Historie Potpourri

S4 - Land in Zicht op Kerst - Als je goed op de wereldkaart spiekt, dan zie je dat er best wat plekken zijn die íets met kerst te maken hebben. Want wat blijkt: best wat ontdekkingen zijn gedaan op kerstdagen. En wat deden ze toen? Dan vernoemden ze die plek naar die speciale dag. Ok, de meest logische om mee te beginnen: Christmas Island. Christmas Island werd ontdekt door William Mynors op kerstavond 1643. Nu kennen we deze prachtige plek onder meer vanwege z’n unieke biodiversiteit en de jaarlijkse migratie van de rode krab (Gecarcoidea Natalis). Nóg zo’n plek is Natal, in Zuid-Afrika (tegenwoordig KwaZoeloe-Natal). Dit gebied kreeg zijn naam na de landing van Vasco da Gama op eerste kerstdag 1497, wat de zeeroute naar India opende en Europese kolonisatie in Afrika stimuleerde. De Gama noemde deze plek "Natal", wat Portugees is voor kerstmis. Dan is er nog Fort Navidad, opgericht door Columbus op kerstavond 1492 op Hispaniola, met matrialen van de Santa Maria - inderdaad: hét schip. Dit was een vroege Europese nederzetting in Amerika.

S4 - Het Verbod op Kerst van 1643 - Oliver Cromwell, de Lord Protector van Engeland, had met de tumultueuze afzetting en onthoofding van Koning Charles I al een behoorlijk controversieel hoofdstuk uit de Engelse gedchiedenis op zijn naam staan. Maarrr… daar kunnen we er nóg een naast zetten (zij het iets minder schokkend). Zo staat Cromwell óók bekend om het besluit om Kerstmis illegaal te maken. Kerst? Illegaal zeg je? Yessss..! We nemen je mee naar dit onwerkelijke stukje kerstgeschiedenis.

S4 - Het Kerstbestand van 1914 - Het is een bijna onwerkelijk hoofdstuk van de Eerste Wereldoorlog, en tegelijkertijd een prachtig voorbeeld van medemenselijkheid. Het was een moment waarop onverwacht een pauze in de gevechten optrad en menselijkheid te midden van oorlogshorror zichtbaar werd. Het is kerst 1914. Mannen zitten aan weerszijden in de loopgraven. Op korte afstand zingen geallieerden en Duitsers kerstliederen, versieren kerstbomen en verruilen hun vijandigheid voor… vriendelijke uitwisselingen. De woorden "tomorrow you no shoot, we no shoot" leken het teken voor een tijdelijke wapenstilstand met kerst. Soldaten verlieten hun loopgraven, deelden eten, drinken en zelfs champagne met de vijand, en speelden zelfs een voetbalwedstrijd te midden van de waanzin. Zeldzame foto's toonden Duitsers en Engelsen zij aan zij. Dit unieke verhaal, los van gruwelijke realiteit en propagandistische tijd, werd een legende die herinnert aan een kortstondige onderbreking van oorlogsellende. In deze aflevering van onze Advent Kerst Specials vertellen we je alles over!

S4 - De Geschiedenis van Kerst: Advent Kerst Special 2023. De eerste van een reeks van prachtige, korte afleveringen over kerst en historische kerstgebeurtenissen! Tot aan kerst maken we om de zoveel dagen een luikje open, en staan dan stil bij een bijzonder verhaal dat dus íets met kerst te maken heeft. En ja, waar begin je anders mee dan met kerst zelf? Exact! Die boom in de kamer, wat doet dan ding daar? En eh.. het moment dat we kerst vieren, hoe komen we daar eigenlijk op? En tot slot: de kerstman. Wat is de historie achter deze olijke cadeaustrooier? Het komt allemaal voorbij! Veel plezier met deze heerrrrrlijke Advent Kerst Specials!

S4 – Aflevering 3 – Variolatie. Ok, even een minder smakelijke inleiding dan normaal. Maar.. het is wel de inleiding tot een heel boeiend stukje geschiedenis! Nou, daar gaan we: het pokkenvirus, ook wel bekend als ‘variola’, was ook nog in de 18e eeuw een serieuze infectieziekte die zorgde voor vele slachtoffers. Het verspreidde zich voornamelijk via het inademen van vochtdruppeltjes van besmette personen. Zodra de symptomen begonnen, vergelijkbaar met griep, verscheen een huiduitslag met vochtblaasjes die evolueerden tot etterende zweren die tot slot opdroogden. Nou, tegenwoordig haal je voor diverse ziektes een prik. Dat dit nu zo vanzelfsprekend is, danken we mede aan deze vrouw: Lady Mary Wortley Montagu. Variolatie was een vroege methode om immuniteit tegen deze verwoestende ziekte op te wekken. Lady Mary bracht deze oudere praktijk naar Europa in de 18e eeuw, nadat ze dit in het Ottomaanse Rijk had gezien. Ze begon met het varioleren van haar eigen kinderen en zette artsen aan om deze methode toe te passen. Mary’s inspanningen waren cruciaal bij het populariseren van dit vroege concept van immunisatie. He, en even iets anders: wist je dat Nederland tijdens de Spelen van 1928 het goud behaalden op het nummer.. eh.. schilderen? Jawel! We nemen je mee tot ín het stadion! En we praten je bij over een wel heel opmerkelijk vergiet. Of moeten we zeggen: ‘Sieb’?

S4 – Aflevering 2 – Emmanuel Sieyès en de Franse Revolutie – Het is 1789. Frankrijk verkeert in een ernstige financiële crisis. Het land heeft hoge schulden, onder meer vanwege de steun aan de Amerikaanse Revolutie. Maar er heerst ook maatschappelijke onrust. Er heerst een voedselcrisis. En na jaren begint de rigide sociale hiërarchie van het land te kraken. Het land is namelijk in 3 standen verdeeld: de geestelijken, de adel en het volk. En die laatste groep is de ongelijke behandeling beu. Waar de eerste 2 standen zijn vrijgesteld van belasting, moet het volk alles bekostigen. Kortom, de koning roept voor het eerst sinds 1614 de Staten Generaal bij elkaar om iets te doen. Een van de genodigden is de geestelijke Sieyès, die rond die tijd een bijtend pamflet publiceert met als centrale vraag: "Qu'est-ce que le tiers-état?". Wat dit teweeg brengt? We vertellen je er alles over! Ook in deze aflevering, een nieuwe editie van de geliefde rubriek ‘De Tattoo van de Keizer’! Jawel, hij is terug. Met een gekroonde, paffende spierbundel vol ‘ink’ (je weet niet wat je hoort). En tot slot, nemen we je heel even mee naar de historische rondvaart door de Amsterdamse grachten tijdens de viering van het EK 88: “Heb jij Joop Hiele al gezien?”.

S4 - Aflevering 1 - Het Watergate-schandaal. We nemen je terug naar de jaren 70, naar de Verenigde Staten. Op 17 juni 1972 worden vijf inbrekers betrapt bij een inbraak in het Democratische Nationale Comité, gevestigd in het Watergate-gebouwencomplex in Washington, D.C. Deze ogenschijnlijk gewone inbraak ontketende een reeks van gebeurtenissen die zouden uitmonden in een van de grootste politieke schandalen uit de Amerikaanse geschiedenis. Door het ‘geldspoor te volgen’ ontdekten The Washington Post journalisten Woodward en Bernstein dat de inbrekers via via banden bleken te hebben met de regering van president Richard Nixon. Een spoor dat uiteindelijk zou eindigen bij Nixon zelf. Het Watergate-schandaal bevat tal van onthullingen, zoals de geheime opnames van gesprekken in het Witte Huis. Uiteindelijk trad Nixon op 8 augustus 1974 af onder immense druk, waarmee hij de eerste en enige Amerikaanse president werd die ooit aftrad. Hoe het hem daarna verging? Wij praten je bij! Oh, en ook in deze aflevering, een bende vogels! Nou ja, een bende Veughels; de Bentveughels. Een vrolijk gezelschap van kunstenaars uit (voornamelijk) de Nederlanden dat al feestend het Rome van de 17e eeuw op stelten zette. Drank, olijke inwijdingsrituelen, Bacchus en de Santa Costanza. Wij proosten op onze vrienden Biervlieg, Ezel en Schotsen Trommel!

S3 - Aflevering 8 – De Slag om Arnhem. Als er een veldslag op Nederlandse bodem tot de verbeelding spreekt, is dat de Slag om Arnhem. Operatie Market Garden was een grootschalige geallieerde militaire operatie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die plaatsvond in september 1944. Het doel? De Duitse linies omzeilen en Nederland binnenvallen via Arnhem, door strategische bruggen te veroveren en bezet te houden. Het plan van veldmaarschalk Montgomery werd uiteindelijk goedgekeurd, ondanks twijfels over de haalbaarheid. Op 17 september begon de operatie met luchtlandingen van Britse parachutisten bij Wolfheze en Heelsum, gevolgd door landingen bij Ede op 18 september. De geallieerde troepen werden echter geconfronteerd met hevige Duitse tegenstand, waaronder de aanwezigheid van enkele SS-pantserdivisies. De geplande snelle bezetting van de Rijnbrug in Arnhem mislukte grotendeels, en de Britse troepen raakten betrokken in zware gevechten in Oosterbeek en Arnhem. De grondtroepen vanuit het zuiden van Nederland konden niet op tijd de brug bereiken om de parachutisten te ontzetten. Uiteindelijk moesten de geallieerde troepen zich terugtrekken, en de operatie mislukte. Wij praten je bij! Och mensen, wordt een goed verhaal. En speaking of Duitse soldaten: we kennen allemaal de archetypische Duitse officier uit die tijd, met kenmerkende pet, monocle en… litteken in het gezicht. Nou, over die littekens moeten we het eens hebben! Want de Duitse aristocratie hield er een buitengewoon interessante sport op na tijdens hun studententijd (naast pilsen). ‘Schmiss!’ Oh, en we knijpen de ogen even dicht en bedenken ons wat er op de kaart van het a la carte restaurant van de Titanic stond (Dame Blanche iemand?).

S3 - Aflevering 7 - Sir Francis Walsingham: 17e eeuwse spionnenmeester. In het turbulente Engeland van Elizabeth I stond één man op als de onbetwiste meester van spionage: Sir Francis Walsingham. Als spionnenmeester vocht hij een verborgen oorlog tegen dreigingen van binnen en buiten het koninkrijk. Met een scherp intellect en meedogenloze vastberadenheid bewaakte Walsingham de veiligheid van de koningin en haar rijk. In de schaduw van het hof verspreidden geruchten zich als een giftige mist. Mary Queen of Scots leefde als een constante bedreiging voor de kroon van Elizabeth. Walsingham begreep dat Elizabeth slechts zo veilig was als haar zwakste schakel. Hij bouwde een ijzersterk geheim netwerk van informanten doorkruiste Walsingham het hof, Engeland en Europa. Hij ontrafelde samenzweringen, ontmaskerde spionnen en onderschepte geheime boodschappen. Elke stap bracht hem dichter bij de onthulling van een verraderlijke complot tegen Elizabeth's leven. En met al deze inspanningen legde hij meteen ook de basis voor de hedendaagse spionage. Nou! Dit leek ons wel een ronkende intro voor deze spannende geschiedenis en intrigerende spionnenmeester, toch? Wij dompelen je onder in 17e eeuwse intriges. En daarnaast krijgt de nieuwe rubriek ‘De Tattoo van de Keizer’ nóg een vervolg! (psssst… spoiler alert: iets met Sissi). Ook hoor je of er link is tussen Michael Jackson, Peppi en Kokki en het De Mirandabad (antwoord is trouwens ‘ja’): “ik ga naar bed, naar bed, you know!”.

S3 - Aflevering 6 - De Suffragettes en de verhitte strijd voor het vrouwenkiesrecht in Engeland - ‘Suffrage’ zei je? Yesss, dat staat voor het recht voor vrouwen om te mogen stemmen. Iets dat in de 19e en begin 20e eeuw nog geen feit was! De Suffragettes waren pioniers voor vrouwenkiesrecht en vrouwenrechten die uiteindelijk de weg vrij wisten te maken voor de verdere emancipatie van vrouwen. De strijd om vrouwenkiesrecht begon in de 19e eeuw met kunst, debat, protesten en marsen. Maar kreeg momentum toen Emmeline Pankhurst in 1903 de Women's Social and Political Union (WSPU) oprichtte. De Suffragettes organiseerden nu ook stakingen en richtten zelfs vernielingen aan en stichtten brand om aandacht te krijgen voor hun zaak. Maar: de beweging groeide snel en hun strijd kreeg nationale aandacht. Het publieke debat over vrouwenkiesrecht zwelde verder aan en in 1918 werd het Representation of the People Act aangenomen, waardoor vrouwen boven de 30 jaar en met bepaalde eigendomsvoorwaarden kiesrecht kregen. In 1928 werd het kiesrecht volledig uitgebreid naar alle volwassen vrouwen in Engeland. Resultaat dus! Mooi verhaal dat je gewoon moet weten. Naast deze verhitte strijd staan we deze aflevering ook nog stil bij… jawel: de tattoo van (toen nog) Tsarevitsj Nicolaas van Rusland! Een draak van heb ik jou daar, waar menig havermelk nippende hipster vandaag de dag jaloers op zou zijn. Ook praten we je bij over de Engelse ‘Tea Ladies’, die op een beroemde foto staan tijdens een verhitte pot tussen Tottenham en Manchester United in 1972. Oh ja! We hebben ook nog een Nelson’s Trousers om trots op te zijn. Een met veldslagen, een jas vol sabelsteken en een graaf met een tomeloze energie! Te paard!!