Het Spoor Terug

De podcast is nog maar net af als er een mail komt van Ineke uit Sittard: “Toen ik recent hoorde over deze podcast, wist ik dat ik nog extra informatie voor u heb.” En wat voor informatie! Een vondst. Programmamaker Heleen Hummelen reisde met verteller Lies Schouten af naar Sittard om te gaan kijken. Luister in deze Bonus wat er boven water is gekomen. Zie ook www.vpro.nl/liefstelies

Op 12 december 1935 richtte het naziregime Lebensborn op, een geboorteproject dat moest zorgen voor de toename van het ‘Arische ras’. Vijf jaar lang volgde fotograaf Angeniet Berkers de sporen van dit beladen verleden en sprak de kinderen die er ongevraagd deel vanuit hebben gemaakt. Hoe zag dat programma eruit? En wat betekende het voor de levens van deze mensen? Programmamaker Jakob Koolschijn maakte een documentaire over Lebensborn, gebaseerd op het werk van Berkers.

Lies’ contract bij het Vrouwen Hulp Korps  loopt af in 1949. Een andere plek waar Lies zoveel vrijheid kan krijgen, is moeilijk te vinden. Er is sprake van een verloofde, maar kan hij haar geven wat zij zoekt? Haar Engelse vriendin Kathleen biedt intussen een nieuwe kans op een ander leven. Maar een nare ervaring in de liefde maakt een veilige keuze weer aantrekkelijk. Geeft ze het ja-woord? Wie houdt ze aan het lijntje? En hoe ver zal ze daarin gaan? Millie leeft zich in de brieven van Kathleen in, Milou in die van Riet. Ze verbazen zich over Lies, maar snappen ook hoe moeilijk het is om je eigen weg te gaan. Bronnen:  Krabben (2020). Nijgh en van Ditmar, Daan Borrel en Milou Deelen

En weer zijn er nieuwe mannen in het leven van Lies. Ze schrijven gepassioneerde brieven, waarin ze dromen van onvergetelijke liefdesnachten. Er worden logeerpartijtjes gepland. Niet alleen met militair Leendert, maar ook met kunstenaar Dick en boekhouder Theo.  De voorlezers van de brieven kunnen zich niet voorstellen dat er geen sprake is van seks. Maar naar wie verlangt Lies? Er moet een knoop doorgehakt, ze kan immers niet eeuwig in het Vrouwen Hulp Korps blijven. Van een keurig Limburgs meisje wordt iets anders verwacht. Bronnen: Brieven (1946). PenGun, Lies V.  collectie RegioArchief Gemeente Sittard-Geleen Sporen, Veteranen na hun missie (2023).  Volt, Olof van Joolen en Niels Roelen www.dordrechtindeoorlog.nl

Bij de bevrijding van Sittard in 1944 maakt Lies kennis met een Engelse én een Amerikaanse soldaat. Ze willen allebei met haar trouwen. Maar na de oorlog gaat Lies niet naar Londen of de Verenigde Staten. Ze sluit zich aan bij het Vrouwen Hulp Korps, de voorloper van het eerste Nederlandse vrouwenleger. Van daaruit lonkt een avontuur met Frankie, soldaat in ‘de Oost’. Of kiest ze toch voor een liefde dichterbij? En wat speelt er met Pam, die veel meer voor Lies lijkt te willen zijn dan alleen een goede vriendin? Miriam leest Pam’s brieven en kan zich inleven in de benauwenis van haar geheim.   Bronnen: Vrouwen voor het vaderland. Een gendergeschiedenis van het Vrouwen Hulpkorps en Marine- Vrouwenafdeling (1940-1946) (2018.)  Afstudeerscriptie Kim Bootsma

Lies wil weg uit Sittard, maar de oorlog dendert haar leven binnen. In 1942 komt ze in contact met Max en Mia, die in Maastricht in het verzet zitten. Ze zien in haar een zielsverwant en brengen haar in aanraking met boeken, kunst en muziek. Maar Lies krijgt ook hartstochtelijke liefdesbrieven met Duitse poststempels. Hoe valt dat te rijmen? Emile leest de brieven voor en begrijpt het allemaal wel, denkt hij. Martine leest de brieven van Mia en schrikt van wat zij heeft moeten meemaken.

In Sittard is een koffer opgedoken met honderden liefdesbrieven, gericht aan een zekere Lies. Transcribent Lies Schouten-Vossen raakt geïntrigeerd door haar naamgenoot en hoopt meer over haar te weten te komen. In 1940 is Lies 16 jaar en doet ze eindexamen op een door nonnen bestierde MULO in Sittard. Ze schrijft met vriendinnen en experimenteert stiekem met jongens. Haar toekomstperspectief is een kantoorbaantje tot er een man is gevonden om mee te trouwen en kinderen te krijgen. Julia leest de brieven van Lies’ vriendin Corrie voor, Flip die van een vriendje. Hoe is het nu om net van school te komen en je eerste ervaringen in de liefde op te doen? Bronnen: Toon, de biografie (2011). Nijgh & van Ditmar, Jacques Klöters.

Jacob Olie, pionier op het gebied van fotografie en timmerman, legde van 1860 tot 1905 het snelgroeiende Amsterdam vast. Zijn omvangrijke foto-archief is nog altijd van groot belang voor de kennis over de stad. Hoe ging hij te werk met zijn zelfgebouwde camera en wat kwam hij onderweg tegen? Programmamaker Joan Veldkamp maakte de documentaire ‘Amsterdam, de stad van olie’ over haar betovergrootvader Jacob Olie. Enkele nummers in de documentaire komen van de elpee Traveller van het Jacob Olie Trio. De violiste woonde in het huis van Olie en het trio zegt over zichzelf dat ze spelen zoals Jacob Olie fotografeerde.

Op 1 februari is de nationale herdenking van de watersnoodramp van 1953. Maar dezer dagen wordt ook een andere, lang vergeten watersnoodramp herdacht: De watervloed van februari 1825 waarbij de -toen nog – Zuiderzee door de dijken brak. Nu zijn er wel meer watersnoodrampen geweest, de geschiedenis van Nederland is een opeenvolging van overstromingen... Maar juist de ramp van 1825, komende dinsdag precies tweehonderd jaar geleden is het herinneren waard. Luister maar naar de documentaire ‘De vergeten watersnoodramp van 1825’ van programmamaker Katinka Baehr. Meer informatie over activiteiten in Friesland zijn hier te vinden: https://nationaallandschap.frl/watersnood1825/ En over activiteiten in Overijssel hier: https://hetoversticht.nl/actueel/nieuws/379/herdenking-stormvloed-1825

In deel twee van de documentaire ‘De betere bajes’ over de Bijlmerbajes horen we mensen die er vast hebben gezeten. De bedoeling van de Bijlmerbajes was dat het menselijker en moderner zou worden dan de bestaande Huizen van Bewaring. Maar niet alle gedetineerden vonden het er prettig. Zelfs de ramen zonder tralies vonden sommige mensen ingewikkeld. En waarom werd de Bijlmerbajes ‘de gaten van Amsterdam’ genoemd? ‘De Betere bajes’ is gemaakt door Katinka Baehr en eerder uitgezonden in 2003 bij het 25-jarig bestaan van de Bijlmerbajes. De voice-overs werden ingesproken door Astrid Nauta. De Bijlmerbajes bestaat inmiddels niet meer. In 2016 sloten de deuren en twee jaar later werden de torens, op één na, gesloopt. En nu is die plek volop in ontwikkeling. Er komt een woonwijk, veel groen, met creatieve bedrijven en een middelbare school. De naam van de wijk: Bijlmerkwartier. En de’Kalverstraat’ waar André van Bolderik het over had, die lange gang waar gedetineerden elkaar tegenkwamen en in drugs handelden... Daar wordt in de keurige wijk ook naar verwezen, want de weg die door de wijk loopt gaat ‘de Verlengde Kalverstraat’ heten. (Niet de Kalverstraat, want die hadden ze al in Amsterdam.)