Radio Swammerdam

Een ‘goede stem’ heb je niet zomaar, je moet je aan een heleboel ongeschreven regels houden. Wil je bijvoorbeeld rationeel overkomen? Praat dan iets monotoner. Deze en meer huidige standaarden zijn voor een groot deel overgeleverd uit de 19e eeuw. Hoe klonken mensen tweehonderd jaar geleden, lang voor de uitvinding van de microfoon? We hebben geen geluiden, maar wel allerlei boekjes over spraakoefeningen en ‘stemziektes’. Aan de hand van zulk materiaal traceert hoogleraar Josephine Hoegaerts de sociale geschiedenis van de stem. Redacteur Tabe Bakker ging met Josephine in gesprek over haar boek, Speaking, Stammering, Singing, Shouting, en ontdekte de blinde vlek die de geschiedschrijving heeft voor ons stemgeluid.Radio Swammerdam - 30 november 2025Gast: Josephine HoegaertsPresentatie: Tabe BakkerCo-presentatie: Eva van der ZeeTechniek: Sam Simons en Max Waterreus----------Radio Swammerdam is hét wekelijkse radioprogramma over Amsterdamse wetenschap sinds 2 mei 2010. Onze redactie bestaat uit Amsterdamse studenten of net afgestudeerden met een passie voor onderzoek en journalistiek. In onze knusse studio in Pakhuis de Zwijger schuiven wetenschappers aan om hun onderzoek uitgebreid en toegankelijk toe te lichten. Het gesprek kun je elke zondag tussen 11:00 en 12:00 uur luisteren via RadioSalto. Of je luistert terug als podcast op Spotify, iTunes of een ander podcast platform.Voor vragen, complimenten, opmerkingen, of andere vormen van contact zijn we te bereiken op: redactie@radioswammerdam.nl.De redactie van seizoen 2025-2026 bestaat uit Tabe Bakker, Momo Schaap, Sam Simons, Max Waterreus en Eva van der Zee.

Waarom voelen Amsterdammers zich niet meer welkom in hun eigen binnenstad? Die vraag stelt stedelijk geograaf Fenne Pinkster, auteur van het essay Het Haperende Hart van de Stad. Daarin vertellen bewoners over hun ervaringen met het centrum; een plek die ooit van iedereen leek, maar steeds meer in de greep komt van toerisme, gentrificatie en commerciële druk. In deze aflevering gaat Max Waterreus met haar in gesprek over wat er verloren gaat als de stad vooral draait om bezoekers. Ook schuift Jasper van Dijk aan, van Stichting Amsterdam Heeft een Keuze, die de gemeente voor de rechter daagt omdat het toeristenplafond niet wordt gehandhaafd. Maar zijn die aantallen wel het echte probleem? En wat kunnen we doen om het hart van Amsterdam weer kloppend te maken, voor Amsterdammers zelf? Samen met tweede presentator Momo Schaap onderzoeken we hoe de binnenstad weer een plek kan worden waar bewoners zich thuis voelen.

Vooruitstrevend in het ene opzicht, maar niet het andere: De Amsterdamse School was een eigenzinnige architectuurstroming waarin alle vormen van kunst en nijverheid samenkwamen. In de roerige jaren '10 was er weliswaar oog voor de arbeider, maar het werk van vrouwen bleef onderbelicht. Momo Schaap spreekt met Loulou Kokkedee, curator van Museum Het Schip, die voor de tentoonstelling Ongekend Talent de archieven indook op zoek naar de vrouwen van de Amsterdamse School - en toen die archieven ontoereikend bleken, zocht ze verder. Met een column van Hannah Jansen. Tweede presentator: Tabe Bakker. Techniek: Max Waterreus.

Hoe leren apen naar voedsel zoeken? Die vraag stelt prof. Karline Janmaat, hoogleraar cognitieve gedragsecologie. Normaal bestudeer je daarvoor apen in het wild, maar Karline doet dit ook in Artis! Hoe moet je voedselzoek-gedrag in de dierentuin onderzoeken, waar apen niet naar eten hoeven te zoeken? Antwoord: met een virtueel bos. In deze aflevering bespreken Karline Janmaat en Max Boot de resultaten van hun onderzoek met touchscreens en voedselpuzzels, wat de apen daar zelf van vonden, en staan we stil bij het ZOOlogy congres in Artis eind december.

We namen een paar van onze favoriete fragmenten mee van het vorige seizoen. Luister gezellig mee met onze Recap Aflevering! Een aflevering door Momo Schaap, Max Waterreus en Tabe Bakker. Met dank aan Pakhuis de Zwijger en Radio SALTO.

Alle studieplekken van de UvA worden op een paar plekken geclusterd, is dat wel zo verstandig? Luister onze Swammerdam Special: nu eens niet een wetenschapper maar studenten aan het woord. Actiegroep @dereaksie maakt zich ernstig zorgen om dit clusterbeleid van de UvA. Ze organiseerden een begrafenis voor de recent gesloten bibliotheek in het PCHoofthuis en maken zich hard voor een gezonde relatie tussen student, universiteit en stad: ‘Als je elkaar tegenkomt gaat het bruisen, dan leeft het.’ Zie ook dereaksie.nl Een uitzending van Tabe Bakker, met dank aan De Reaksie

Wat gebeurt er als classici, archeologen en historici elkaars werk niet meer begrijpen? Schrijver en blogger Jona Lendering schetst de crisis waarin de oudheidkunde zich bevindt aan de hand van een serie dwalingen en hypes. Journalisten maakten er een potje van, maar ook wetenschappers zelf zijn medeplichtig. Momo Schaap spreekt met Lendering, die al veertien jaar over oudheidkunde bericht op zijn blog Mainzer Beobachter. Voor het boek 'Oudheidkunde is een wetenschap' sprak hij met veertig Nederlandse en Belgische wetenschappers over hun vakgebied. Tweede presentator: Max Waterreus. Techniek door Emerence Kapteijn.

In deze aflevering van Radio Swammerdam spreken we met planoloog Martin van der Maas over zijn essay "De stad en de auto – Een duurzame toekomst met blijvende bebouwing." Hoe kunnen onze steden toekomstbestendig blijven terwijl de auto een steeds grotere rol speelt? Martin deelt zijn inzichten over duurzame stadsontwikkeling, mobiliteit en het bewaren van het karakter van onze leefomgeving. Luister mee en ontdek hoe wij samen kunnen bouwen aan slimme, leefbare steden voor morgen!

Hoewel we vaak denken dat we volledig zelfstandig keuzes maken over onze gezondheid, blijkt dat die beslissingen beïnvloed worden door veel meer dan alleen rationele afwegingen. In deze aflevering van Radio Swammerdam gaan presentatoren Max Waterreus en Daniel Teunissen in gesprek met communicatiewetenschappers Saar Mollen en Julia van Weert over wat onze gezondheidskeuzes allemaal beïnvloedt. Daarbij bespreken ze ook hoe nieuwe onderzoeksmethoden, zoals het gebruik van AI en virtual reality, ons steeds beter inzicht geven in hoe mensen informatie verwerken en keuzes maken. Met een column van Jens Rummens.

Wat is manipulatie eigenlijk? Hoe verhoudt het zich tot onze autonomie? En kunnen we ooit echt manipulatievrij leven? Sinds kort beschermt Europese wetgeving ons tegen manipulatie in de digitale wereld. Maar het begrip ‘manipulatie’ dat de EU hanteert is nog lang niet uitgekristalliseerd. Filosoof en onderzoeker Marijn Sax dook erin en vertelt ons alles over hoe manipulatie past (of juist niet past) binnen het juridische kader van de EU. En nu we het toch over manipulatie hebben: het is Mei Social Vrij! Mei Social Vrij roept op om sociale media een maand lang volledig links te laten liggen vanwege zorgen om onze mentale gezondheid, maar ook, opnieuw de angst voor manipulatie. Voor sommigen gaat dat niet ver genoeg. In deze aflevering spreken we twee mensen die de smartphone altijd links laten liggen. Zoveel mogelijk socialvrij. Wat kunnen we van hen en Marijn leren over autonomie, druk, en digitale dwang?