Toekomstmakers Mediaplatform voor een duurzame welvaart in actie

Naast de relatief trage ontwikkeling van managementconcepten, ontwikkelen technologieën zoals blockchain, ‘artificial intelligence’, data-analytics, 3D-printing, big data en ‘internet of things’ zich razendsnel. Hierdoor moeten organisatiemodellen continu aangepast worden. Het vervangen van managers door coaches, flexibel werken door agile, teams door tribes en cloud door blockchain volstaat niet langer. Veel bestuurders en managers zijn bezig, zijn ‘busy’, met hun business, waardoor ze de olifant in hun kantoor niet zien. Je kunt het je niet langer veroorloven om over de mieren te praten die over de grond in je kantoor lopen terwijl je de olifant, die je duidelijk ziet staan, negeert. We leven in een tijdperk dat gekenmerkt wordt door snelle, volatiele, onzekere, complexe en onverwachte economische, technologische en sociale veranderingen. De druk om te adequaat te reageren en te presteren vraagt een andere manier van organiseren en vraagt ander leiderschap. Je moet de ‘olifant’, als metafoor zien voor echte organisatietransformatie, je kunt er niet omheen. Ontwijken en het over mieren hebben die over de grond lopen werkt averechts. ‘The Elephant In The Room’ is vaak het onvermogen van leiders om om te gaan met onzekere gebeurtenissen en situatie. Maar de toekomst wordt niet bepaald door wat we gisteren deden, maar door wat we morgen als mens & maatschappij willen. We hebben transformationeel leiderschap nodig om de afstand tussen technologische en organisatorische ontwikkelingen te overbruggen. Het heeft weinig zin om de stoelen op het dek van de Titanic recht te zetten terwijl je weet dat het schip zinkt. Paul Bessems

Datatechnologieën, zoals ‘internet of things’, blockchain en ‘artificial intelligence’, hebben geleid tot een nieuw tijdperk van lean manufacturing, waarbij de lean-filosofie niet alleen uitbreidt naar de digitale wereld, maar er ook voor zorgt dat de fysieke wereld beter kan presteren. Lean richt zich op het minimaliseren van verspilling en het toevoegen van waarde voor de eindklant. Dit gebeurt al in de fysieke wereld. Door van een fysieke asset (of dienst) een digitale tweeling te maken, kan deze filosofie ook gebruikt worden in de digitale wereld. Lean vindt haar oorsprong in de jaren vijftig bij Toyota. Dit bedrijf richt zich sinds haar ontstaan, begin twintigste eeuw, al op het terugdringen van verspilling. Verspillingen zijn volgens Toyota activiteiten, waar de eindklant, zou hij dit weten, niet voor wil betalen. Het probleem is dat veel processen, tussen grondstof en eindproduct, niet transparant zijn voor de eindklant omdat elke schakel bijvoorbeeld een eigen IT-systeem en eigen verdienmodel heeft. Verspilling wordt traditioneel gedefinieerd als ‘elke niet-waardetoevoegende activiteit’. Maar ook bijvoorbeeld overbehandeling in de zorg is een vorm van verspilling. Schaarse productiefactoren worden dan niet juist gealloceerd. Deze uitbreiding van de definitie van verspilling is belangrijk. Paul Bessems

Dé waarheid is een moeilijk concept om te gebruiken bij het nastreven van een gedeelde werkelijkheid. Waarheid is een bedenksel van de mens, een product van onze menselijke geest en interactie met anderen, het is een sociaalconstruct een soort geloof waar mensen en groepen houvast aan hebben, zich aan verbinden om cognitief te kunnen omgaan met een wereld vol complexiteit. Waarheden bestaan niet zou je kunnen zeggen, alleen interpretaties. En andere mensen met jouw waarheid en meer feiten proberen te overtuigen werkt vaak averechts. We hebben geen ‘feiten-probleem’, maar een ongelijkheidsprobleem. Iemand overtuigen die een andere werkelijkheid ervaart doe je beter niet met méér feiten, maar met meer eerlijkheid, oprechtheid, transparantie, onzekerheid, dialoog en meer nadruk op aannames dan op conclusies. Los daarvan is er een belangrijke ontwikkeling aan de gang om feiten beter vast te stellen en een gedeelde realiteit te organiseren. Er zijn twee manieren om waarnemingen te doen en feiten vast te stellen: subjectief via zintuigen en objectief met geijkte en gevalideerde sensoren waarbij er consensus is over de meetmethode en de manier waarop resulterende data van metingen worden georganiseerd. Door waarnemingen te objectiveren kunnen onze menselijke waarnemingen van de werkelijkheid steeds beter gedeeld worden. Hierdoor schuift een eenzijdige werkelijkheid steeds verder op naar een gedeelde waarheid. Paul Bessems

Een infectieziekte wordt veroorzaakt door een pathogeen, een micro-organisme, zoals een bacterie, schimmel, afwijkend eiwit of virus. Het is een ziekte die nadelig is voor de gastheer (mens of dier), als deze infectie nieuw is voor het immuunsysteem en tot zware klachten en zelfs de dood kan leiden. Corona Virus Disease 2019, bekend als Covid-19, is een voorbeeld van een infectieziekte als gevolg van het SARS COVID 2 virus. Deze infectieziekte heeft geleid heeft tot een pandemie (de coronapandemie), wat weer geleid heeft tot de een economische en maatschappelijke crisis (coronacrisis). Wanneer de gevolgen van een virusinfectie afwijkend genoeg zijn, tot zware klachten leidt en de infectieziekte zich op wereldschaal snel verspreidt, spreken we van een pandemie. Het lijkt erop dat we hier als mens weinig tegen kunnen doen. Maar een groot voordeel wat wij als mensen hebben, ten opzichte van een pathogeen, is communicatie en samenwerken op basis van data en met behulp van technologie. Paul Bessems

De digitale lopende band is een organisatieconcept waarmee tegen minimale frictie een digitale waarde van aanbieder naar vrager ‘stroomt’. De digitale lopende band is geen technisch, maar een organisatorisch concept dat gebruik maakt van diverse bestaande technologieën. Bij ontwikkeling en introductie moet je de meeste aandacht waarschijnlijk schenken aan het wegnemen van weerstanden. Deze weerstanden zijn niet alleen aanwezig bij bestaande grote en centraal georganiseerde kantoororganisaties, maar ook bij MKB-bedrijven en startups. Deze hebben nog steeds de neiging om het wiel opnieuw uit te vinden, zijn vooral concurrentie (lees winst op korte termijn) gedreven en geloven in de vrije marktideologie. Paul Bessems

Technologie is een vorm van innovatie zou je kunnen zeggen. Technologie is de leer van de handelingen waardoor de mens de voortbrengselen van de natuur of de menselijke geest, tot hulpmiddelen ‘verwerkt’ ter bevrediging van zijn behoeften. Je ziet duidelijk de rol van de mens binnen technologie. De vraag is echter hoe ver innovatie kan afwijken van evolutie, voordat het onomkeerbaar is voor het voortbestaan van de soort? Als we blijven innoveren op de manier waarop we dit nu doen, zullen we als huidige soort niet meer lang bestaan op deze planeet. We innoveren immers een politiek-economisch systeem, kapitalisme, dat voortdurende groei nodig heeft. We innoveren algoritmes en complexe financiële producten die mensen niet meer begrijpen. We innoveren een verbrandingsmotor, waardoor de temperatuur op aarde stijgt en hele gebieden onbewoonbaar worden. Als de aarde de komende vijftig jaar in het huidige tempo blijft opwarmen, komen in het pessimistische scenario zo'n drie miljard mensen in de problemen. In 2070 is hun leefgebied dan te warm en te droog om er te kunnen leven. Paul Bessems

In diverse boeken ben ik ingegaan op de relatie tussen de manier waarop de natuur zich organiseert en hoe we bijvoorbeeld steden en bedrijven organiseren. De wereld wordt met het toenemend aantal bouwstenen en relaties complexer, patronen en principes blijven echter. Hierdoor kun je altijd vanuit eenvoud ontwerpen. Het blijkt dat er belangrijke overeenkomsten zijn tussen onze biologische ontwikkeling (organisme), de ontwikkeling van woonorganisaties (steden) en werkorganisaties (bedrijven). De reden is simpel: het zijn allemaal systemen van mensen en mensinteracties. Een bedrijf lijkt een verzameling kantoren met afdelingen en werkplekken en een stad lijkt een verzameling wijken, straten en huizen. Maar beiden zijn een fysieke manifestatie, een sociale, economische en culturele uiting van mensen en mensinteracties. Het gaat ook bij bedrijven en steden om mensen en mensinteracties, om de kleinste bouwstenen en hun verbindingen. Ook al lijkt een bedrijf vooral een kantoor te zijn met computers(machines), als we kijken naar de manier waarop het georganiseerd is en zich ontwikkelt, is een bedrijf te vergelijken met een organisme: het wordt geboren, het groeit, het leert, het neemt toe in omvang, het wordt minder flexibel, trager en uiteindelijk gaat het bedrijf ‘dood’ (of wordt overgenomen). Paul Bessems

Een bos kent geen overbodige bomen, maar een supply chain wel overbodige bedrijven. Een bos ontstaat omdat bladeren zonlicht zoeken en wortels water. Een bedrijf ontstaat vanuit een idee, groeit, vaak met behulp van financiering, en wordt door geplande acties wellicht een groot bedrijf. Dat is het verschil tussen evolutie en innovatie. Evolutie is ‘design without a plan’, innovation is ‘design with a plan’. Je zou kunnen zeggen dat innovatie = evolutie + ingrijpen mens. Kunst, sport, economie en technologie zijn weliswaar door mensen ‘uitgevonden’, maar zijn ook vanzelfsprekende voortzettingen van natuurlijke evolutie. Zolang innovatie het beter doet dan evolutie, is er niets aan de hand zou je kunnen stellen. Maar het feit dat we door innovatie een habitat creëren waarin we straks zelf niet meer kunnen leven, zou je de domste fout in evolutie tot nu toe kunnen noemen. Als een boom geen zonlicht of water meer krijgt, stopt het bos met groeien. Wanneer een bedrijf niet meer levensvatbaar is proberen we het overeind te houden met leningen, aandelenuitgifte of staatssteun. Eén van de vier bronnen waarop het mis is gegaan met onze welvaartsontwikkeling (zie ook het boek Weconomics analyse, paragraaf 1.2: Waar is het fundamenteel ‘mis’ gegaan’), is de innige verhouding tussen mens en middel en het feit dat we middelen machtiger en belangrijker hebben gemaakt dan mensen. Als we daar niets aan doen, zullen we als mens minderwaardig worden ten opzichte van de hulpmiddelen die we voor onszelf gecreëerd hebben.  Paul Bessems

De begrippen welvaart, welzijn en welbevinden hebben met elkaar te maken, maar zijn voor het Weconomics transformatieprogramma niet hetzelfde. Welbevinden heeft meer te maken met de lichamelijke en geestelijke gezondheid van mensen. Onder welzijn wordt een zekere mate van materiële en immateriële tevredenheid begrepen. Hieronder horen ook veiligheid, toegang tot zorg en onderwijs. Welvaart heeft meer met de beschikbaarheid van producten, diensten en infrastructuren te maken. Een afgeleide hiervan is de welvaartsstaat waarbij de overheid helpt een bepaalde welvaart te bereiken en behouden. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van goed monetair beleid, een gedegen pensioenstelsel en sociaal vangnet. In ieder geval kun je stellen dat mensen niet alleen de kwantiteit van leven (hoeveel spullen kan ik kopen en hoe vaak kan ik op vakantie), maar ook de kwaliteit van leven belangrijk vinden. Een brede welvaart is een welvaart voor meer mensen, inclusief welzijn en welbevinden. Een duurzame welvaart wil dit ook bestendigen en overdragen aan volgende generaties. Maar dat gaat niet vanzelf, daar moet je iets voor organiseren. Paul Bessems

Onderzoek van het internationale organisatieadviesbureau Accenture toont aan dat tot dertig procent van de totale organisatiekosten bestaat uit het opvragen van data bij andere partijen. Onderzoek van Amerikaanse bedrijf ServiceNow toont aan dat managers gemiddeld twee dagen per week bezig zijn met intern informatie opvragen. En de Amerikaanse econoom Stuart Chase ten slotte, beargumenteert al in 1925 dat kapitalisme enerzijds voor productiviteitsstijging zorgt, maar tegelijk voor enorme verspilling en overcapaciteit. De combinatie van innovatie én het streven naar volledige werkgelegenheid leidt ertoe dat we werk creëren dat weinig waarde toevoegt voor mens & maatschappij. Dat weten we dus al heel lang, en wie eerlijk is, ziet het ook om zich heen. Binnen de huidige denk- en beleidskaders de productiviteit verbeteren zal dan ook niet lukken, ook niet met een digitale lopende band. Want niet is zo ineffectief als processen die niet gedaan hoeven te worden efficiënter maken. Paul Bessems