijven die kennismigranten naar Nederland willen halen. In dit systeem, zo ontdekten wij, werd ook afkomst van de bedrijfsbesturen geregistreerd: Nederlands, westers en niet-westers. Hoe zit dat?

Fotograaf Eddy van Wessel vertrok twee weken geleden opnieuw naar Oekraïne, waar hij onder andere een audiodagboek voor ons bijhoudt. Van Wessel staat bekend om zijn indringende zwart-wit foto’s, waar hij al veel prijzen mee heeft gewonnen. Zo won hij al drie keer de Zilveren Camera. Vorige week hoorde u deel 1. Elke week evalueert hij zijn foto’s en vertelt het verhaal erachter. Afgelopen week reisde hij per auto van Kharkiv, heel dicht bij de Russische grens, richting Zaporizja ten noordwesten van Marioepol. Inmiddels is Eddy van Wessel weer terug in Kyiv, waar hij ook deze reis begon. De coverfoto is gemaakt door de Deense oorlogsfotograaf Jan Grarup. Op de site van Argos vindt u de foto's van deze week.