Historie Potpourri

S4 – Aflevering 5 – Oké, vergeet de Jellyfish Cut en de Italian Bob. Veel te gewoontjes! Non, non, non. Wat dacht je van een coiffure à la Zephyr? Of zelfs een volledige scheepsvoorstelling op je hoofd? Als je indruk wilde maken aan het Franse hof van Marie Antoinette, moest je uitpakken! De Franse upper class in de late 18e eeuw was daarom geobsedeerd door de extravagante haarcreaties van Léonard-Alexis Autié, beter bekend als Monsieur Léonard. Als jongen van eenvoudige komaf uit het zuiden van Frankrijk verhuisde hij naar Parijs, waar hij opklom tot de persoonlijke kapper van Madame du Barry, de minnares van Lodewijk XV (de beroemde Comtesse du Barry). Toen zij Léonard aanbeval aan de toekomstige koningin Marie Antoinette, greep deze haar kans en huurde hem in als haar persoonlijke stylist. Het ging snel. Op een avond, terwijl Léonard met een collega-kapper in zijn appartement dronk, klopte de valet van Marie Antoinette onverwacht op de deur. "Hare Koninklijke Hoogheid gaat vanavond naar de opera." In zijn dronken toestand wist hij niet precies wat hij met haar kapsel moest doen, dus krulde hij het, voegde drie witte struisvogelveren toe, en maakte een rozet met een roze lint en een grote robijn. Het werd een hit! Daarna volgden ongekende creaties, waaronder de 'Ship Shape'. De Franse Revolutie beëindigde deze gouden samenwerking, maar Léonard zelf?Die overleefde het. En zijn creaties leven nog altijd voort in het collectieve geheugen van stylisten. Ook in deze aflevering; Clutty! De real life Q van de Britse geheime dienst MI9, én bedenker van Monopoly, the escape edition. En tot slot; admiraal, wetenschapper, én natuurliefhebber Plinius de Oudere, die bezweek tijdens de uitbraak van de Vesuvius, maar die je kennelijk nog altijd kunt bezoeken! (ja, echt)

S4 - Aflevering 4 - Station HYPO: de cruciale afluisterdienst in de Pacific tijdens WOII - Het is 1941. De Tweede Wereldoorlog woedt al hevig in Europa. Maar elders op de wereld, in de Pacific, sluimert nog een ánder levensgroot strijdtoneel: dat tussen Japan en de Verenigde Staten. Om die reden werden er al vóór de aanval op Pearl Harbor van 7 december ‘41 diverse afluisterstations (‘stations’) in de Pacific opgetuigd met als doel het communicatieverkeer van de Keizerlijke Japanse te onderscheppen en te ontcijferen. In de Filipijnen was ‘Station CAST’ actief, en op Hawaii, ‘Station HYPO’. HYPO werd geleid door de razendslimme cryptoanayticus Joseph J. Rochefort, die in ‘41 naar HYPO was gestuurd om zich daar met een eigen gekozen team van anaylisten te storten op het ontcijferen van het Japanse communicatieverkeer. Na Pearl Harbor groeide het verkeer met én tussen de Japanners in de Pacific en waren ze bij HYPO beter in staat te ontcijferen. In het voorjaar van 1942 was men bij de inlichtingendienst zover dat ze wisten dat er een grote aanval van de Japanners zou komen (aangeduid met ‘AF’). Maar… waar en wanneer? Dat was nog onduidelijk. Rochefort (gehuld in kamerjas en pantoffels) en zijn team werkten dag en nacht om dit op tijd te achterhalen. En toen: Rochefort had een vermoeden! Maar Washington was niet overtuigd. Dus… wat doe je als je denkt tóch gelijk te hebben? Je bedenkt een list! En weet je: deze list bleek cruciaal te zijn, en vormde zelfs het keerpunt in de strijd in de Pacific. Wij vertellen je waarom dit zo was! Oh, en omdat we deze aflevering op hebben genomen in Antwerpen, duikt Ronald in de band tussen Willem van Oranje en deze mooie Scheldestad. En sta ook niet gek te kijken als je tijdens het luisteren ineens ‘bingo’ hoort roepen!

S4 - De Geschiedenis van het Kerstpakket: Afl. 5 Advent Kerst Special. Het laatste luikje! Ja echt. En waar kunnen we anders mee afsluiten dan… dé leverancier van droge pastijbakjes, ragout, blikken ingemaakte kersen, plastic sliertmateriaal en kaasmesjes die meteen ombuigen: het kerstpakket!Voor de geschiedenis van het kerstpakket zoals wij dat nu kennen, moeten we terug naar de 19e eeuw. Naar het platteland. Waar knechten die bij boeren inwoonden een mand vol eten kregen, wanneer zij voor de kerst naar huis gingen om thuis kerst te vieren. Als dank voor hun inzet. Maar ook omdat het in die tijd lastig was om eten in de wintermaanden te bewaren. Deze gewoonte werd al snel overgenomen door ambachtslieden en bedrijven, die hun personeel ook kerstgeschenken mee gaven als blijk van waardering voor hun inzet gedurende het afgelopen jaar.Een andere arbeidsbeloning die in de 19e eeuw aan poulariteit won, was die van 1 januari. Waarop knechten en meiden bij hun werkgevers langs gingen om ze Nieuwjaar te wensen. In ruil daarvoor ontvingen zij een fooi en lekkernijen.Deze gebruiken, van het belonen van werknemers voor gedane arbeid en loyaliteit aan het eind van het jaar, transformeerden in de 20e eeuw. Op de werkvloer verscheen de 'gratificatie' als een geldelijke beloning op het werk, die gedurende de jaren meer en meer als recht werd gezien dan als een gunst. Dit alles stond aan de basis van het kerstpakket zoals we dat nu kennen. Wij kennen het kerstpakket vooral vanwege de bijzondere selectie cadeau’s die uit de plastic sliertjes tevoorschijn komen. Met altijd één constante: de pasteibakjes (die bij openen meteen verdampen tot bladerdeegstof).

S4 - Land in Zicht op Kerst - Als je goed op de wereldkaart spiekt, dan zie je dat er best wat plekken zijn die íets met kerst te maken hebben. Want wat blijkt: best wat ontdekkingen zijn gedaan op kerstdagen. En wat deden ze toen? Dan vernoemden ze die plek naar die speciale dag. Ok, de meest logische om mee te beginnen: Christmas Island. Christmas Island werd ontdekt door William Mynors op kerstavond 1643. Nu kennen we deze prachtige plek onder meer vanwege z’n unieke biodiversiteit en de jaarlijkse migratie van de rode krab (Gecarcoidea Natalis). Nóg zo’n plek is Natal, in Zuid-Afrika (tegenwoordig KwaZoeloe-Natal). Dit gebied kreeg zijn naam na de landing van Vasco da Gama op eerste kerstdag 1497, wat de zeeroute naar India opende en Europese kolonisatie in Afrika stimuleerde. De Gama noemde deze plek "Natal", wat Portugees is voor kerstmis. Dan is er nog Fort Navidad, opgericht door Columbus op kerstavond 1492 op Hispaniola, met matrialen van de Santa Maria - inderdaad: hét schip. Dit was een vroege Europese nederzetting in Amerika.

S4 - Het Verbod op Kerst van 1643 - Oliver Cromwell, de Lord Protector van Engeland, had met de tumultueuze afzetting en onthoofding van Koning Charles I al een behoorlijk controversieel hoofdstuk uit de Engelse gedchiedenis op zijn naam staan. Maarrr… daar kunnen we er nóg een naast zetten (zij het iets minder schokkend). Zo staat Cromwell óók bekend om het besluit om Kerstmis illegaal te maken. Kerst? Illegaal zeg je? Yessss..! We nemen je mee naar dit onwerkelijke stukje kerstgeschiedenis.

S4 - Het Kerstbestand van 1914 - Het is een bijna onwerkelijk hoofdstuk van de Eerste Wereldoorlog, en tegelijkertijd een prachtig voorbeeld van medemenselijkheid. Het was een moment waarop onverwacht een pauze in de gevechten optrad en menselijkheid te midden van oorlogshorror zichtbaar werd. Het is kerst 1914. Mannen zitten aan weerszijden in de loopgraven. Op korte afstand zingen geallieerden en Duitsers kerstliederen, versieren kerstbomen en verruilen hun vijandigheid voor… vriendelijke uitwisselingen. De woorden "tomorrow you no shoot, we no shoot" leken het teken voor een tijdelijke wapenstilstand met kerst. Soldaten verlieten hun loopgraven, deelden eten, drinken en zelfs champagne met de vijand, en speelden zelfs een voetbalwedstrijd te midden van de waanzin. Zeldzame foto's toonden Duitsers en Engelsen zij aan zij. Dit unieke verhaal, los van gruwelijke realiteit en propagandistische tijd, werd een legende die herinnert aan een kortstondige onderbreking van oorlogsellende. In deze aflevering van onze Advent Kerst Specials vertellen we je alles over!

S4 - De Geschiedenis van Kerst: Advent Kerst Special 2023. De eerste van een reeks van prachtige, korte afleveringen over kerst en historische kerstgebeurtenissen! Tot aan kerst maken we om de zoveel dagen een luikje open, en staan dan stil bij een bijzonder verhaal dat dus íets met kerst te maken heeft. En ja, waar begin je anders mee dan met kerst zelf? Exact! Die boom in de kamer, wat doet dan ding daar? En eh.. het moment dat we kerst vieren, hoe komen we daar eigenlijk op? En tot slot: de kerstman. Wat is de historie achter deze olijke cadeaustrooier? Het komt allemaal voorbij! Veel plezier met deze heerrrrrlijke Advent Kerst Specials!

S4 – Aflevering 3 – Variolatie. Ok, even een minder smakelijke inleiding dan normaal. Maar.. het is wel de inleiding tot een heel boeiend stukje geschiedenis! Nou, daar gaan we: het pokkenvirus, ook wel bekend als ‘variola’, was ook nog in de 18e eeuw een serieuze infectieziekte die zorgde voor vele slachtoffers. Het verspreidde zich voornamelijk via het inademen van vochtdruppeltjes van besmette personen. Zodra de symptomen begonnen, vergelijkbaar met griep, verscheen een huiduitslag met vochtblaasjes die evolueerden tot etterende zweren die tot slot opdroogden. Nou, tegenwoordig haal je voor diverse ziektes een prik. Dat dit nu zo vanzelfsprekend is, danken we mede aan deze vrouw: Lady Mary Wortley Montagu. Variolatie was een vroege methode om immuniteit tegen deze verwoestende ziekte op te wekken. Lady Mary bracht deze oudere praktijk naar Europa in de 18e eeuw, nadat ze dit in het Ottomaanse Rijk had gezien. Ze begon met het varioleren van haar eigen kinderen en zette artsen aan om deze methode toe te passen. Mary’s inspanningen waren cruciaal bij het populariseren van dit vroege concept van immunisatie. He, en even iets anders: wist je dat Nederland tijdens de Spelen van 1928 het goud behaalden op het nummer.. eh.. schilderen? Jawel! We nemen je mee tot ín het stadion! En we praten je bij over een wel heel opmerkelijk vergiet. Of moeten we zeggen: ‘Sieb’?

S4 – Aflevering 2 – Emmanuel Sieyès en de Franse Revolutie – Het is 1789. Frankrijk verkeert in een ernstige financiële crisis. Het land heeft hoge schulden, onder meer vanwege de steun aan de Amerikaanse Revolutie. Maar er heerst ook maatschappelijke onrust. Er heerst een voedselcrisis. En na jaren begint de rigide sociale hiërarchie van het land te kraken. Het land is namelijk in 3 standen verdeeld: de geestelijken, de adel en het volk. En die laatste groep is de ongelijke behandeling beu. Waar de eerste 2 standen zijn vrijgesteld van belasting, moet het volk alles bekostigen. Kortom, de koning roept voor het eerst sinds 1614 de Staten Generaal bij elkaar om iets te doen. Een van de genodigden is de geestelijke Sieyès, die rond die tijd een bijtend pamflet publiceert met als centrale vraag: "Qu'est-ce que le tiers-état?". Wat dit teweeg brengt? We vertellen je er alles over! Ook in deze aflevering, een nieuwe editie van de geliefde rubriek ‘De Tattoo van de Keizer’! Jawel, hij is terug. Met een gekroonde, paffende spierbundel vol ‘ink’ (je weet niet wat je hoort). En tot slot, nemen we je heel even mee naar de historische rondvaart door de Amsterdamse grachten tijdens de viering van het EK 88: “Heb jij Joop Hiele al gezien?”.

S4 - Aflevering 1 - Het Watergate-schandaal. We nemen je terug naar de jaren 70, naar de Verenigde Staten. Op 17 juni 1972 worden vijf inbrekers betrapt bij een inbraak in het Democratische Nationale Comité, gevestigd in het Watergate-gebouwencomplex in Washington, D.C. Deze ogenschijnlijk gewone inbraak ontketende een reeks van gebeurtenissen die zouden uitmonden in een van de grootste politieke schandalen uit de Amerikaanse geschiedenis. Door het ‘geldspoor te volgen’ ontdekten The Washington Post journalisten Woodward en Bernstein dat de inbrekers via via banden bleken te hebben met de regering van president Richard Nixon. Een spoor dat uiteindelijk zou eindigen bij Nixon zelf. Het Watergate-schandaal bevat tal van onthullingen, zoals de geheime opnames van gesprekken in het Witte Huis. Uiteindelijk trad Nixon op 8 augustus 1974 af onder immense druk, waarmee hij de eerste en enige Amerikaanse president werd die ooit aftrad. Hoe het hem daarna verging? Wij praten je bij! Oh, en ook in deze aflevering, een bende vogels! Nou ja, een bende Veughels; de Bentveughels. Een vrolijk gezelschap van kunstenaars uit (voornamelijk) de Nederlanden dat al feestend het Rome van de 17e eeuw op stelten zette. Drank, olijke inwijdingsrituelen, Bacchus en de Santa Costanza. Wij proosten op onze vrienden Biervlieg, Ezel en Schotsen Trommel!