Radio Swammerdam

In Amsterdam bezetten kinderen zowel letterlijke als figuurlijke ruimtes die vorm geven aan de levendige, chaotische structuur van de stad. Letterlijk zijn ze aanwezig in parken, speeltuinen of in de bakfiets van hun ouders. Figuurlijk symboliseren kinderen de toekomst van de stad. Net als ouderen, die op hun beurt het verleden representeren, breken zij met de tijd van efficiëntie: snel, sneller, snelst, in het hier en nu. Opgroeien in de stad kent daarom ook z’n gevaren: het zijn de volwassenen in hun auto’s en op hun elektrische fietsen die het straatbeeld domineren, daarmee ruimte innemen en dus gezien - of gehoord - worden. Hoe zit het met de plek van het kind in de openbare ruimte? En wat zegt dat over hoe we plaats maken voor de stem van de opgroeiende jeugd in Amsterdam? In deze uitzending van Radio Swammerdam gaat redacteur Emerence Kapteijn (op straat) in gesprek met Michela Grasso, Research Fellow bij het Urban Cycling Institute over opgroeien in een drukke stad, de wisselwerking tussen afhankelijkheid, mobiliteit en kind-zijn, en het geluid van je eerste herinneringen: de A10. Ook komen zes kinderen uit de Amsterdamse kinderraad aan het woord, een gemeentelijk adviesorgaan waarin de representatie van het perspectief van kinderen centraal staat, en leest Jens Rummens een column voor die spreekt tot de verbeelding van het (buiten)spelen. Muziek: Op Een Onbewoond Eiland - Kinderen voor Kinderen. BNNVARA Als Ik De Baas Zou Zijn (Van Het Journaal) - Kinderen voor Kinderen. 1984 BNNVARA Een Been Op De Stoep - Kinderen voor Kinderen. BNNVARA

In de westerse wereld zitten we in een kapitalistische structuur. Op zoek naar vermeerdering. In deze aflevering praat Rijk Landsmeer met Rogier van Reekum over de mitsen en maren van het kapitalisme en hoe we het gevaar daarvan kunnen verminderen met revolutionaire liefde. Rogier van Reekum is universitair docent bestuurskunde en sociologie aan de Erasmus Universiteit en schrijver van het boek: Theorie van de kraal. Kapitaal – Ras – Fascisme Tweede presentatie: Momo Schaap Techniek: Emerence Kapteijn

Een in bloed badende godenzoon en pikante portretten van heiligen – in de late middeleeuwen krijgt christelijke kunst soms een rauw randje, met beeldtenissen die enkel beschreven kunnen worden als body horror of erger. Momo Schaap spreekt met Wendelien van Welie, kunsthistoricus en docent aan de UvA, die in 2020 de publicatie 'Body Language: Het lichaam in de middeleeuwse kunst' en een bijbehorende tentoonstelling verzorgde, over de verassende benaderingen en verborgen symbolen achter afbeeldingen van Jezus, Maria en andere figuren. Met een column door Hannah Jansen. Techniek: Maaike Kooijman

'Ik moet de gebeurtenissen duidelijk maken die van een verlegen, zachtaardig, ijverig en liefhebbend kind dit verlokkende monster hebben gemaakt', schreef Arthur W. in de 19e eeuw naar de Franse arts Henri Legludic. W. werd herhaaldelijk opgepakt voor onder meer travestie. Artsen maakten in die tijd gretig gebruik van literaire bekentenissen als de zijne om hun theorieën over homoseksualiteit te ontwikkelen of staven – én andersom. Zo makkelijk als we nu de letters LHBTI+ van onze tong laten rollen, zo wispelturig was de wetenschap daar lange tijd over. Hoe kwam de kennis rondom homoseksualiteit tot stand, en hoe betrouwbaar was die eigenlijk? Geertje Mak, hoogleraar Politieke geschiedenis van gender in Nederland aan de UvA, en Mary Kemperink, emeritus hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de RUG, aan het woord. Presentatie door Maaike Kooijman en met een column van Maaike Brink.

Hoewel populisme vaak wordt gezien als een containerbegrip dat moeilijk te definiëren is, blijft het een centraal thema in de hedendaagse politiek. Hoe komt het dat emoties in het politieke debat zo vaak de overhand krijgen boven argumenten? In deze aflevering van Radio Swammerdam spreekt redacteur Max Waterreus met politicoloog Gijs Schumacher, die onderzoek doet naar de rol van emoties in de politiek, onder andere via het ‘Hot Politics Lab’. Samen met Emerence Kapteijn gaan ze opzoek naar een nieuwe definitie van populisme.

In Nederland is sinds 1 januari 2024 het gebruik van mobiele telefoons niet meer toegestaan op middelbare scholen. Scholen zijn zelf met leraren, leerlingen en hun ouders afspraken gaan maken hoe dit er op hún school precies uit gaat zien. We zijn nu een jaar later en redacteur Daniel Teunissen is benieuwd: Wat zeggen wetenschappers over het nieuwe beleid? En hoe denken de leerlingen zelf hierover?

Hoewel kerst veelal geassocieerd wordt met de warmte en gezelligheid van het samenkomen met familie en vrienden, ervaart niet iedereen kerstmis als the most wonderful time of the year. Kerst kan namelijk ook als eenzaam worden ervaren, of als erg stressvol – bijvoorbeeld door de verhitte gesprekken tijdens het kerstdiner. Op welke wijze (kerst)muziek ons stressgevoel tijdens de niet zo hap-happiest season of all kan reduceren, en hoe vaktherapie zich binnen het domein van de psychologie en de psychiatrie onderscheidt van andere vormen van therapeutische interventies, bespreekt redacteur Emerence Kapteijn in deze kerstspecial van Radio Swammerdam met dr. Martina de Witte (University of Melbourne). Zij onderzoekt zowel de effectiviteit van muziekinterventies als waarom, hoe en wanneer muziektherapeutische interventies effectief zijn. Met een column van Job Korte. De muziek in deze aflevering: I’ll Be Home for Christmas – Oscar Peterson [1995, geschreven door: Buck Ram, Kim Gannon, Walter Kent; geproduceerd door: Robert Woods, Elaine Martone; bron: Telarc] Have Yourself a Merry Little Christmas – Oscar Peterson [1995, geschreven door: Hugh Martin, Ralph Blane; geproduceerd door: Robert Woods, Elaine Martone; bron: Telarc] Last Christmas – Wham! [1984, geschreven & geproduceerd door: George Michael; bron: Epic] Ave Maria, D.839 – Andreas Delfs, Renee Fleming, Royal Philharmonic Orchestra [2005, geschreven door: Adam Storck, Franz Schubert, Walter Scott; geproduceerd dood: Chris Hazell; bron: Decca Music Group Ltd.] KERST MET DE FAM – MEROL [2018, bron: AMMEHOELA RECORDS]

Moderne Chinese kunst, we weten er maar weinig over en toch speelt er heel veel. Sjoukje van der Meulen is docent hedendaagse Chinese kunst, met haar bespreken we de grote werken in de hedendaagse Chinese kunst en ons perspectief op het land en de sector. Waarom die best wat genuanceerder mag zijn. Met een column van Thomas Misset. Presentatie door Rijk Landsmeer

Geld; het is in onze levens zó alomtegenwoordig dat het haast lijkt alsof het er altijd al geweest is. Maar geld kwam er niet vanzelf en op een dag zal het misschien weer verdwijnen. Momo Schaap spreekt met Elon Heijmans, historicus en archeoloog, die in zijn boek The Origins of Money in the Iron Age Mediterranean World (2021) de diepe ontstaansgeschiedenis van geld beschrijft als een langdurige economische, sociale én politieke ontwikkeling. Met een column van Jens Rummens. Tweede presentator en techniek: Max Waterreus.

Vanaf jongs af aan wordt ons al verteld dat we zuinig moeten zijn op ons gebit. De glazuurlaag op onze tanden groeit immers niet terug en daarom moeten we goed poetsen. Maar het lichaam heeft ook zelf een systeem wat ons beschermt tegen gaatjes en infectie, namelijk mondvloeistoffen. In deze aflevering praten we over de samenstelling en functionaliteiten hiervan. Max Waterreus sprak met Marja Laine en Toon Ligtenberg over de verschillende functies van speeksel, een slechte adem en boomhars-kauwgom.