HET DERDE RIJK – de geschiedenis van het nationaalsocialisme

In oktober 1907 probeerde hij tevergeefs toegelaten te worden tot de kunstacademie in Wenen — een zware nederlaag. Hij vertelde zijn ernstig zieke moeder niets over deze mislukking.Ze had hem gesteund in zijn idee om naar Wenen te verhuizen, zelfs financieel, in de hoop dat hij daar carrière zou maken. Hij had inderdaad carrière gemaakt, veel later in Duitsland, maar dat had ze waarschijnlijk liever niet gedaan. Zijn moeder was in die tijd ernstig ziek; ze leed aan kanker en stierf op 21 december 1907. Dr. Bloch, de Joodse huisarts van de familie Hitler, verklaarde — een veel geciteerde uitspraak die in bijna elke biografie terugkomt — dat Adolf Hitler totaal gebroken was en dat hij nog nooit iemand had gezien die zó diep om de dood van zijn moeder rouwde. Een andere, even bekende uitspraak van Dr. Bloch luidde dat Hitlers moeder zich in haar graf zou omdraaien als ze wist wat er later van haar zoon geworden is.

Paula Hitler had een beperkt en goed afgeschermd liefdesleven. Ze werd aanvankelijk verloofd met een Joodse man, maar deze verloving werd door haar broer Adolf afgekeurd vanwege zijn antisemitische overtuigingen. Later raakte zij verloofd met Erwin Jekelius, een van de hoofdverantwoordelijken voor het nazistische eugenetica- en euthanasieprogramma in Oostenrijk, dat verantwoordelijk was voor de dood van duizenden mensen met een handicap.

In 1924 bezocht Angela haar broer in de gevangenis van Landsberg.Bij Toland lezen we: Begin december: Hitler krijgt bezoek van zijn halfzus Angela. „Zij schreef later: ‘Zijn geest en ziel waren weer op een hoog niveau. Lichamelijk gaat het hem goed. Zijn arm doet hem nog pijn, maar men denkt dat hij bijna genezen is. Hoe ontroerend is de trouw die hem in deze dagen wordt betoond! Kort voor mij bezocht een graaf hem en bracht een kerstpakket uit de Villa Wahnfried [van Winifred Wagner]. Wat hij heeft bereikt, staat rotsvast. Het doel en de overwinning zijn slechts een kwestie van tijd. God geve dat het spoedig gebeurt.’“  We moeten opmerken dat Hitler in 1924, na de mislukte putch, beroemd werd als leider van de NSDAP. Hij zat toen gevangen in Landsberg en werd door velen gezien als een martelaar, een soort held van het extreemrechtse nationale toneel. 1924/1925 verhuisde Angela met haar kinderen naar München en voerde zij Hitlers huishouden. Later leidde zij ook de huishouding op de Berghof bij Berchtesgaden.

In een interview na de oorlog in 1948 zou Alois jr. echter zelfs geklaagd hebben over zijn beroemde jongere broer Adolf: "Van jongs af aan was hij bazig en snel boos en luisterde hij nooit naar iemand." Alois jr. kon dit niet vergeten en benadrukte: "Mijn stiefmoeder stond altijd aan zijn kant. Hij had de gekste ideeën en kwam ermee weg. Als hij zijn zin niet kreeg, werd hij erg boos. ... Hij had geen vrienden, mocht niemand en kon erg harteloos zijn. Hij kon om de kleinste dingen in woede uitbarsten."Ook deze bewering is onbewezen. Na zijn dood vielen veel voormalige kameraden Hitler natuurlijk aan en speelden ze de onschuldige lam, zoals Hans Frank in zijn memoires. Tijdens zijn leven hadden ze er echter geen moeite mee om te profiteren van zijn nabijheid, en dat geldt ook voor Alois jr.

De belangrijkste persoon naast zijn vader was Adolf Hitlers moeder. In alle biografieën en verslagen lezen we herhaaldelijk over de intieme relatie, de bijzonder hechte relatie, tussen zijn moeder en Adolf Hitler. Het is moeilijk te bevatten, aangezien hij altijd bekend heeft gestaan als de schreeuwende, massaal ophitsende, opruiende leider, compleet buiten zinnen, bijna alsof hij in trance was, die zelfs zijn eigen voormalige vrienden en kameraden liet vermoorden tijdens de Nacht van de Lange Messen.

Was hij een harde, afstandelijke bureaucraat die zijn zoon met ijzeren discipline grootbracht? Of ligt er iets complexers achter dat ijzige portret? Was hij een gewelddadige tiran die zijn gezin terroriseerde – of juist een man die worstelde met de verwachtingen van zijn tijd en zijn eigen demonen?In deze tweede aflevering over Hitlers vader gaan we verder graven. We bekijken nieuw bronmateriaal, persoonlijke getuigenissen en psychologische analyses van Alois' gedrag binnen het gezin. Want om de latere daden van Adolf Hitler te begrijpen, moeten we ook durven kijken naar de opvoeding, de gezinsdynamiek, en de rol van een vaderfiguur die zowel dominant als – volgens sommigen – zorgzaam kon zijn.Was hij een monster in huis? Of een man die, ondanks zijn gebreken, dacht het juiste te doen?

Om Hitler te kunnen beoordelen, moeten we zijn jeugd en familie nader bekijken.Zelfs een oppervlakkige blik van bovenaf levert een verwarrend verhaal op over de familie Hitler, waarvan de ouders afkomstig waren uit het landelijke Waldviertel, vlak bij de Tsjechische grens.Ik ken het Waldviertel heel goed en ben er vaak geweest, omdat ik bijna 20 jaar in het naburige Weinviertel heb gewoond, op slechts 30 km afstand van het Waldviertel, meer naar het oosten. Het is een heuvelachtig gebied, zonder hoge bergen. Het landschap lijkt qua natuur en architectuur op dat van Tsjechië. Het gebied in het Waldviertel is nogal atypisch voor het klassieke Oostenrijk, dat iedereen zich voorstelt met vrolijke koeien op de alpenweiden.

De lijst van invloedrijke en belangrijke vrouwen in Hitlers leven zou nog wel even kunnen worden uitgebreid, maar ik wil graag afsluiten met dit onderwerp, namelijk:Hitlers secretaresses.Ze hebben een bijzondere status, simpelweg omdat ze zoiets als Hitlers familie waren. Ik wil de afgezaagde term "surrogaatfamilie" vermijden; de Wagners, de Goebbels, en er waren ook verschillende draagmoeders.De belangrijkste taak van de secretaresses was niet om zijn toespraken of notulen te transcriberen of stenograferen; ze waren hiervoor officieel gekozen door Martin Bormann en in dienst van Hitler. Dat deden ze wel, maar slechts sporadisch; vaak hadden ze dagenlang geen opdrachten, er werd geen enkele pagina getypt.Integendeel, ze waren verantwoordelijk voor Hitlers geestelijke gezondheid; ze waren zoiets als het ontspanningsteam dat Hitler hielp om aan andere dingen te denken, hem los te maken van de stress van het dagelijks leven en misschien zelfs zijn bezwaarde geweten te verlichten.

Vandaag hebben we het over een heel ander type vrouw dan we in eerdere afleveringen hebben gezien. Ze is geen supporter, geen minnaar, en ook geen rotsvaste politicus.Dit is een piloot die beter was dan mannen in dit door mannen gedomineerde vakgebied.Ja preciezer, zeer sterk door mannen gedomineerde vakgebied, want hoe moeten we ons een klassieke Lufthansa-piloot of een astronaut die voet op de maan zet voorstellen?De succesvolste en machtigste piloot tijdens het nationaalsocialisme was Hermann Göring, die begon als piloot en vervolgens bijna opportunistisch de politiek in stapte.Hanna Reitsch bleef piloot tot het einde van haar leven; zelfs op hoge leeftijd, tot de laatste dagen van haar leven, toen anderen met pensioen gingen, vestigde ze nog steeds wereldrecords.

Vandaag bespreken we het verhaal van een klassieke stalker. De Noorse schoonheid zoals Hitler haar later noemde met volledige naam Unity Valkyrie Freeman-Mitford:Opgemerkt dient te worden dat de naam eigenlijk al genoeg zegt: Valkyrie, een mythisch wezen uit de Noorse mythologie dat felle en krachtige vrouwelijke krijgers vertegenwoordigt, een symbool van dapperheid, kracht en eer.Maar de mythologische naam Valkyrie duikt niet alleen op onder de nazi's, maar ook tégen de nazi's.De beroemde verzetsactie van Stauffenberg werd echter ook wel "Operatie Walküre" genoemd.De familie Mitford bestond al sinds de middeleeuwen onopvallend. Pas in de jaren dertig kwamen ze in het nieuws vanwege de Mitford-broers en -zussen, die berucht waren om hun schandalige politieke opvattingen.Elk van de Mitford-zussen koos haar eigen specialiteit:Eén van hen was een nationaalsocialist en een bewonderaar van Adolf Hitler.Ze ontwikkelde een nauwe band met haar idool en behoorde van 1935 tot 1940 tot de binnenste kring van de nazipartij.