Science Quest

Heel lang was economische groei de enige maatstaf voor vooruitgang. Inmiddels erkennen steeds meer wetenschappers, beleidsmakers en ondernemers dat een bredere kijk op welvaart noodzakelijk is. In de nieuwste aflevering van de Science Quest podcast duiken we in het concept van ‘brede welvaart’. Universiteitshoogleraar Brede Welvaart Kim Putters en Professor of Practice Otto Raspe delen hun inzichten en visie.

Hoewel kunstmatige intelligentie (AI) ons leven makkelijker kan maken, roept het ook belangrijke vragen op. Wist je dat de overheid al meer dan 120 AI-systemen gebruikt, terwijl de gevolgen voor privacy vaak onduidelijk zijn? Denk aan misstanden zoals bij DUO en de Toeslagenaffaire. Tegelijkertijd helpt AI ons bij het sneller vinden en maken van werk, maar hoe houden we grip op algoritmes die ons dagelijks leven beïnvloeden? In Europa wordt gewerkt aan wetgeving om de invloed van grote techbedrijven te beperken, maar hoe zorgen we voor een digitale transitie die eerlijk, duurzaam en ethisch verantwoord is? En wat doen we met de enorme energieverspilling van datacenters? In deze aflevering praten we met jurist en hoogleraar Global ICT Law Lokke Moerel en hoogleraar AI Eric Postma. In de rubriek 'De wandeling' vertelt socioloog Joan Baaijens waarom ethiek onmisbaar is in deze transitie.

Hoewel Nederlanders tot de gelukkigste mensen ter wereld behoren, gaat het met onze jongeren verrassend slecht. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de meiden zich vaak ongelukkig voelt, en voor jongens is dat 20%. Maar hoe zit dat precies? Wat zijn de oorzaken van deze sombere cijfers, en hoe kunnen we jongeren weerbaar en gelukkig maken? In deze aflevering praten we met onderzoekspyscholoog Nessa Ikani en gezondheidspsycholoog Peter van der Velden. In de rubriek ‘De wandeling’ vertelt Emmelyn Croes of sociale chatbots je kunnen helpen om uit je dip te komen.

In deze Science Quest Special kun je het panelgesprek terugluisteren dat plaatsvond tijdens de Opening Academisch Jaar 2024-2025. Hierin spraken studenten en deskundigen over studentenwelzijn.

Bepaalt muziek je stemming? Of bepaalt jouw stemming je keuze voor een liedje? Iedereen weet dat je van het luisteren naar muziek emotioneel kan worden, er een traantje bij kan wegpinken of er blij van kan worden. Maar waardoor ontstaan die emoties bij het luisteren naar muziek? In hoeverre spelen vrienden, tradities maar ook de algoritmen van Spotify bijvoorbeeld mee in je muzieksmaak? Daarover praten we met emeritus hoogleraar emoties en welbevinden (en tranenexpert) Ad Vingerhoets, en met onderzoeker Hannes Datta, die alles weet over data, muziek en streaming diensten. In de rubriek 'de wandeling' vertelt Martin Hoondert, gespecialiseerd in rituelen en muziek, over de relatie tussen rituelen en muziek, zoals bij afscheid in uitvaarten. We vroegen onze studenten wat hun muzieksmaak bepaalt en wat hen daarbij emotioneert.

1,3 miljoen Nederlanders heeft te maken met burn-out klachten. Ongeveer een derde verzuimt wel eens vanwege werkstress en veel werknemers vertrekken omdat ze zich niet gewaardeerd voelen. En dat op een krappe arbeidsmarkt waarin werkgevers klagen niet aan het juiste personeel te komen. Hoe kunnen mensen wel happy worden op hun werk? En moet de werkgever zichzelf ook niet veranderen? Helpen de talloze cursussen coachings- en trainingstrajecten? Of is de maakbaarheid van je carrière en jezelf een illusie? Daarover spreken we met hoogleraar Marianne van Woerkom, expert op het gebied van hoe organisaties het welbevinden en de ontwikkeling van werknemers kunnen verbeteren. En met filosoof Herman de Regt, hij kent de achtergronden van de maakbaarheid van de mens. In onze rubriek de Wandeling praten we met socioloog Tim Reeskens en vroegen we hem of Nederlanders nou wel echt zo hard werken vergeleken met andere landen in Europa.

Wat heeft de Europese Unie, opgericht in 1993, dertig jaar geleden ons gebracht, economisch, democratisch? Wat merk je er persoonlijk van? En hoe komt het dat er hardnekkige anti-Europese stemming bestaat onder sommige bevolkingsgroepen die bijvoorbeeld in Nederland om Nexit roepen? Daarover praten we met Harald Benink, hoogleraar internationaal bankwezen, die alles weet over Brusselse financieel-economische besluiten en met Ico Maly, onderzoeker en kenner van politieke ideologie en extreemrechts. In de rubriek 'de Wandeling' vertelt socioloog Inge Sieben over het ‘Europa- gevoel’.

Kunstenaars, intellectuelen en wetenschappers nemen soms stelling in grote maatschappelijke debatten zoals we de afgelopen tijd zagen over het klimaat, Oekraine en de Gaza-oorlog. Soms vanuit persoonlijke betrokkenheid, soms vanuit hun expertise. Hebben zij hierin een taak? En als het over wetenschappers gaat, brengen zij de objectiviteit van de wetenschap niet in gevaar? Bestaat die eigenlijk wel? Daarover praten we met hoogleraar 'Comparative Literature' Odile Heynders, cultuurwetenschapper, gespecialiseerd in betrokkenheid van publieke intellectuelen en met hoogleraar Peter Achterberg, socioloog, hij deed onder meer onderzoek naar vertrouwen in publieke instellingen. In de rubriek de Wandeling vertelt hoogleraar milieueconomie Reyer Gerlagh over zijn deelname bij demonstraties voor het klimaat.

De paradox van welvaart en schrijnende tekorten roept vragen op over de oorzaken en mogelijke oplossingen voor honger, armoede en ongelijkheid. We praten erover met hoogleraar sociale zekerheid en economie Daniel van Vuuren en met Meike Reusken, die onderzoek doet naar voedselbanken en werkt in het Zero Hunger Lab. In de rubriek de Wandeling formuleert filosoof en econoom Huub Brouwer over een mogelijke uitweg door beperking van rijkdom. 

Hoe blijven we slimmer dan ChatGPT? Daarover praten we met onderzoeker Jan de Wit, docent Janneke van der Loo en sociaal psycholoog Seger Breugelmans.