Hahn in Europa | BNR

Polen begeeft zich deze maanden op onbekend terrein. Na acht jaar populisme van partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), die tijdens haar regeerperiodes de aanval opende op de rechtsstaat, probeert de nieuwe liberale regering de rechtsstaat te herstellen. Dit is niet eerder vertoond in Europa.   Nu de rechtsstaat ook in andere delen van het continent onder druk staat, is het leerzaam om de ontwikkelingen in Polen nauwlettend te volgen. In de laatste aflevering van deze podcastserie over Polen, een land in transitie tussen illiberalisme en liberalisme, gaan we dieper in op het herstel van de rechtsstaat.   Bij het hervormen van de publieke omroep ging de nieuwe regering van Donald Tusk er met een gestrekt been in, zoals in de tweede aflevering valt te horen. De rechtsstaat blijkt een ander verhaal. Het is ingewikkelder, de regering is een stuk behoedzamer. Om te begrijpen hoe moeilijk het herstelproces is, moeten we eerst in beeld krijgen hoe PiS afgelopen jaren de rechtsstaat probeerde af te breken, de onafhankelijkheid van Poolse rechters ondermijnde en verschillende sleutelinstituties onder politieke controle bracht.   De rechtsstaat in Polen was ‘stervende’, vertelt rechter Igor Tuleya in deze podcast. Hij groeide uit tot icoon in de strijd om de rechtsstaat, samen met andere onafhankelijke rechters die zich uitspraken tegen het afbraakbeleid van PiS. Dit kwam hem duur te staan: hij werd geschorst als rechter en mocht bijna twee jaar zijn beroep niet uitoefenen. Tuleya nodigt ons bij hem thuis uit om te vertellen over deze periode in zijn leven, en deelt zijn kijk als rechter op de hervormingen van de nieuwe regering.  Tuleya vindt eerlijk gezegd dat het te langzaam gaat. Maar de nieuwe regering heeft het niet makkelijk. Andrzej Duda, president en PiS-bondgenoot, belooft wetten die de veranderingen van PiS ongedaan maken, te blokkeren met zijn vetorecht. Daarnaast wakkeren radicale acties de heftige polarisatie in het land, waarover meer te horen is in de eerste aflevering, verder aan. Ondertussen zijn verschillende rechtbanken nog altijd in handen van PiS.   Hieronder ligt een meer fundamentele vraag: hoe herstel je een rechtsstaat en hoever kun je daarin gaan? Blijf je binnen de grenzen van de wet, ook al zijn deze getekend door politici die de wet zelf overtraden? En hoe ga je om met een populistische erfenis?   In deze aflevering komen ook Anna Wójcik en Kees Sterk aan het woord. Wójcik is rechtsgeleerde en volgt de ontwikkelingen binnen de Poolse rechtsstaat uiterst nauwkeurig voor online rechtsstaatsmonitor ruleoflaw.pl. Kees Sterk is rechter en hoogleraar Europese Rechtspleging aan de universiteit van Maastricht. Hij komt al jaren in Polen, aanvankelijk om zijn Poolse collega’s een hart onder de riem te steken, nu om advies te geven over het herstel van de rechtsstaat.   In Polen bestaan uiteenlopende meningen over hoe je een rechtsstaat moet herstellen. Maar over één ding zijn mensen het eens: wat afgelopen jaren is gebeurd, is een belangrijke les voor andere landen. Rechter Tuleya, een belezen man, haalt een toneelstuk uit de negentiende eeuw aan, met de beroemde openingszin: ‘Dit verhaal speelt zich af in Polen, dat wil zeggen nergens.’ Polen bestond toen niet. Tuleya wil dit omdraaien. ‘Dit verhaal speelt zich af in Polen, dat wil zeggen overal.’ De les van de Poolse aanval op de rechtsstaat is namelijk dat het overal kan gebeuren.    Over de maker  Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

In aanloop naar de Europese verkiezingen duikt Geert Jan in de wereld van het Brusselse beleid. Voorbij de flitsende en veelbelovende campagnetermen en gewoon over de Brusselse praktijk. Wat doen ze daar in Brussel nou echt en wat lukt er wel en wat niet? In deze aflevering is Daniel Mol te gast over om te spreken over (het gebrek aan) Europese cloudopslag. Want veel Europese overheden zetten hun data op Amerikaanse servers en dat is niet zo veilig als het lijkt. Pogingen om zelf wat op te zetten zijn er (nog) niet en het met veel getoeter aangekondigde Gaia-X liep nergens op uit. Verder luisteren naar aanleiding van onze aflevering?  De aflevering van BNR De Technoloog over Europese Cloud Geert Jan onderzoekt de Europese Cloud in 100% Europa The Daily Move See omnystudio.com/listener for privacy information.

Italië levert een luchtafweersysteem voor Oekraïne. Zelensky is in de Filipijnen om steun te zoeken in Azië voor de vredesconferentie die in juni georganiseerd wordt in Zwitserland. Geert Jan Hahn en Bernard Hammelburg bespreken deze ontwikkelingen met Bas van Werven en nemen daarna de onderhandelingen in Gaza door, want komt er nu eindelijk een staakt-het-vuren?See omnystudio.com/listener for privacy information.

In aanloop naar de Europese verkiezingen duikt Geert Jan in de wereld van het Brusselse beleid. Voorbij de flitsende en veelbelovende campagnetermen en gewoon over de Brusselse praktijk. Wat doen ze daar in Brussel nou echt en wat lukt er wel en wat niet? In deze aflevering is Karlijn Meinders te gast over de luchtkwaliteit in Europa en de Europese richtlijnen over onze lucht. In 2022 kwamen het Europees Parlement en de Raad van de EU tot een akkoord over die richtlijn. Wat betekent zo'n richtlijn? En hoe botsen gezondheid en economie met elkaar? Verder luisteren naar aanleiding van onze aflevering? Luchtkwaliteit in Afdeling Wetenschap met Karlijn Meinders Geert Jan onderzoekt hoeveel invloed de EU op zijn leven heeft in 100% Europa Liesbeth Staats en Kees Dorresteijn van The Daily Move See omnystudio.com/listener for privacy information.

Rutte laat nog weinig kwijt over zijn gooi naar de positie van secretaris-generaal van de NAVO. Slowakije, Hongarije en Roemenië liggen nog dwars en willen graag toezeggingen voordat het zover is. De huidige secretaris-generaal, Stoltenberg, liet zich positief uit over de mogelijkheid voor Oekraïne, om ook Russische doelen te raken. Er lijkt een draai te komen over de opvattingen omtrent het leveren van lange afstandswapens. Tot slot nog Gaza, Israël claimt de grens met Egypte bij Rafah volledig onder controle te hebben. Wanneer is Israël tevreden met de bereikte resultaten? Geert Jan Hahn en Bernard Hammelburg bespreken het met Bas van Werven.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Midden in de nieuwsuitzending van Telewizja Polska (TVP), de Poolse publieke omroep, knalt het signaal eruit. Het is vlak voor Kerst, de nieuwe regering onder leiding van Donald Tusk is amper een week aan de macht. Het hervormen van de omroep is een van zijn belangrijkste verkiezingsbeloftes, nu voegt hij de daad bij het woord. Achter de schermen neemt de regering de publieke omroep over. Het management wordt vervangen, naast TVP ook bij Polskie Radio en persbureau PAP.   Chaotische weken volgden. De oude regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) was woedend en sprak van een coup. Politici van de partij bezetten het omroepgebouw in een poging de hervormingen te stoppen. In deze rommelige dagen werd een eerste aflevering van het nieuwe avondjournaal gemaakt.  Het nieuwe TVP beloofde een einde aan de ‘propagandasoep’ die afgelopen jaren de Poolse huiskamers bereikte. Nadat PiS in 2015 de verkiezingen won, ontsloeg ze managers en journalisten en maakte van TVP haar eigen partijspreekbuis. TVPiS, noemden de Polen het. De zender demoniseerde politieke tegenstanders en verspreidde hate speech over migranten en lhbti’ers. Voor Tusk reden om, zodra hij aan de macht kwam, de pijlen op de omroep te richten.  Dit leverde in Polen een levendige discussie op. Kritiek kwam niet alleen van PiS. Want hoe legaal was deze controversiële zet van Tusk? Deed de nieuwe regering niet precies hetzelfde wat PiS acht jaar geleden had gedaan? Het werpt een vraag op die Polen nog steeds bezighoudt, ook op andere terreinen, zoals de rechtsstaat. Hoever kun je de wet oprekken om na jaren populistisch bewind de democratische instituties te herstellen?    In deze aflevering gaan we dieper op deze vraag in met Paulina Milewska. Zij is jurist, oud-journalist en als onderzoeker naar persvrijheid verbonden aan de Poolse Helsinkistichting, een mensenrechtenorganisatie.  Ook gaan we op bezoek bij TVP in Warschau, waar het stof inmiddels is neergedaald. Maciej Czajkowski, de adjunct-hoofdredacteur van het avondjournaal, geeft een rondleiding. Hij werkte jarenlang voor TVP. Nadat PiS aan de macht kwam, werd hij als een van de eersten ontslagen; nu kwam hij als een van de eersten terug. Czajkowski vertelt over de chaotische dagen in december, toen de omroep net werd overgenomen, en hoe ze nu een nieuw avondjournaal maken.   De publieke omroep is weer ‘saai’ geworden, zeggen Polen. Een compliment in vergelijking met de emotionele propaganda van voorgaande jaren, vindt Czajkowski. Maar de publieke omroep herstellen blijkt een taaie klus. Het nieuwe TVP kampt met dalende kijkcijfers, laag vertrouwen van het publiek en ligt onder vuur wanneer de verslaggeving juist te veel naar de nieuwe regering leunt.   TVP is nu misschien weinig spannend, de manier waarop de omroep werd overgenomen was allesbehalve saai. Het laat zien hoe Polen als eerste in Europa experimenteert met het onttakelen van zijn populistische erfenis. Bestaat er wel een goede manier om dit te doen?  Over de maker  Arnout le Clercq (1991) is sinds 2021 correspondent voor de Volkskrant in Centraal- en Oost-Europa. Zijn standplaats is Warschau, Polen. Eerder werkte hij op verschillende redacties bij de Volkskrant in Nederland. Hij studeerde geschiedenis in Leiden en Berlijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Biden heeft gereageerd op de dood van tientallen Palestijnen in een vluchtelingenkamp bij Rafah. Netanyahu bestempelde de gebeurtenis als een 'tragische fout'. Europese landen proberen te reageren maar worden geremd door haar logheid, er moet volgens hun gepraat worden over het het associatieverdrag dat de EU met Israël heeft. Daarnaast bezoekt Rutte Tsjechië en Kazachstan om te pleiten voor de zaak Oekraïne. Geert Jan Hahn en Bernard Hammelburg bespreken het met Bas van Werven.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Binnen Europa verschillen de reacties op de ontwikkelingen in Rafah enorm. Elk land heeft een rode lijn, maar de locatie daarvan, verschilt enorm, en dan is er ook nog de EU met een reactie. Verder vliegt Rutte van hot naar her om in Tsjechië en Kazachstan de belangen van Nederland te behartigen. Geert Jan is terug van Cyprus en bespreekt de mondiale actualiteit met Thomas van Zijl.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Elke vrijdag om 16:00 uur een update over het vallen en opstaan van Volt - exclusief in het podcast-kanaal 'Hahn in Europa'. Op vrijdag 24 mei met Hulusi Kilim, de nummer 4 op de Cypriotische lijst van Volt bij de Europese verkiezingen in juni 2024. Met dit keer wat context en inleiding. Volt Cyprus heeft namelijk één lijst. Dat klinkt normaal, maar door Cyprus loopt nog steeds een grens en een bufferzone. Nicosia is de laatste 'opgedeelde' hoofdstad van Europa. Volt Cyprus heeft met Hulusi Kilim een Turks-Cypriotische kandidaat-europarlementariër op de lijst staan. Dat is bijzonder, want ook al is heel Cyprus in 2004 lid geworden van de Europese Unie, voor het noordelijke (Turks-Cypriotische) deel van het eiland werd het acquis communautaire opgeschort. De zogeheten Turkse Republiek Noord-Cyprus wordt alleen door Turkije erkend. Daar heeft de zuidelijke Republiek Cyprus geen controle over. Voor noordelijke deel van het eiland geldt wel dat de burgers EU-ingezetenen zijn en dat zij tijdens de Europese verkiezingen hun stem mogen uitbrengen. Daarvoor moeten ze echter wel naar het zuidelijke deel; want daar zijn de EU-instellingen en kan de controle op het stembiljet plaatsvinden. Hulusi Kilim, momenteel secretaris-generaal van Volt Cyprus, is kandidaat voor heel Cyprus bij de Europese verkiezingen. Voor een Turks-Cypriotische kandidaat is dat uniek. Sinds 2019 zit er wel een Turkse Cyprioot in het Europees Parlement, een unicum, maar hij was alleen verkiesbaar via Turks-Cypriotische stemmen. Ja, het is complex. Maar ook bijzonder. Tijdens een Volt-event in het noordelijke deel van het eiland, in het Turks-Cypriotische deel van Nicosia, zocht Geert Jan Hulusi op. Hier hoor je zijn verhaal. Volt Volgen: BNR's Europaverslaggever Geert Jan Hahn volgt de komende maanden de pan-Europese beweging Volt. Een journalistiek podcastproject over de enige supranationale partij binnen Europa, die toewerkt naar de Europese verkiezingen in juni 2024. Lukt het de beweging om een rol van betekenis te spelen, in een tijd vol geopolitieke spanning en nationale angsten? Of is een echte doorbraak een onmogelijke opgave?  Contact? Hahn at BNR punt nl See omnystudio.com/listener for privacy information.

Geert Jan is nog steeds op Cyprus en brengt Bernard Hammelburg op de hoogte van de vele indrukken die hij op het verdeelde eiland opdoet. Een boerenprotest dat zich richt op Nederland, Turkse Cyprioten die campagne voeren om in het Europees Parlement te komen en de invloed die migratie heeft op het politieke klimaat in het land. Tot slot is er nog een bijzondere vondst gedaan op een begraafplaats: een gigantische berg wapens.See omnystudio.com/listener for privacy information.