De Technoloog | BNR

SMART Photonics is een van de pioniers op het gebied van de productie van fotonische chips. Waar traditionele elektronische chips werken met elektronen, maken fotonische chips gebruik van lichtdeeltjes om informatie te verwerken. Dat maakt ze sneller, energiezuiniger en beter geschikt voor toepassingen waar hoge bandbreedte en lage latency essentieel zijn. Denk aan communicatie, sensoren en bepaalde vormen van kunstmatige intelligentie. De stap naar fotonica moeten we zien als een chips met nieuwe toepassingen, die naast de traditionele halfgeleider komen te staan. De productie van fotonische chips verschilt fundamenteel van die van reguliere chips. De architectuur wijkt af, net als het proces zelf. Waar bij elektronische chips de nadruk ligt op transistors en elektrische geleiding, draait het bij fotonica om golfgeleiders en optische componenten.  SmartPhotonics is onderdeel van een complex ecosysteem. Het maakt deel uit van een bredere community van ontwikkelaars, klanten en toeleveranciers. De vraag groeit snel, onder meer vanuit de auto-industrie, dronetoepassingen, de medische wereld en meer. Smart Photonics heeft als doel om snel te schalen, met de groeiende vraag mee. In Europa is fotonica een klein onderdeel van de Chips Act, als een niche binnen de dominante siliciumindustrie. Dat is anders in de Verenigde Staten en China, waar grootschalige subsidies zorgen voor stevige concurrentie. In Nederland is er wel vooruitgang, mede door initiatieven als Tech Champions en nieuwe regelingen zoals de aanpassing van de optieregeling. Gast Johan Feenstra Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is alweer bijna drie jaar geleden dat we in de Technoloog uitgebreid spraken over de stand van zaken rond het Internet of Things. Over IOT praten we altijd met Wienke Giezeman, mede-oprichter van The Things Industries, en dat is ook deze aflevering het geval. Sinds ons laatste gesprek is er veel veranderd, bijvoorbeeld de opkomst van generatieve AI. Waar deze technologie drie jaar geleden nog nauwelijks een rol speelde, is het nu niet meer weg te denken uit de wereld van verbonden apparaten. AI maakt het mogelijk om IoT-data sneller te analyseren en directer te benutten, maar brengt ook risico’s met zich mee, zoals grotere afhankelijkheid, complexere beveiligingsvraagstukken en vooral: onbetrouwbare apparatuur. Op het gebied van standaarden blijft Matter het toverwoord. Deze universele taal voor IoT-apparaten werd drie jaar geleden al genoemd, maar heeft sindsdien moeite gehad om echt door te breken. Dat is opmerkelijk, gezien de brede steun van grote partijen als Amazon, Samsung en Ikea. Toch blijft volledige interoperabiliteit uit. Er zijn nog altijd protocollen die hun eigen positie willen behouden, en dat maakt het moeilijk om tot één standaard te komen. Terwijl juist die eenduidigheid de hele markt vooruit zou kunnen helpen. Ook de Europese wetgever roert zich. De EU Data Act, die naar verwachting in september van kracht wordt, verplicht fabrikanten om data uit IoT-apparatuur toegankelijk te maken. Dat biedt kansen voor gebruikers om met eigen software of alternatieve oplossingen aan de slag te gaan, maar leidt mogelijk ook tot fragmentatie. Tegelijkertijd komt er met de Cyber Resilience Act een nieuwe plicht voor fabrikanten: betere standaardbeveiliging van hun producten. Dat klinkt logisch, maar zou in de praktijk botsen met de wens om systemen juist open en modificeerbaar te houden. Zeker bij open-source oplossingen is het de vraag hoe die balans moet worden bewaakt. Ten slotte werpen we een blik op de toekomst. Hoeveel slimmer, efficiënter of duurzamer is het leven met IoT inmiddels echt geworden? Is een 'slim' huis echt zoveel fijner?  En waar staan we als we over een aantal jaar opnieuw de balans opmaken? Gast Wienke Giezeman Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In het derde deel van de speciale interviewreeks De Innovatieregisseur van De Technoloog met Robert-Jan Smits, bestuursvoorzitter van de Technische Universiteit Eindhoven en voormalig directeur-generaal Onderzoek en Innovatie bij de Europese Commissie, komt het thema open wetenschap uitgebreid aan bod. Smits voerde een stevige strijd met de industrie achter wetenschappelijke publicaties, want zij wilden een deel van hun verdienmodel niet zomaar opgeven.  Deze beweging, die hij in Brussel op gang bracht, had als doel om wetenschappelijk onderzoek dat door overheidsgeld gefinancierd is, direct toegankelijk te maken voor iedereen, zonder de obstakels van dure abonnementen of paywalls. Open Access is namelijk essentieel voor transparantie en maatschappelijke betrokkenheid bij wetenschappelijk onderzoek. Een van de grootste uitdagingen die hij tegenkwam, was het doorbreken van de gevestigde orde van grote uitgeverijen zoals Elsevier en Wiley, die jarenlang een monopoliepositie hadden op wetenschappelijke publicaties. In zijn laatste jaar in Brussel besloot Smits een radicale stap te zetten: alleen nog subsidie verstrekken aan onderzoekers die hun resultaten publiceren in open access journals. Ondanks stevige tegenstand van zowel uitgevers als de academische wereld, wist hij een coalitie te vormen met onderzoeksfinanciers, waaronder NWO en internationale partners zoals de Wellcome Trust. Uiteindelijk werd het een kantelpunt in het Europese wetenschapsbeleid, met als resultaat dat inmiddels bijna 90% van de wetenschappelijke publicaties in Nederland vrij toegankelijk is. Daarnaast vertelt Smits over zijn visie op samenwerking en excellentie in de academische wereld. Hoewel hij erkent dat wetenschappers vaak concurreren om prestigieuze publicaties, ziet hij ook hoe samenwerking juist kan leiden tot innovatieve doorbraken. Het draait volgens hem om het vinden van de balans tussen individuele passie en collectieve vooruitgang. Binnen de universiteit moedigt hij onderzoekers aan om samen te werken met industriepartners, zoals in de Brainport-regio, waar bedrijven als ASML en VDL hun krachten bundelen met de universiteit. De TU Eindhoven is ondanks zijn sterke binding met chip- en quantumonderzoek ook betrokken bij veel wetenschappelijk onderzoek rond sport. De universiteit beschikt over een windtunnel die oorspronkelijk bedoeld was voor bouwkunde en aerodynamica, maar inmiddels ook gebruikt wordt door topsporters zoals wielrenners van Jumbo-Visma. Zo hebben Tom Dumoulin en Wout van Aert de tunnel benut om hun aerodynamica te verbeteren. Ook paralympische sporters uit Ierland hebben baat gehad bij de faciliteiten in Eindhoven. Dit toont aan hoe de universiteit zich niet beperkt tot traditionele onderzoeksgebieden, maar juist ruimte geeft voor creatieve initiatieven die maatschappelijke impact hebben. De universiteit zoekt actief naar samenwerking met zowel lokale bedrijven als internationale kennispartners. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van slimme rioolbuizen, waarbij onderzoek wordt gedaan naar manieren om de levensduur van infrastructuur te verlengen. Dit toont volgens Smits aan dat maatschappelijke relevantie en innovatie hand in hand gaan. Tot slot deelt Smits zijn visie op de toekomst van innovatie in Europa. Hij stelt dat het belangrijk is om bureaucratische obstakels weg te nemen en jonge onderzoekers meer ruimte te geven om te experimenteren. Hij ziet veel potentie in de nieuwe generatie, zowel in Nederland als in de rest van Europa, en roept op tot vertrouwen in hun talent en visie. De sleutel tot succes ligt in het omarmen van samenwerking en het creëren van een ecosysteem waar onderzoek, bedrijfsleven en samenleving elkaar versterken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In het tweede deel van De Innovatieregisseur, een speciale reeks afleveringen van De Technoloog, gaat  Robert-Jan Smits, vertrekkend bestuursvoorzitter van de TU Eindhoven, in gesprek met Ben van der Burg en Mark Beekhuis over zijn tijd in Brussel en het ontstaan van   n van de grootste innovatieprogramma's ter wereld: Horizon 2020. De Horizon 2020-aanpak blijkt voor Europa een doorslaand succes, met drie pijlers die de onderzoeksagenda bepalen: fundamenteel onderzoek, door universiteiten geleid, toegepast onderzoek gedreven door beleidsdoelen, en industrieel onderzoek dat wordt vormgegeven door de markt. Smits legt uit dat de focus op excellentie en het loslaten van geografische spreiding cruciaal was om impact te maken. Toch leidde deze benadering tot kritiek, vooral vanuit minder innovatieve lidstaten die vonden dat de gelden onevenredig naar Noord-Europa stroomden. Ook spreken we over de noodzaak van Europese autonomie op strategische gebieden zoals cloudtechnologie en satellieten. Smits wijst op de geopolitieke druk die Europa ertoe dwingt om minder afhankelijk te worden van Amerikaanse en Chinese technologie. Het recent goedgekeurde Horizon Europe programma moet hierin voorzien door een sterke focus op strategische autonomie en innovatieclusters. De Brainport-regio rond Eindhoven dient volgens Smits als een model: intensieve samenwerking tussen universiteiten, bedrijven en overheid die leidt tot duurzame technologische voorsprong. Smits benadrukt dat Europa alleen succesvol kan zijn als er sneller beslissingen worden genomen. De huidige bureaucratische vertragingen staan snelle innovatie in de weg. Hij prijst landen als Zweden en Denemarken die regelgeving hebben vereenvoudigd zonder democratische processen te schaden. Volgens Smits is er in Nederland en Europa behoefte aan een pragmatische aanpak waarbij we wellicht afscheid moeten nemen van eeuwig durende inspraakperiodes, beleidscommissies en politieke spelletjes. Gast Robert-Jan Smits Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Mark Beekhuis Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De Technische Universiteit Eindhoven vormt deze week het decor voor een speciale editie van De Technoloog: De Innovatieregisseur. Ben van der Burg en Mark Beekhuis gaan in gesprek met Robert-Jan Smits, vertrekkend bestuursvoorzitter van de universiteit en voormalig directeur-generaal Onderzoek en Innovatie bij de Europese Commissie. Kortweg: de Nederlandse innovatieregisseur.  In een extra lange aflevering bespreekt Smits de positie van Nederland en Europa op het gebied van innovatie en technologie, de kracht van de Brainport-regio en de uitdagingen die voor ons liggen. Volgens Smits behoort Nederland tot de meest innovatieve landen ter wereld, maar blijft het land achter in het vermarkten van wetenschappelijke kennis. Deze innovatieparadox, waarin kennis niet altijd tot economische waarde leidt, speelt ook op Europees niveau. Hoewel Nederland op wetenschappelijk vlak hoog scoort, lukt het vaak niet om kennis om te zetten in bedrijvigheid en economische groei. Dit is volgens Smits niet alleen een nationaal probleem, maar ook een Europees vraagstuk waar al jaren tegenaan wordt gelopen. Smits benadrukt dat Nederland sterk is op het gebied van deeptech, een verzamelnaam van allerlei veelbelovende, maar nog grotendeels experimentele technologie n. Ondanks die sterke wetenschappelijke basis, ontbreekt het aan een goed ecosysteem om die kennis daadwerkelijk in de markt te zetten. In de Brainport, de regio rond Eindhoven, wordt dit probleem deels opgelost door samenwerking tussen universiteit, bedrijfsleven en overheid. Hierin ziet Smits een succesformule die Nederland breder zou moeten omarmen. In Brainport worden bedrijven aangemoedigd om samen te werken met kennisinstellingen, zonder zich te richten op kortetermijnresultaten. Zo investeert ASML in de universiteit zonder eisen te stellen aan directe productinnovaties. In plaats daarvan krijgen onderzoekers juist de ruimte om radicale, disruptieve idee n te verkennen, wat de kans vergroot op baanbrekende technologieën. De sterke positie van Brainport is niet vanzelf ontstaan. De omgeving rond Eindhoven heeft een moeilijk verleden, toen Philips en DAF aan de rand van de afgrond stonden. Uit die noodzaak is een samenwerkingscultuur gegroeid die nu zijn vruchten afwerpt. Bedrijven zoals ASML en VDL werken nauw samen met de universiteit en investeren in langdurige kennisontwikkeling, zonder per se te weten wat dit op de korte termijn oplevert. Volgens Smits is dit een onderscheidend kenmerk van de Brainport-regio. Deze samenwerking tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen zorgt ervoor dat technologische innovaties daadwerkelijk vermarkt worden. Op Europees niveau pleit Smits voor eenzelfde benadering. Hij wijst erop dat Europa zich niet langer kan permitteren om verdeeld te blijven werken. Meer samenwerking is essentieel om te kunnen concurreren met technologische grootmachten zoals de Verenigde Staten en China. Europese samenwerking op het gebied van technologie en innovatie moet daarom hoog op de agenda blijven staan, vindt hij. Alleen door als blok te opereren, kan Europa concurreren met landen die veel meer investeren in onderzoek en technologie. En enkel door in te zetten op excellentie, winnen we de wereldwijde innovatieoorlog.  Gast Robert-Jan Smits Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Mark Beekhuis Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Nieuw bij BNR: De Grote Tech Show (DGTS). Dé techpodcast (en radioshow) met Ben van der Burg en Joe van Burik, voor iedereen die technologie en innovatie echt wil begrijpen. Te vinden via bnr.nl/degrotetechshow en in jouw favoriete podcast-app, dus abonneer je vooral! De Grote Tech Show gaat over AI (of: kunstmatige intelligentie), chips, cloud, cyberveiligheid, social media, quantum en entertainment. Hier hoor je hoe technologie de wereld verandert en wat dat betekent voor bedrijven, investeerders en iedereen in de samenleving. Bij DGTS krijg je de analyses, inzichten en interviews die ertoe doen. Met diepgaande gesprekken en scherpe analyses brengen we de belangrijkste technologische ontwikkelingen in kaart.Elke week spreken we kopstukken in de techwereld: CEO’s, hoogleraren, ondernemers en investeerders die werken aan de innovaties van morgen. Wat betekenen de nieuwste AI-modellen voor werk en creativiteit? Hoe blijven Europese startups concurreren met het nog altijd machtige Silicon Valley en het ondoorzichtige China? Dit zijn geen oppervlakkige interviews, maar diepgaande gesprekken waarin we de hoofdrolspelers spreken die écht impact maken. De technologische revolutie is in volle gang en beïnvloedt elk aspect van ons leven—van de manier waarop we werken en communiceren tot de geopolitieke machtsverhoudingen. Daarom brengen we niet alleen de technologische kant in beeld, maar ook de economische en maatschappelijke implicaties ervan. Naast de grote innovaties kijken we naar de bedrijven die deze ontwikkelingen vormgeven. Wat is de strategie van big tech-bedrijven zoals Google, Apple, Microsoft en Meta? Hoe verandert de concurrentiestrijd tussen Nvidia, AMD en Intel de chipmarkt? Wat betekenen nieuwe wetten en regels in Europa en de VS voor de toekomst van technologie? Daarnaast hoor je bij De Grote Tech Show, exclusief als extra podcast elke week, hoe Joe van Burik en Ben van der Burg de week in tech doornemen. Ze analyseren het laatste nieuws, plaatsen de ontwikkelingen in perspectief en geven scherpe inzichten over wat er écht speelt. Van de doorbraken in AI / kunstmatige intelligentie en de opkomst van nieuwe sociale mediaplatformen tot de impact van geopolitieke spanningen op de halfgeleiderindustrie. Regelmatig schuift een gast uit het netwerk aan om extra expertise te bieden en het debat te verdiepen. Door de combinatie van journalistieke scherpte, technische kennis en een kritische blik ontstaat een programma dat verder gaat dan de headlines en technologie in een bredere context plaatst. Of het nu gaat om de risico’s en kansen van AI-technologie of de positie van Europa in de wereldwijde technologische concurrentiestrijd, De Grote Tech Show biedt de achtergrond, de nuance en de inzichten die nodig zijn om deze ontwikkelingen echt te begrijpen. Dit maakt het programma onmisbaar voor professionals in de techsector, beleggers die strategische beslissingen willen nemen en iedereen die wil weten welke innovaties onze toekomst vormgeven. Met de combinatie van exclusieve interviews, deskundige duiding en een kritische kijk op innovatie biedt DGTS een unieke mix van diepgang en actualiteit.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Generatieve AI heeft de laatste jaren enorme sprongen gemaakt, vooral op het gebied van coding en de nieuwe trend van ‘vibe-coding’. In de tijd van GPT-3.5 was vibe-coding nog een wat ongrijpbaar concept. Hoewel AI toen al redelijk kon programmeren, ontbrak het vaak aan context en nuance om echt intuïtief te coderen. Tegenwoordig, met modellen zoals GPT-4 en Claude en toepassingen als Cursor, is vibe-coding een stuk geavanceerder en praktischer geworden. De focus ligt nu niet alleen op syntactische correctheid, maar ook op de ‘flow’ en het gevoel dat de code moet uitstralen. Te gast is Daniel de Vos, head of data & AI bij Triple, en ook enthousiast vibe-coder. Een belangrijke discussie binnen de community is de vraag of het veilig is om code te draaien die je zelf niet volledig begrijpt. Via platforms zoals LinkedIn stellen programmeurs de vraag of dit moreel verantwoord is, aangezien AI weliswaar krachtige oplossingen kan bieden, maar ook risico’s met zich meebrengt door fouten die moeilijk te traceren zijn. AI programmeert niet per se ‘mooi’, hoewel het in veel gevallen wel pragmatisch te werk gaat. De gegenereerde code is vaak functioneel correct, maar mist soms de elegantie of efficiëntie die een ervaren programmeur zou nastreven. Vibe-coding roept ook de vraag op: kan iedereen nu programmeren? In zekere zin wel, want tools als Cursor en Claude maken het laagdrempeliger dan ooit. Toch is het geen volledige vervanging van klassieke programmeervaardigheden. De output kan immers onvoorspelbaar zijn en vraagt nog steeds om enige technische achtergrond om problemen te herkennen en op te lossen. AI maakt bovendien andere fouten dan mensen. Waar mensen vaak slordig zijn in syntax of consistentie, is AI soms juist te rigide en mist het creatieve oplossingen. Bekende voorbeelden van vibe-coding zijn te vinden bij makers als Pieter Levels, die op Twitter laat zien hoe hij snel applicaties bouwt met AI. Zo creëerde hij recent een spelletje met Cursor en Claude. Dit soort toepassingen laten zien dat vibe-coding niet slechts een gimmick is, maar een fundamentele verschuiving in hoe apps worden gebouwd. Het concept gaat verder dan low-code/no-code, omdat het niet alleen eenvoud biedt, maar ook een nieuwe manier van denken over softwareontwikkeling. Toch zijn er uitdagingen. Hoewel je met vibe-coding snel apps kunt maken, stuit je op problemen wanneer de codebasis te complex of chaotisch wordt. Het taalmodel heeft moeite met duizenden regels spaghetti-code, wat betekent dat meer geavanceerde projecten vaak alsnog een menselijke touch nodig hebben. Uiteindelijk is vibe-coding geen volledige vervanging van traditionele ontwikkeling, maar biedt het wel nieuwe mogelijkheden voor makers die intuïtief willen experimenteren met code. Gast Daniel de Vos Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze technologie spreken we over de markt voor internet. Die kan namelijk wel wat meer concurrentie gebruiken, betoogt Randal Peelen, directeur van Freedom Internet. Deze rebelse ISP, met waarden als privacy én beter internet hoog in het vaandel, neemt het op tegen de grote partijen met veel marktmacht. Maak je als kleine onderneming kans op deze markt?  Er is ook veel discussie over de prijs van internetdiensten in Nederland. Uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat het Nederlandse internet relatief duur is. Hoe komt dit? Wat zijn de factoren die meespelen in de prijsstelling van internetabonnementen? De ACM onderzoekt momenteel de markt, en de vraag is of er binnenkort veranderingen komen die de prijzen beïnvloeden. Zou de conclusie van de ACM een schok kunnen veroorzaken, of is het slechts een stap in de richting van meer concurrentie? Heeft Nederland te maken met te grote spelers op de markt, en is er sprake van eerlijke concurrentie? Daarnaast is er de kwestie van de blokkade van RT en Sputnik door de Europese Commissie drie jaar geleden. De beslissing om deze Russische staatsmedia te blokkeren stuitte op verzet van Freedom Internet. De vraag blijft of dergelijke blokkades in de toekomst vaker kunnen optreden en of dit een bredere impact kan hebben op de vrijheid van informatie. De glasvezelmarkt is ook een belangrijk thema. Hoe ver is Nederland met de aanleg van glasvezel, en welke partijen domineren deze markt? Wat is de rol van Freedom Internet in deze context, en hoe voelt het om afhankelijk te zijn van andere partijen voor de infrastructuur? Een belangrijke ontwikkeling is de overname van 200.000 aansluitingen van Deltafiber door Glaspoort, een onderdeel van KPN. Hoe gaat de ACM hiermee om? Wat betekent deze overname voor de concurrentie op de glasvezelmarkt? Na de voltooiing van de aanleg van glasvezel zullen ISP’s elkaar waarschijnlijk beconcurreren op klantaansluitingen, maar wat is de volgende stap voor internetinfrastructuur?  Gast Randal Peelen Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Commerciële maanmissies maken een opmars, en de recente landing van de Blue Ghost-lander van Firefly Aerospace onderstreept deze ontwikkeling. Firefly is een relatief jong ruimtevaartbedrijf dat naast de maanlander ook lichte draagraketten bouwt. Het bedrijf is onderdeel van een bredere trend waarin private ondernemingen een steeds grotere rol spelen in de verkenning van de maan. Met bedrijven als Intuitive Machines en ispace uit Japan lijkt er een nieuwe markt te ontstaan waarin commerciële missies de norm worden. De technische uitdagingen blijven echter groot, bespreken Ben van der Burg en Daniël Mol met technologiejournalist én space cowboy Thijs Roes. Een van de meest voorkomende problemen bij maanlandingen is dat veel landers omvallen. Dit heeft te maken met de lage zwaartekracht en het verraderlijke maanoppervlak. Succesvolle landingen vereisen extreme precisie en geavanceerde autonome besturingssystemen. Desondanks is de recente succesvolle landing van Blue Ghost een teken dat de technologie vordert. De vraag is waarom er nu plots zoveel interesse is in de maan. Er zijn meerdere redenen: de zoektocht naar waardevolle grondstoffen, zoals waterijs dat kan dienen als brandstof voor verdere ruimtemissies, en de maan als mogelijke tussenstop voor missies naar Mars. Interessant is dat Elon Musk weinig interesse toont in de maan en zijn focus op Mars houdt, terwijl Jeff Bezos met Blue Origin wél naar de maan kijkt. Overheden en ruimtevaartorganisaties spelen ook nog steeds een belangrijke rol. Europa werkt aan de Argonaut-lander, maar die zal pas in 2031 gelanceerd worden, wat de vraag oproept of overheden te traag bewegen in vergelijking met de private sector. Sinds de Apollo-missies in 1972 zijn er geen bemande maanlandingen meer geweest, deels door budgettaire beperkingen en deels door een gebrek aan geopolitieke urgentie zoals in de Koude Oorlog. Toch wordt er nu weer gewerkt aan bemande maanreizen, onder meer door NASA’s Artemis-programma. Een ander vraagstuk is de regelgeving. Kunnen bedrijven zomaar op de maan landen? En wie heeft het recht om maanmineralen te exploiteren? Er zijn internationale afspraken, zoals het Ruimteverdrag, maar in de praktijk nemen landen en bedrijven steeds meer eigen initiatieven. Tegelijk blijft ruimtevaart vaak buiten geopolitieke spanningen, al is het de vraag of dat zo blijft. Tot slot rijst de vraag of maanmissies nog te rechtvaardigen zijn in een wereld met urgente problemen op aarde. Ruimtevaart biedt innovatie en technologische vooruitgang, maar de kosten en ethische overwegingen blijven onderwerp van discussie. Wat betekent een permanente menselijke aanwezigheid op de maan voor de toekomst van de mensheid? De antwoorden hierop bepalen of de maan een nieuw hoofdstuk wordt in de menselijke beschaving. Gast Thijs Roes Video YouTube Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

De ontwikkeling van AI wordt wereldwijd gedomineerd door twee machtsblokken: de hyperkapitalistische bedrijven uit de VS en de door de staat gecontroleerde techgiganten in China. In de VS bepalen marktkrachten en investeerders het tempo, terwijl in China de overheid een directe rol speelt in het sturen van innovatie en het gebruik van AI-technologie. Beide modellen roepen ethische vragen op over transparantie, privacy en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daar moet een antwoord op komen, betoogt onze gast in deze aflevering. Pim Haselager is hoogleraar Maatschappelijke implicaties van Kunstmatige Intelligentie bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Radboud Universiteit. De vraag is namelijk of de huidige AI-aanbieders uit deze regio’s ethisch opereren. Kritiek op het Amerikaanse model richt zich op de drang naar winstmaximalisatie, die kan leiden tot datamonopolies en misbruik van gebruikersgegevens. In China zijn de zorgen juist gericht op staatscontrole en de inzet van AI voor surveillance. Dit roept de vraag op of er een alternatief mogelijk is: een ‘derde weg’ die ethische waarden centraal stelt, zo stelt Haselager. Het gaat niet alleen om een moreel idee, maar ook om technologische keuzes: welke infrastructuur en standaarden worden gehanteerd om ethische AI daadwerkelijk te realiseren? Een bedrijf dat deze principes volgt, zou bijvoorbeeld transparante algoritmes hanteren, geen ongebreidelde dataverzameling doen en maatschappelijke impact als kernwaarde hebben. De vraag is of er markt is voor deze benadering. In Europa groeit de interesse in verantwoorde AI, en ook in delen van Azië en Zuid-Amerika wordt gezocht naar alternatieven voor de dominantie van Amerikaanse en Chinese technologie. Europa heeft bovendien een sterke positie op het gebied van regelgeving. Wetgeving kan deze derde weg versterken door kaders te scheppen die ethische AI stimuleren en monopolisering tegengaan. De Europese Unie en lidstaten kunnen dit bewerkstelligen door investeringen in AI-onderzoek en door startups met een ethische insteek te ondersteunen. Toch staat Europa onder druk. Sinds de herverkiezing van Trump in de VS lijkt het continent steeds vaker het hyperkapitalistische model te omarmen. Nederlandse techbedrijven pleiten voor minder regulering en meer commerciële vrijheid. De balans vinden tussen ethische AI en economische groei blijft een uitdaging. Als innovatie en kapitalisme volledig de vrije hand krijgen, ontstaan risico’s zoals misbruik van AI voor manipulatie, ondoorzichtige algoritmes en monopolievorming. Tegelijkertijd moet worden voorkomen dat talent wegtrekt naar landen waar winst en innovatie leidend zijn. Er moeten aantrekkelijke alternatieven worden geboden, zoals financiering voor ethische AI-bedrijven en aantrekkelijke onderzoeksprogramma’s. Gast Pim Haselager Video Youtube Hosts Ben van der Burg & Mark Beekhuis Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.