Het Spoor Terug

De geschiedenis van Deli en de contractarbeiders is een gruwelijke en Reggie merkt dat hij moeite heeft om zich daartoe te verhouden. Hoe gaan andere kleinkinderen van contractarbeiders daarmee om? Reggie spreekt onder andere met Michiel Eduard Donkersloot, die al jarenlang bijna obsessief de geschiedenis van zijn oma probeert te ontrafelen. Ook komen nazaten prof. Supandi en Bunga Siagian aan het woord en reist Reggie zelf naar Indonesië om de plantages of wat daarvan over is met eigen ogen te zien. Verborgen Verbanden is een driedelige podcast van Reggie Baay en Emmie Kollau, gemaakt in samenwerking met het Van Abbemuseum Eindhoven. Productie door Aldus’ producties, de muziek was van Yariv Vroom, mixage Arno Peeters. De serie is mede mogelijk gemaakt door Cultuurfonds en Mondriaan Fonds. In het Van Abbemuseum Eindhoven is tot en met voorjaar 2026 de tentoonstelling Verborgen Verbanden te zien waarin het museum zijn eigen koloniale verleden ontrafelt.

De grootmoeder van schrijver Reggie Baay werkte begin twintigste eeuw als contractarbeider in Deli op Sumatra. Contractarbeid klinkt vrijwillig, maar blijkt een voortzetting van de slavernij in de toenmalige kolonie Nederlands-Indië. In Verborgen Verbanden; een onbekende koloniale erfenis probeert Reggie meer over zijn oma en haar dagelijks leven te weten te komen. Waarom stuit hij daarbij op muren? Is haar verhaal en dat van de contractarbeiders bewust onder het tapijt geschoven? En wat heeft het Van Abbemuseum te maken met deze geschiedenis? Een podcast van Reggie Baay, Emmie Kollau en Aldus’ producties in samenwerking met het Van Abbemuseum Eindhoven. Regie en productie door Aldus’ producties. In het Van Abbemuseum Eindhoven is tot en met voorjaar 2026 de bijbehorende tentoonstelling Verborgen Verbanden te zien. Daarin ontrafelt het museum zijn eigen koloniale verleden en de rol die naamgever en oprichter van het museum Henri van Abbe daarin speelde.

Verspreid in archieven over de hele wereld liggen honderden pagina’s aan vooralsnog onontcijferde VOC-verslagen. Ze vertellen de verhalen van mensen in dienst van de VOC die de opdracht kregen tot zogenaamde ‘hofreizen’. Hun missie was om af te reizen naar ver gelegen vorstelijke hoven en daar op diplomatieke wijze verdragen te sluiten met lokale machthebbers. Dit gold ook voor de missie van Hendrik van Reede van Drakesteijn. Hij trok in 1668 beladen met geschenken het binnenland van India in om in Madurai audiëntie te zoeken bij de lokale machthebber. Een documentaire over een moeizame tocht met opstandige olifanten, diplomatieke schofferingen en sluikse hovelingen in het spoor terug: Missie Madurai. Gemaakt door Joris Oosterbeek en Mathijs Deen. Met dank aan historicus Lennart Bes en Markus Vink, die het verslag van Van Rheede ontcijferde en annoteerde.

Tuinarchitect Mien Ruys (1904-1999) is voor sommigen een onbekende, voor anderen een legende. Volgens liefhebbers hoort ze thuis in het rijtje Le Corbusier, Mondriaan en Rietveld, vanwege haar strakke vormgeving en haar vooruitstrevende ontwerpideeën. Ze werkte nauw samen met architecten en had socialistische idealen over de kracht van een goed aangelegde tuin. Met haar doe-het-zelf-pakketten en talrijke publieksboeken maakte ze tuinieren bovendien voor iedereen toegankelijk. Ze was de enige vrouwelijke tuinarchitect van haar tijd en inspireerde mensen binnen en buiten haar eigen vakgebied: de internationaal vermaarde tuinarchitect Piet Oudolf bijvoorbeeld, maar ook de aanstormende modeontwerper Bonne Reijn, haar achterneef. Deze documentaire is in samenwerking met biograaf Leo den Dulk, modeontwerper Bonne Reijn en tuinarchitect Piet Oudolf. Gemaakt door Laura Stek & Ella Meng, naar aanleiding van het 100-jarige jubileum van ‘De tuinen van Mien Ruys’ en het bijbehorende boek ‘De tuin is een proces’ van Conny Den Hollander.

In de jaren ’50 kwamen er duizenden Molukkers naar Nederland. Veel waren in de veronderstelling terug te keren naar hun thuisland, maar voor de meesten zat dat er nooit in. Nog altijd woont het merendeel in Nederland. Hoe is het diegenen vergaan die wél terug zijn gegaan? Met die vraag ging programmamaker Jakob Koolschijn naar de Molukken.  Deze documentaire is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het Lira Fonds.  En met medewerking van Lotte Geukes en advies van historicus Ron Habiboe en journalist Victor Joseph.

Dit Spoor Terug gaat over eetbaar erfgoed. Namelijk: drop.  Dat hoort bij Nederland als tulpen en klompen – toch?  Nou.. Zó uniek Nederlands ís drop helemaal niet, zo blijkt uit ‘Het Grote Dropboek’ dat vorige maand verscheen. Sterker nog, zegt auteur Marieke Hendriksen: vóór de oorlog was Nederland niet meer dan een dropland onder vele andere droplanden.  Maar na de oorlog begon de grote ‘vererfgoedisering’. Dat wil zeggen: de nationale toeëigening van drop. Want Nederland zocht nieuwe verhalen, een nieuwe identiteit, en de drop-industrie zocht groeikansen.  Luister naar ‘Op het Dropspoor’, gemaakt door Marten Minkema.

African Parks is een relatief onbekende maar machtige organisatie die de volledige zeggenschap heeft over meer dan twintig nationale parken en reservaten in twaalf Afrikaanse landen. African Parks is gevestigd in Zuid-Afrika maar onderhoudt ook nauwe banden met Nederland. Niet alleen is de Postcode Loterij een van de trouwste donoren, de organisatie werd ruim twintig jaar geleden mede-opgericht door de Nederlandse zakenman Paul Fentener van Vlissingen die in de nadagen van zijn carrière iets goeds wilde doen voor de planeet. Of hij daarin geslaagd is? Journalist Olivier van Beemen deed onderzoek naar het heden en verleden van African Parks. Hij schreef het boek ‘Ondernemers in het wild’, dat deze week verscheen en maakte samen met Katinka Baehr een tweedelige documentaire voor ons: De witte weldoeners van African Parks.

African Parks is een relatief onbekende maar machtige organisatie die de volledige zeggenschap heeft over meer dan twintig nationale parken en reservaten in twaalf Afrikaanse landen. African Parks is gevestigd in Zuid-Afrika maar onderhoudt ook nauwe banden met Nederland. Niet alleen is de Postcode Loterij een van de trouwste donoren, de organisatie werd ruim twintig jaar geleden mede-opgericht door de Nederlandse zakenman Paul Fentener van Vlissingen die in de nadagen van zijn carrière iets goeds wilde doen voor de planeet. Of hij daarin geslaagd is? Journalist Olivier van Beemen deed onderzoek naar het heden en verleden van African Parks. Hij schreef het boek ‘Ondernemers in het wild’, dat deze week verscheen en maakte samen met Katinka Baehr een tweedelige documentaire voor ons: De witte weldoeners van African Parks.

Je kan het je tegenwoordig moeilijk voorstellen: aparte loonschalen voor vrouwen en mannen, waarbij vrouwen officieel minder verdienen voor hetzelfde werk. Tegenwoordig is er wel een enorme loonkloof die alleen maar groter wordt, maar wettelijk is het goed geregeld sinds de 'Wet gelijk loon voor mannen en vrouwen' in 1975 in werking trad. Wie vóór die tijd klaagde over verschillen in beloning had het zwaar. Maar er waren vrouwen die voor zichzelf opkwamen. Zoals de vrouwen die in 1969 het werk neerlegden in Sigarenfabriek Champ Clark in Nieuwe Pekela, Oost-Groningen. In Het Spoor Terug de documentaire van Katinka Baehr.

Ook een weerman of weervrouw is een soort historicus. Want alle weersverwachtingen over korte of langere termijn zijn uiteindelijk afgeleid van weerpatronen uit het verleden. Voorspelt de metereoloog, vanwege klimaatverandering, heftiger weersextremen, hogere temperaturen, heviger regen, hardere wind... dan hebben ze daarvoor diep in het verleden van onze aarde gekeken. Mathijs Deen zocht de klimaatwetenschappers op en keek met ze mee naar het diepe, diepe verleden van onze planeet. Luistert u naar: de geschiedenis van regen en wind.