Science Quest

Wat heeft de Europese Unie, opgericht in 1993, dertig jaar geleden ons gebracht, economisch, democratisch? Wat merk je er persoonlijk van? En hoe komt het dat er hardnekkige anti-Europese stemming bestaat onder sommige bevolkingsgroepen die bijvoorbeeld in Nederland om Nexit roepen? Daarover praten we met Harald Benink, hoogleraar internationaal bankwezen, die alles weet over Brusselse financieel-economische besluiten en met Ico Maly, onderzoeker en kenner van politieke ideologie en extreemrechts. In de rubriek 'de Wandeling' vertelt socioloog Inge Sieben over het ‘Europa- gevoel’.

Kunstenaars, intellectuelen en wetenschappers nemen soms stelling in grote maatschappelijke debatten zoals we de afgelopen tijd zagen over het klimaat, Oekraine en de Gaza-oorlog. Soms vanuit persoonlijke betrokkenheid, soms vanuit hun expertise. Hebben zij hierin een taak? En als het over wetenschappers gaat, brengen zij de objectiviteit van de wetenschap niet in gevaar? Bestaat die eigenlijk wel? Daarover praten we met hoogleraar 'Comparative Literature' Odile Heynders, cultuurwetenschapper, gespecialiseerd in betrokkenheid van publieke intellectuelen en met hoogleraar Peter Achterberg, socioloog, hij deed onder meer onderzoek naar vertrouwen in publieke instellingen. In de rubriek de Wandeling vertelt hoogleraar milieueconomie Reyer Gerlagh over zijn deelname bij demonstraties voor het klimaat.

De paradox van welvaart en schrijnende tekorten roept vragen op over de oorzaken en mogelijke oplossingen voor honger, armoede en ongelijkheid. We praten erover met hoogleraar sociale zekerheid en economie Daniel van Vuuren en met Meike Reusken, die onderzoek doet naar voedselbanken en werkt in het Zero Hunger Lab. In de rubriek de Wandeling formuleert filosoof en econoom Huub Brouwer over een mogelijke uitweg door beperking van rijkdom. 

Hoe blijven we slimmer dan ChatGPT? Daarover praten we met onderzoeker Jan de Wit, docent Janneke van der Loo en sociaal psycholoog Seger Breugelmans.

Hebzucht is niet de meest fraaie menselijke eigenschap. Maar hoe slecht is het nou echt? Ja, het kan leiden tot materialisme, impulsaankopen, en veel, maar kortstondige relaties, zoals wetenschappers laten zien. Maar zonder hebzucht draait er ook geen economie. Als je ervan af wilt, kan dat? In deze tiende aflevering gingen we in gesprek met economisch psycholoog Karlijn Hoyer en onderzoeker consumentengedrag, Niels van de Ven. In de rubriek de Wandeling filosofeert Willem Marie Speelman, hoogleraar theologie, verder over de deugd of de ondeugdzaamheid van hebzucht.

Het aantal kleine zelfstandigen en zzp’ers groeit. Bieden deze flexibele werkers een uitkomst in de overspannen markt? Of leidt die flexibiliteit misschien tot uitbuiting en slechte contracten, zoals onlangs zelfs door de Hoge Raad is vastgesteld bij bezorgdienst Deliveroo? Kan de overheid nog beleid opstellen om vraag en aanbod naar personeel op de arbeidsmarkt soepeler en eerlijker te laten verlopen? Daarover praten we met Sjanne Marie van den Groenendaal, die onderzoek doet naar kleine zelfstandigen en er onlangs zelf een werd. En met Nuna Zekić, universitair hoofddocent arbeidsrecht. We vroegen onze studenten hoe zij hun toekomst op de arbeidsmarkt zien. En econoom en crisisexpert Kenny Meesters legt tijdens de wandeling uit hoe je het beste kunt voorbereiden op een toekomst met mogelijke grote economische spanningen.

Migratie en slavernij zijn van alle tijden en dit zal alleen maar toenemen. Zo waarschuwden hoogleraren Internationale Relaties Mirjam van Reisen en jurist Conny Rijken enkele jaren geleden al op basis van hun onderzoek in Noord-Afrika. Alleen al in deze regio zijn de afgelopen jaren 200.000 mensen, merendeels Eritreeërs, slachtoffer geworden van mensensmokkel, tot slaaf gemaakt en daarbij misbruikt, gemarteld of verkracht. Wat zijn de achtergronden van hedendaagse mensensmokkel? Wat doen landen  om die te bestrijden? Kunnen zij, en wij, meer doen? Een gesprek met Van Reisen en Rijken. In de rubriek de wandeling vertelt transcultureel psychiater Mario Braakman over de veerkracht van getraumatiseerde migranten en tot slaaf gemaakte mensen.

De wolf is terug in Nederland en dit maakt een hoop los. Goed nieuws voor de biodiversiteit, maar is dit roofdier echt een bedreiging voor mens, dier en economie? Of wordt zijn terugkeer gebruikt voor een heel andere politieke agenda? Studenten bekijken het met gemengde gevoelens. Aan het woord is hoogleraar milieurecht Arie Trouwborst. Hij legt uit hoe Europees recht de wolf beschermt. En becijfert dat de koolmees vele malen schadelijker is. Socioloog Quita Muis zit ook aan tafel en ziet de discussie in een breder maatschappelijk licht. Al wandelend praten we na met filosoof Herman de Regt die in de wolf een schoolvorbeeld ziet van hoe democratie werkt. 

Kinderen op sociale media die andere kinderen 'influencen'. Zijn zij een onschuldig rolmodel of gaat het hier om een schadelijk fenomeen? Doen de ouders die dit stimuleren dat alleen om het geld? Is dit kinderarbeid en is publiciteit schadelijk voor kinderen? Wat hebben kinderen echt nodig om zich veilig te kunnen ontwikkelen? Ini van Wesenbeeck, onderzoekster op het gebied van overtuigende communicatie en ontwikkelingspsycholoog Rabia Chhangur gaan in gesprek over dit onderwerp en delen de nieuwste inzichten op het gebied van 'kindfluencing'. Ook laten we een paar jonkies aan het woord om te vertellen hoe mediawijs zij zelf al zijn. 

Chatbots, algoritmen, robots… iedereen heeft er mee te maken, ook al realiseren we het ons niet altijd. We hadden er heel veel van verwacht: robots zouden ons vervelend werk uit handen nemen en allerlei problemen sneller en beter oplossen. Robots boezemen ook angst in. In films en literatuur worden ze steevast afgebeeld als wezens die de wereldmacht gaan overnemen. Anno 2022 zijn zelfsturende auto’s nog steeds niet op de weg en de Toeslagenaffaire laat zien dat algoritmen kunnen ontsporen. Hoe slim is die robotica nu eigenlijk geworden? En helpen robots en chatbots ons wel echt? Daarover gaan in gesprek met Marjolijn Antheunis, hoogleraar Communicatie en Technologie en Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt. Valerie De Bie vroeg hoe onze studenten robotisering zien en of ze last hebben van robotangst. Tot slot vertelt organisatiepsycholoog Djurre Holtrop tijdens de wandeling hoe algoritmes mensen selecteren bij sollicitaties en wat daarbij allemaal nog bij fout gaat.