De Ongelooflijke Podcast

Of het nou gaat om de oorlog in Oekraïne, de stijgende inflatie of het klimaatprobleem: veel ogen zijn nu gericht op Europa, of specifieker: de Europese Unie. De EU zal een cruciale rol moeten gaan spelen in de grote problemen van deze tijd. Sinds de oorlog in Oekraïne wordt er veel gesproken over Europese waarden als vrijheid, solidariteit en democratie. Maar waar komen die waarden vandaan? Historicus en theoloog Clemens van den Berg heeft daar onderzoek naar gedaan en zag een kerkelijke beweging aan de oorsprong staan van deze Europese waarden en eigenlijk ook van 'het Europese project' zelf. De Europese geschiedenis is veel gelaagder en interessanter dan de saaie verdragen die vaak genoemd worden, en het is ook actueler. Clemens promoveerde een dag na de Russische inval in Oekraïne waardoor zijn onderzoek gelijk een urgente lading kreeg. David Boogerd spreekt Clemens van den Berg samen met een van de vaste gasten van de Ongelooflijke Podcast historicus Beatrice de Graaf.

Deze Ongelooflijke Podcast staat in het teken van schoonheid en architectuur. Want hoe onze steden, dorpen en gebouwen eruit zien zegt véél over onze cultuur, en zelfs over onze religie of het gebrek daaraan. Dit thema is misschien wel relevanter dan ooit nu er de komende jaren een miljoen woningen in Nederland gebouwd moeten gaan worden. Hoe bouw je iets met eeuwigheidswaarde? Iets wat waarachtig is? Daar denkt onze gast veel over na: toparchitect Floris Alkemade. Tot vorig jaar was hij Rijksbouwmeester, ook wel Architect des konings genoemd, en hij won onlangs de prestigieuze Rotterdam-Maaskantprijs voor zijn oeuvre. Alkemade liet onlangs bij Zomergasten al zien dat hij op een fantastische manier architectuur met dieperliggende thema's kan verbinden, en dat doet hij dus ook in deze podcast. David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas spreken Floris Alkemade over 


schoonheid, de waarachtigheid van Almere, zijn fascinatie voor de Bijbel en over Alkemades betrokken bij de werderopbouw van de Oekraïnse stad Charkiv die vernietigd is door de oorlog.

Hij is geniaal, revolutionair en de grootste maatschappijhervormer aller tijden: Mozes. De bekende profeet en leider die een centrale rol speelt in de Torah, de Bijbel én de Koran. Veel westerse verworvenheden hebben we aan hem te danken, althans dat zegt Herman van Praag in zijn nieuwe boek 'Mozes' nalatenschap'. Herman van Praag is een grootheid in de psychatrie. Hij was professor in Groningen, Utrecht, Maastricht en New York. Hij is geridderd en kreeg veel internationale onderscheidingen voor zijn baanbrekende werk in de biologische psychiatrie. In de jaren '60 was hij namelijk een van de eersten die de chemische stofjes in de hersenen betrok bij psychiatrisch onderzoek - iets wat nu mainstream is geworden. 
Hij ziet de hersenen als een mirakel en reden tot diepgaande verwondering.  Van Praags nieuwste boek gaat over de oorsprong van mensenrechten, een thema dat moeilijk los te zien is van zijn eigen geschiedenis. Van Praag is 92 jaar en heeft als Joodse jongen in de Tweede Wereldoorlog aan den lijve ervaren waar het vertrappen van mensenrechten toe kan leiden: drie jaar zat hij in Duitse concentratiekampen.  Journalist David Boogerd en vaste gast theoloog Stefan Paas spreken Herman van Praag over Mozes, mensenrechten, oorlog, het mysterie van de hersenen en of religie een psychische afwijking is, zoals Sigmund Freud betoogde.

'God, Nederland en Oranje' zo luidt de bekende protestantse wapenkreet. Een kreet die ook laat zien dat natie en religie nogal eens hand in hand gaan met elkaar. Op deze koningsdag staan we stil bij nationalisme. Een begrip met een boeiende geschiedenis, maar ook met een actuele urgentie zoals de oorlog in Oekraïne laat zien. En juist als we kijken in die geschiedenis, lijken Poetin en de Russen misschien wel meer op ons dan we zouden denken. Want er was een tijd, nog niet eens zo heel lang geleden, dat in Nederland bijna net zo werd gedacht als Poetin nu doet. Onversneden nationalistisch, vaak ook met een flink vleugje religie. En hoe kan het dat nationalistische partijen in Europa zo prominent zijn geworden Van de PVV in Nederland tot Marine le Pen die in Frankrijk bijna de presidentsverkiezingen won. Is dat los te zien van secularisatie?  David Boogerd bespreekt het met jullie favoriete podcastduo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas.

Hij was een van de eerste gasten die we ooit voor de Ongelooflijke Podcast benaderden: Joris Luyendijk. Bestssellerauteur, journalist en religieus antropoloog. In zijn nieuwe boek 'De Zeven Vinkjes, hoe mannen zoals ik de baas spelen' laat hij zien hoe een kleine percentage bevoorrechte mannen, die nooit gediscrimineerd of achtergesteld worden, de dienst uitmaken in ons land. Joris Luyendijk behoort zelf tot die groep, net als alle andere witte, autochtone heteromannen uit een goed milieu met een VWO- en universiteitsdiploma aan de muur. Dat zijn de zeven vinkjes. Maar wat veel mensen niet weten is dat Joris Luyendijk eigenlijk religie ook als vinkje zag, of beter gezegd: het niet hebben van een religie. Waarom zet dat je op voorsprong? En waarom maakt hij zich als niet-gelovige zorgen over de weerbaarheid van een steeds ongeloviger Nederland?  David Boogerd gaat samen met vaste gast theoloog Stefan Paas in gesprek met Joris Luyendijk.

'De dood. Praat erover, niet eroverheen'. Dat is de slogan van de nieuwe SIRE-campagne die mensen oproept het gesprek aan te gaan over de dood. Dat gesprek vindt in deze podcast plaats met Theoloog des Vaderlands Thomas Quartier. Als hoogleraar rituele studies doet hij al jarenlang onderzoek naar de dood. Hij ziet de omgang met de dood seculariseren, al zegt hij ook maar weinig atheïsten te zien aan de rand van het graf: 'Mensen houden hoop dat er iets is, al kunnen ze dat niet verwoorden'. De dood is voor Quartier zelf in ieder geval geen ver-van-je-bed-show, als Benedictijnse monnik moet hij elke dag de dood voor ogen houden. Wat doet het met een mens? Wordt de dood dan minder eng?  David Boogerd gaat in deze Stille Week voor Pasen in gesprek met Thomas Quartier van de Radboud Universiteit Nijmegen en vaste gast theoloog Stefan Paas van de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Protestantse Theologische Universiteit Kampen over de dood, rituelen en... opstanding.

Het is de tweede maand van de oorlog in Oekraïne, een oorlog die steeds gruwelijker lijkt te worden. Ook wordt de oorlog steeds meer gehuld in apocalyptische taal: de strijd tussen goed en kwaad, het licht tegen de duisternis en de ondergang en vernietiging van de vijand. Het zijn woorden die nu gebezigd worden, ook door Poetin en de Russische staat. Maakt dit krachten los die straks niet meer te temmen zijn? Kan dit nog goed aflopen? Wat leert de geschiedenis en de theologie daarover? David Boogerd bespreekt het met vaste Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf en theoloog Stefan Paas. Zij bekijken de oorlog in Oekraïne door de lens van de apocalyptiek, en dat werpt een fascinerend licht op de huidige ontwikkelingen. Maar misschien niet per se een vrolijk licht.

Het sloeg in als een bom voor veel gelovigen, uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat de samenleving nóg ongeloviger wordt. Een meerderheid van de Nederlanders noemt zich niet religieus en nog maar een derde gelooft in een persoonlijke God. Kortom, religie lijkt op zijn retour.  Maar dat geldt opvallend genoeg niet voor de economie. Daar maakt religie juist een comeback, zegt Paul van Geest. Hij is kerkhistoricus en de eerste hoogleraar Theologie en Economisch Denken aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Van Geest is een man van primeurs want hij is ook de eerste Nederlander die officieel adviseur is van de paus.  David Boogerd spreekt hem en vaste gast theoloog Stefan Paas over de doordenderende ontkerkelijking, het einde van de homo economicus en kunnen de radicale teksten van Jezus wel samengaan met kapitalisme?  Het gesprek is live vanaf het EO Ondernemers Event.

Hij was pas 24 jaar toen hij chef online werd bij NRC, en het Amerikaanse blad Forbes noemde hem in 2016 een van de 30 meest interessante Europeanen onder 30: Ernst-Jan Pfauth. Mede-opdrichter en tot voor kort directeur van De Correspondent. Ook is hij maker van de populaire Podcast Over Media, kortweg POM.  Jong en succesvol dus, maar ook gedreven door een chronische ontevredenheid en een constante drang om zichzelf te verbeteren. Het bracht hem op een zoektocht naar het goede leven, of wat hij 'intentioneel leven' noemt. De sleutel ligt voor hem in dankbaarheid. Met zijn 'Dankboek' heeft hij een eigen ritueel bedacht dat door veel mensen is overgenomen. Wat brengt het hen? Ernst-Jan is christelijk opgevoed maar heeft het geloof achter zich gelaten. Waarom eigenlijk? En waarom is hij jaloers op christenen? Een openhartig gesprek over het goede leven, dankbaarheid en verhalen om in te wonen met Ernst-Jan Pfauth en natuurlijk vaste gast, theoloog Stefan Paas.

"Het grootste kunstwerk van de Westerse beschaving", zo noemt de gevierde schrijver Willem Jan Otten de kerk, of specifieker: het kerkelijk jaar. Deze superlatieven zijn niet vanzelfsprekend uit zijn mond, Otten groeide namelijk op in een naar eigen zeggen 'geloofloos' gezin en moest lange tijd helemaal niets van de kerk weten. Wat is er veranderd?
 En waarom is de kerk kunst? Otten zelf is dichter en schrijver van verhalen, toneel, beschouwingen en essays. Hij is eredoctor van de Universiteit van Utrecht en ontving in 2014 de prestigieuze P.C. Hooftprijs voor zijn werk.
  In zijn nieuwe boek 'Zondagmorgen' beschrijft hij het twee jaar lang missen van de kerk door de coronacrisis, en wat dat met een mens doet. Het bracht hem in ieder geval tot unieke en originele inzichten, zoals je zult horen in deze aflevering. Journalist David Boogerd en theoloog Stefan Paas spreken met Willem Jan Otten over heilige saaiheid, de kerk als theater en de kitsch van de opstanding.