Het Spoor Terug

Hoe is de beeldvorming van 'de moslima' ontstaan? En hoe kan dat beeld veranderen? Dat onderzoekt beeldmaker Cigdem Yuksel met radiomaker Maartje Duin in het radiodocumentaire-tweeluik ‘Moslima’. Vanaf 15 mei te horen in OVT en deze podcastfeed. Meer info: www.vpro.nl/moslima

De oorlog in Oekraïne duurt voort. In Het Spoor Terug herhalen we een tweeluik uit 2013 over psychische trauma’s na oorlog. De Griekse held Ajax pleegde zelfmoord nadat hij in een flashback aan de oorlog een kudde schapen had aangevallen. Tegenwoordig had hij wellicht gediagnosticeerd kunnen worden met PTSS: posttraumatisch stresssyndroom. Eeuwenlang werd er geen enkele aandacht besteed aan oorlogstrauma's. Tijdens de Amerikaanse burgeroorlog verschenen de eerste medische teksten over het zogenaamde soldier’s heart en in de eerste wereldoorlog werd de term shellshock gebruikt; maar van een redelijke behandeling was nog lang geen sprake. Pas in 1980 werd de nieuwe term PTSS opgenomen in het DSM. Deel 2 van een tweeluik over oorlogstrauma's en de behandeling daarvan. In samenwerking met productiebureau Prospektor, maker van de interactieve videoclip Hidden Wounds met de Vlaamse band dEUS. Samenstelling: Laura Stek en Eefje Blankevoort.

De Griekse held Ajax pleegde zelfmoord nadat hij in een flashback aan de oorlog een kudde schapen had aangevallen. Tegenwoordig had hij wellicht gediagnosticeerd kunnen worden met PTSS: posttraumatisch stresssyndroom. Eeuwenlang werd er geen enkele aandacht besteed aan oorlogstrauma's. Tijdens de Amerikaanse burgeroorlog verschenen de eerste medische teksten over het zogenaamde soldier’s heart en in de eerste wereldoorlog werd de term shellshock gebruikt; maar van een redelijke behandeling was nog lang geen sprake. Pas in 1980 werd de nieuwe term PTSS opgenomen in het DSM. Herhaling van een tweeluik uit 2013, over oorlogstrauma's en de behandeling daarvan. In samenwerking met productiebureau Prospektor, maker van de interactieve videoclip Hidden Wounds met de Vlaamse band dEUS. Samenstelling: Laura Stek en Eefje Blankevoort.

Wat beweegt een volwassen man om een verzameling van bijna duizend rammelaars aan te leggen? Als podcastmaker Lotte van Gaalen op zoek gaat naar het antwoord op deze vraag, stuit ze op het wonderlijke levensverhaal van Heinz Keijser: de man met de rammelaars. Deel twee van dit verhaal begint na de bevrijding. Heinz en zijn geliefde hebben de oorlog overleefd maar zijn er niet ongeschonden uit gekomen. Ook speelt zich in hun persoonlijk leven een tragedie af. Heinz vindt houvast in onverwachte hoek. Een hobby die een obsessie lijkt te worden en een manier om het leven weer zin te geven.

Wat beweegt een volwassen man om een verzameling van bijna duizend rammelaars aan te leggen? Als podcastmaker Lotte van Gaalen op zoek gaat naar het antwoord op deze vraag, stuit ze op het wonderlijke levensverhaal van Heinz Keijser: de man met de rammelaars. Een verhaal dat begint in het Duitsland van de jaren '20 en eindigt in een naoorlogs Nederland, in een huis dat tot aan het plafond is gevuld met rammelaars

Roermond als epicentrum Een documentaire van Pieter-Bas van Wiechen Pieter-Bas van Wiechen gaat op zoek naar de aardbeving die hem dertig jaar geleden uit zijn bed in Roermond schudde. Op 13 april 1992 werd Nederland opgeschrikt door de zwaarste aardbeving uit de nationale geschiedenis: 5,8 op de schaal van Richter met Roermond als epicentrum. In deze radiodocumentaire hoor je verhalen over de aardbeving en over de bijzondere manier waarop lokale ondernemers de schadeafwikkeling zelf ter hand namen omdat de overheid veel te traag zou zijn.

Het Spoor Terug: Oude Muziek Een documentaire van Michal Citroen Vanaf de jaren 50 van de vorige eeuw vond er een revolutie plaats in de uitvoeringspraktijk van barokmuziek. Pioniers bliezen de muziek nieuw leven in met oude instrumenten en aangepaste bezettingen. De revolutionairen deelden de wens om te weten hoe het ooit had geklonken: hoe had bijvoorbeeld Bach zijn Matthäus Passion zelf willen horen, en hoe werd het toen uitgevoerd? In 2018 klonk de ongekend populaire Matthäus rond Pasen in Nederland wel 187 keer. Een traditie die in gang werd gezet door dirigent Willem Mengelberg, elk jaar in het Concertgebouw en rechtstreeks op de radio. Ook dit jaar, op zondag 3 april, wordt het stuk in het Concertgebouw uitgevoerd door La Petite Bande en Sigiswald Kuijken. Mengelberg gebruikte op zijn hoogtepunt 1650 musici en zangers. In plaats daarvan is de Matthäus van Sigiswald Kuijken van het andere uiterste. Een minimaal aantal musici, geen dirigent en de acht solozangers zijn ook het koor. Wellicht voor sommigen even wennen, maar wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat dit dichtbij de praktijk van de 18e eeuw komt. Michal Citroen maakte voor Het Spoor Terug deze documentaire met onder andere Sigiswald Kuijken, zijn ensemble, en Leo Samama en Govert Jan Bach.

Ze deden meer dan alleen grasmaaien, bomen snoeien en onkruid schoffelen: de tuinbazen die in dienst van de adel de parken, moestuinen, kassen, kwekerijen en bossen van de Nederlandse landgoederen beheerden. Ze bouwden vanaf de 17e eeuw een indrukwekkend vakmanschap op. Tuinhistorica Lenneke Berkhout onderzocht voor haar boek over de geschiedenis van het tuinieren in Nederland drie generaties Gussekloo, die vanaf de jaren 30 van de 19e eeuw tot halverwege de 20e eeuw als tuinbaas de tuinen, parken en bossen van landgoed Duivenvoorde beheerden. Het is een verhaal van vakmanschap, bloei en uiteindelijke teloorgang. Een documentaire van Mathijs Deen.

Thuis kan je alles naar eigen smaak inrichten. Maar reis je met de trein, dan zit je in het interieur van Niels Greif en zijn team. Greif was bijna een halve eeuw designer bij de Nederlandse Spoorwegen en schreef daarover het boek Treinen ontwerpen. Radiomaker Marten Minkema spreekt Greif en wil alles weten over de perfecte treinstoel, kunst in de trein en de eeuwige strijd tussen design en techniek. Over de trein valt veel te vertellen! Via deze link vindt u drie interviews ter aanvulling op de radiodocumentaire: www.vpro.nl/vpronl/programmas/ovt/lees/nieuws/2022/Het-Spoor-Terug--treindesign.html.

In Het Spoor Terug herhalen we deze week de reportage ‘Independence: een eigen gasinstallatie voor Litouwen.’ Sinds de oorlog in Oekraïne maken veel Europese landen zich grote zorgen over de afhankelijkheid van Russisch gas. Diezelfde ongerustheid was er in 2014 al, na de annexatie van de Krim. Litouwen leek toen als eerste met een eigen drijvende LNG-terminal het energie-monopolie van Moskou te doorbreken. Met de terminal, niet toevallig tot 'Independence' gedoopt, kan Litouwen zelf vloeibaar aardgas importeren uit Noorwegen en het bovendien doorverkopen aan de andere Baltische landen en Finland. Een reportage uit 2014 van Laura Stek i.s.m. Ligita Pucetaite voor Bureau Buitenland; over energie onafhankelijkheid en de trauma’s uit het Sovjet-verleden.