Drang naar Samenhang

Wat zie je voor je als je denkt aan een appel? Een simpele vraag, met een simpel antwoord. Zou je denken. Maar hoewel de meeste mensen een standaard rode of groene appel voor zich zien, ziet een deel van de bevolking helemaal niets. Zij zien ook geen beelden voor zich wanneer zij een verhaal lezen, of wanneer zij herinneringen ophalen aan een gebeurtenis in het verleden. Dit onvermogen om mentale beelden op te roepen heet afantasie. In deze aflevering gaan we in op wat afantasie is, wat de voor- en nadelen zijn van afantasie (ja, er zijn voordelen!) en hoe je kunt onderzoeken of je zelf afantasie hebt. Veel mensen met afantasie weten namelijk helemaal niet dat ze dat hebben. Ook bespreken we lopend onderzoek naar afantasie waaraan elke luisteraar mee kan doen. Heb je daar interesse in, kopieer dan deze link: https://erasmusuniversity.eu.qualtrics.com/jfe/form/SV_6QMW6F2yiP5qYwS.Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenAphantasia NetworkKay, L., Keogh, R., & Pearson, J. (2024). Slower but more accurate mental rotation performance in aphantasia linked to differences in cognitive strategies. Consciousness and Cognition, 21. https://doi.org/10.1016/j.concog.2024.103694.Chang S; Zhang X; Cao Y; Pearson J; Meng M, 2025, 'Imageless imagery in aphantasia revealed by early visual cortex decoding', Current Biology, 35, pp. 591 - 599.e4, http://dx.doi.org/10.1016/j.cub.2024.12.012Speed, L.J., Eekhof, L.S., &  Mak, M. (2024). The role of visual imagery in story reading: Evidence from aphantasia. Consciousness and Cognition, 118, 103645,https://doi.org/10.1016/j.concog.2024.103645.Zeman, A. (2024). Aphantasia and hyperphantasia: Exploring imagery vividness extremes. Trends in Cognitive Sciences, 28(5), 467-480.  Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

In onze complexe wereld moeten we vaak vertrouwen op experts. Dat doen we lang niet altijd en dat kan tot problemen leiden. Maar blind vertrouwen op experts doet dat ook. Dat geldt vooral wanneer experts zich uitspreken over morele zaken. In deze aflevering bespreken we de gevaren van een (te) groot vertrouwen in experts. And for something completely different: ook John Cleese komt nog even voorbij.Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenWorsnip, A., Lane, D., Pratt, S., Napolitano, M. G., Gray, K., & Greene, J. A. (2025). Authority or autonomy? Philosophical and psychological perspectives on deference to experts. Philosophical Psychology, 1–36. https://doi.org/10.1080/09515089.2025.2475138In deze aflevering refereren we aan de volgende eerdere aflevering: Zelf onderzoek doen? Waarom we toch niet zonder experts kunnen (129). Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier op Rolfs Nederlandse blog. De samenvatting van deze aflevering wordt binnenkort gepost. Volg Rolf op Craving Coherence voor Engelstalige posts - over meer dan de onderwerpen uit de podcast. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

We moeten meer bewegen tegen overgewicht, niet meer vliegen voor het klimaat en geen wegwerpplastic gebruiken om de oceanen schoon te houden. Allemaal voorbeelden van gedragsveranderingen waarmee we als individu ons steentje bij kunnen dragen aan het aanpakken van grote maatschappelijke problemen. De effecten van dergelijke veranderingen zijn over het algemeen klein, en dus hoor je steeds vaker een roep om veranderingen op grotere schaal. Waarom worden bedrijven niet aangepakt die willens en wetens spelen met onze gezondheid, die investeren in fossiele brandstoffen en meer producten maken dan we ooit met zijn allen zouden willen hebben (laat staan écht nodig hebben)? Over dit onderwerp maakten we eerder een aflevering. We bespraken daarin wetenschappelijk onderzoek waarin wordt onderbouwd dat een focus op acties van het individu succesvolle oplossingen voor o.a. obesitas, klimaatverandering, en wegwerpplastic in de weg zit. Ze leiden namelijk af van veranderingen van het systeem waarin we leven (tot grote vreugde van bedrijven die blij zijn met de status quo) en juist dat soort veranderingen zijn nodig om de hedendaagse problemen het hoofd te bieden. Aangezien dit onderwerp nog altijd relevant is, vandaag een herhaling.Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier op Rolfs Nederlandse blog. De samenvatting van deze aflevering wordt binnenkort hier gepost. Volg Rolf op Craving Coherence voor Engelstalige posts - over meer dan de onderwerpen uit de podcast.Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenChater N, Loewenstein G. (2023) The i-frame and the s-frame: How focusing on individual-level solutions has led behavioral public policy astray. Behavioral and Brain Sciences, 46, e147: 1–84. doi:10.1017/ S0140525X22002023Artikel sugar tax in de Los Angeles Times: https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2010-feb-07-la-na-soda-tax7-2010feb07-story.htmlArtikel 10 jaar Stoptober: https://www.ad.nl/binnenland/sinds-stoptober-zijn-al-ruim-600-000-mensen-van-sigaret-af-je-sleept-elkaar-er-doorheen~acab969e/ Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Als je vraagt aan mensen hoeveel procent van de Amerikaanse bevolking zwart is, hoor je vaak percentages rond de 30-40%. Mensen zijn meestal verbaasd te horen dat deze minderheidsgroep slechts 14% van de bevolking uitmaakt. We overschatten met zijn allen systematisch de grootte van minderheidsgroepen. Dit zou komen door angst voor of (te) weinig interacties met deze groep en leiden tot een negatieve houding ten opzichte van de groep. Maar klopt dat wel? In deze aflevering bespreken we onderzoek dat de manier waarop we schattingen maken - niet alleen van minderheidsgroepen - onder de loep neemt. Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenGuay, B., Marghetis, T., Wong, C., & Landy, D. (2025). Quirks of cognition explain why we dramatically overestimate the size of minority groups. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 122 (14), e2413064122, https://doi.org/10.1073/pnas.2413064122In deze aflevering refereren we aan de volgende eerdere afleveringen: Kort door de bocht denken (11) en Vooroordelen over onszelf en anderen (64). Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier op Rolfs Nederlandse blog. De samenvatting  van aflevering 130 met tips vind je hier. De samenvatting van deze aflevering wordt binnenkort gepost. Volg Rolf op Craving Coherence voor Engelstalige posts - over meer dan de onderwerpen uit de podcast. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Deze korte, speciale Paasaflevering is geboren uit politieke actualiteit. Een recente uitspraak van Pieter Omtzigt suggereerde dat psychologie eigenlijk gewoon “praten met mensen” is, en dus prima in het Nederlands kan. Maar wat zegt dat eigenlijk over het beeld van psychologie als wetenschap? En waarom is zo’n uitspraak niet alleen onjuist, maar ook schadelijk?In deze aflevering duiken we in drie kernvragen:Is psychologie praten met mensen?Kan psychologie gewoon in het Nederlands?Wat is stereotypering en waarom is die schadelijk?We bespreken hoe psychologisch onderzoek écht werkt—van reactietijden tot hersenactiviteit, van taalpatronen tot wiskundige modellen—en waarom het beeld van “een beetje praten” de wetenschap tekortdoet.Ook leggen we uit waarom Engels de voertaal is in de internationale psychologie, en waarom samenwerking over grenzen essentieel is.Tot slot gaan we in op het bredere probleem van desinformatie en anti-wetenschappelijke houding in het publieke debat—en waarom we daar juist nu alert op moeten zijn. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Naast de stereotiepe complotdenker is er de zogenaamde empirische complotdenker, die veel waarde hecht aan eigen observaties. Zo leidt het zien van een duidelijke, rechte horizon op het strand, tot vertrouwen in het idee dat de aarde een platte koek is. Een interessante vraag is wat er gebeurt als deze mensen nieuwe observaties doen die tegenstrijdig zijn met hun idee. Met het doel dat te onderzoeken is een aantal Flat Earthers én ‘ronde aarde mensen’ afgelopen december naar Antarctica afgereisd om te kijken of de zon daar inderdaad niet ondergaat. Hebben flat earthers na deze expeditie hun mening aangepast? En hoe gemakkelijk passen wetenschappers hun mening aan? Je hoort het in deze aflevering. Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenMunro, D. (2024). Conspiracy theories, epistemic self-identity, and epistemic territory. Synthese, 203(113). https://doi.org/10.1007/s11229-024-04541-yCraving Coherence, Substack Rolf Zwaan (inclusief link naar blog post Mickey Inzlicht)In deze aflevering refereren we aan de volgende eerdere afleveringen: Puzzels, WIDM en QAnon (3), Complotdenkers: Wappies of snappier (76). Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier op Rolfs Nederlandse blog. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Hoewel het over het algemeen een goed idee is als mensen zelf kennis vergaren en kritisch denken, vertrouwen we in het dagelijks leven continu op experts. Zo vertrouw je erop dat de auto waarin je rijdt goed in elkaar zit, dat je huis blijft staan in een storm en dat je medicijnen doen wat ze moeten doen. Onze wereld zit zo complex in elkaar, dat we niet zonder (vertrouwen in) experts kunnen. Maar wat maakt iemand eigenlijk een expert en hoe weten we welke experts we zouden moeten vertrouwen? Je hoort het in deze aflevering.Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek geschreven en gespeeld door Rolf ZwaanBronnenWorsnip, A., Lane, D., Pratt, S., Napolitano, M. G., Gray, K., & Greene, J. A. (2025). Authority or autonomy? Philosophical and psychological perspectives on deference to experts. Philosophical Psychology, 1–36. https://doi.org/10.1080/09515089.2025.2475138In deze aflevering refereren we aan de volgende eerdere aflevering: Hoe minder kennis, hoe stelliger (44). Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

We doen het gemiddeld 10 keer per week. Liegen. Soms een leugentje om bestwil (‘Nee, ik vind het prima om thuis te blijven’), soms om persoonlijke informatie geheim te houden (‘Ik zit niet op Instagram’). Maar wat zien we eigenlijk als liegen? Wat zijn (nog meer) redenen om te liegen? En met welke methoden proberen we leugens te detecteren (en hoe goed werken die)? In deze aflevering bespreken we wat we weten over liegen op basis van wetenschappelijk onderzoek, van filosofische inzichten tot neurologische studies (en alles daartussenin).Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenBrennen, T., & Magnussen, S. (2023). Lie detection: What works? Current Directions in Psychological Science, 32(5), 395-401. https://doi.org/10.1177/09637214231173095Reins, L.M. & Wiegmann, A. (2021), Is lying bound to commitment? Empirically investigating deceptive presuppositions, implicatures, and actions. Cognitive Science, 45: e12936. https://doi.org/10.1111/cogs.12936https://www.psychologytoday.com/us/blog/finding-a-new-home/202207/research-reveals-the-most-common-reasons-people-liehttps://mindlabneuroscience.com/lying-exploring-the-neuroscience-behind-it/In deze aflevering refereren we aan de volgende eerdere afleveringen: Bullshit (7), Donald Trump begrijpen (20), Er zit iets tussen je tanden (75), en Limburgers begrijpen (114). Een compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Dit is een herhaling van aflevering 94, een van onze favoriete afleveringen. Vooral bedoeld voor onze nieuwe luisteraars, maar ook voor wie hem nog niet eerder heeft gehoord of hem nog een keer zou willen horen. Zeker in de roerige tijd waarin we nu leven is het belangrijk om goede gesprekken te (kunnen) voeren.We kletsen heel wat af met z’n allen en daardoor zou je haast vergeten hoe complex het voeren van een gesprek eigenlijk is. In deze aflevering gaan we dieper in op de functie van stiltes laten vallen tijdens een gesprek en het gebruik van de woorden ‘uh’ en ‘um’ (en het verschil daartussen). Tot slot gaan we in op een recent artikel waarin een groot aantal regels is opgesteld voor het voeren van een goed gesprek over een beladen onderwerp, de politiek. Want hoe moeilijk ook, het wordt pas echt lastig als we dit soort gesprekken niet meer zouden voeren. Onderzoek: Dr. Anita Eerland, prof.dr. Rolf ZwaanPresentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenClark, H.H., & Fox Tree, J.E. (2002) Using uh and um in spontaneous speaking. Cognition, 84, 73-111.Pickering, M.J. & Garrod, S. (2004). Toward a mechanistic psychology of dialogue. Behavioral and Brain Sciences, 27,169-190.Artikel Onze TaalArtikel VolkskrantEen compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen is hier te vinden. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.

Om je eigen persoonlijkheid te weten te komen, kun je een (online) test doen, of iemand bevragen die jou goed kent. Maar wetenschappers hebben recent ontdekt dat AI op basis van je gedrag op sociale media even goed jouw persoonlijkheid kan inschatten. De kennis over jouw persoonlijkheid wordt vervolgens gebruikt om je gepersonaliseerde berichten te laten zien, ook wel microtargeting genoemd. Hoe goed werkt microtargeting en waarom is het een probleem? En telt een gewaarschuwd mens voor twee? Je hoort het in deze aflevering van Drang Naar Samenhang. Presentatie: Rolf Zwaan & Anita EerlandMuziek: Rolf ZwaanBronnenCarrella, F., Simchon, A., Edwards, M., & Lewandowsky, S. (2025). Warning people that they are being microtargeted fails to eliminate persuasive advantage. Communications Psychology, 3 (15).. https://doi.org/10.1038/s44271-025-00188-8Simchon, A., Sutton, A., Edwards, M., & Lewandowsky, S. (2023). Online reading habits can reveal personality traits: Towards detecting psychological microtargeting. PNAS Nexus, 2(6), https://doi.org/10.1093/pnasnexus/pgad191Youyou, W., Kosinski, M., & Stillwell, D. (2015). Computer-based personality judgments are more accurate than those made by humans. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(4), 1036-1040.Zarouali, B., Dobber, T., De Pauw, G., & de Vreese, C. (2022). Using a personality-profiling algorithm to investigate political microtargeting: assessing the persuasion effects of personality-tailored ads on social media. Communication Research, 49(8), 1066-1091.Online persoonlijkheidstestEen compleet overzicht met alle thema’s uit de podcast en de bijbehorende afleveringen vind je hier. Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.