Argos Actueel

De overheid wil de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (de WIV) aanpassen. Het eerste plan stuitte in maart vorig jaar echter op veel tegenstand, met name van de toezichthouders die de inlichtingendiensten controleren. Inmiddels lijkt een definitief wetsvoorstel dichtbij, maar zijn er voldoende verbetering aangebracht? De Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, kortweg de WIV, werd in 2018 ingevoerd. Dat ging gepaard met een hoop onvrede en reuring in de samenleving: in een raadgevend referendum stemde de meerderheid van de kiezers tegen de invoering van de sleepwet, zoals tegenstanders de WIV noemden. Om critici tegemoet te komen, voegde de regering waarborgen toe die ervoor moesten zorgen dat burgerrechten goed beschermd zouden worden. Er zouden bijvoorbeeld geen hele wijken afgeluisterd worden, en er zou alleen gericht getapt worden.  In maart vorig jaar maakte de regering echter bekend de WIV aan te willen passen, waardoor de eerder gemaakte beloftes in de prullenbank leken te belanden. Het plan stuitte dan ook op forse kritiek: de toezichthouders noemden het eerste voorstel zelfs onacceptabel. Een van de critici was Mariëtte Moussault. Zij is voorzitter van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden, oftewel de TIB. Moussault legt in de uitzending uit waarom ze bezwaren had en heeft tegen dit plan. Inmiddels wachten de betrokken partijen al maanden op een definitief wetsvoorstel. Welke verbeteringen zijn er in de laatste versie aangebracht? Is deze versie wel acceptabel voor de toezichthouders? En worden de toezeggingen die de overheid in 2018 deed nou wel of niet overboord gegooid?

Een lijst met jongeren waarvan de gemeente vermoedt dat ze crimineel gaan worden. De Top400 wordt door de gemeente Amsterdam gepresenteerd als een baanbrekend project dat probleemkinderen op het rechte pad houdt. Een unieke combinatie van zorg en controle met meer oog voor preventie. Een sympathiek verhaal zou je zeggen. En ook de gemeente schermt met klinkende resultaten. Maar moeders van deze kinderen vertellen een heel ander verhaal. De IDFA-documentaire ‘Moeders’, geproduceerd door de VPRO vertelt de ervaringen van deze moeders. Over de angst bij het bonzen op de deur: zou het weer politie zijn? En over de verstikkende werking van hulpverleners: ‘in plaats van naast je te gaan staan, gaan ze bovenop je zitten’. Het doel van de Top400 is om jongeren en hun gezin te helpen, maar in de praktijk betekent het vooral: controle. Speciale straatcoaches worden ingezet om gedrag te rapporteren aan de politie. En ook school geeft door wanneer gespijbeld wordt. In de studio praten we hierover met mensenrechtenadvocaat Jelle Klaas. Klaas deed onderzoek deed naar de top400. Hij maakt zich grote zorgen over het feit dat kinderen nog vóór ze zijn veroordeeld, een stempel  opgedrukt krijgen van hun overheid. Ook als dat goedbedoeld is.

Zorgverleners en patiënten die elkaar niet kunnen verstaan. Sinds het kabinet Rutte 1 de tolkenfinanciering wegbezuinigden is het staande praktijk in de Nederlandse spreekkamers. Het was slechts een kleine pennenstreek in de Haagse boekhouding, maar één met grote gevolgen. Voor jonge kinderen bijvoorbeeld die sindsdien voor tolk moeten spelen voor hun ouders. En voor zwangere vrouwen die de taal nog niet goed spreken en zich nu te laat melden bij de verloskundige als er iets mis is met de baby. Argos besteedde hier in twee eerdere uitzendingen aandacht aan. En nadien werd een motie kamerbreed aangenomen die kabinet opdracht gaf om met een oplossing te komen. Hoe staat het met die oplossingen? Is er inmiddels verlichting voor de verloskundigen die we spraken? Een onderzoeksdossier met lichtpuntjes: er is daadwerkelijk wat veranderd. Maar er hangen nog donkere wolken boven de spreekkamers. Experts vrezen met de nieuwe tolkplannen van het kabinet een bureaucratisch oerwoud voor zorgmedewerkers. En wat voor consequenties heeft dat voor bijvoorbeeld voor een 11-jarig jongetje dat gesprekken voor zijn vader in de spreekkamer bij de huisarts moet vertalen?

De Zwitserse omroep SRF onthulde vorige week dat Qatar een enorme spionage-operatie heeft laten uitvoeren tegen de FIFA. De operatie moest ervoor zorgen dat het WK voetbal, vanwege alle kritiek op de mensenrechten in Qatar en omkoping van FIFA-functionarissen, niet als nog zou worden toegekend aan een ander land. Global Risk Advisors, een door een voormalige CIA-agent opgericht Amerikaans bedrijf, kreeg de opdracht voor deze operatie en een budget van 387 miljoen dollar. Iedereen die ertoe deed moest worden overtuigd van de gedachte: ‘Het WK in Qatar is goed voor de wereld’. Zo staat het letterlijk in de geheime documenten over de operatie die de SRF in handen kreeg. Critici binnen de FIFA, bijvoorbeeld de president van de Duitse voetbalbond Theo Zwanziger, moesten worden ‘geneutraliseerd’. De operatie had een looptijd van tien jaar. Er werden computers van FIFA-bestuurders gehackt, gesprekken afgeluisterd en tientallen agenten ingezet. Zelfs familieleden van FIFA-bestuurders werden betaald om die bestuurders te beïnvloeden. In de documenten over de spionage-operatie staat ook de naam van oud-KNVB-voorzitter Michael van Praag. Hij wordt als een ‘threat’ gezien, een bedreiging voor Qatar. Van Praag had zich kritisch uitgelaten over de toekenning van het WK aan Qatar en wilde zich 2015 kandidaat stellen voor het voorzitterschap van de FIFA. Fiona Endres, hoofd onderzoek van de SRF, vertelt over de onthulling. Michael van Praag reageert.

De plannen van de top van de Nationale Politie voor de hervorming van de Landelijke Eenheid stuiten op forse kritiek van politiemedewerkers. Het rapport dat korpschef Henk van Essen deze week naar de minister van Justitie en Veiligheid stuurde, voldoet volgens hen niet aan de adviezen van de commissie-Schneiders, die de Landelijke Eenheid onderzocht. Een eerdere versie van het plan werd vorige maand al van tafel geveegd door zowel de minister als de commissie en de vakbonden. SP-Tweede Kamerlid Michiel van Nispen reageert vanmiddag in de uitzending van Argos op de kritiek op het hervormingsplan.

Het bespioneren van journalisten, de oppositie of andere criticasters door het inzetten van spyware: het gebeurt steeds vaker. Al in zeker vier Europese lidstaten zijn deze schandalen aan het licht gekomen. Het Europees Parlement stelde in maart dit jaar een onderzoekscommissie in die onderzoek moest doen naar het gebruik van spyware binnen de EU-lidstaten. Komende week verschijnt het rapport. Het gaat om zeer moeilijk op te sporen spyware, zoals Pegasus en andere surveillance software, die mobiele apparaten totaal kunnen overnemen. In Griekenland speelt al maanden een schandaal omdat journalisten en leden van de oppositie door veiligheidsdiensten met dit soort software bespioneerd werden. Het hoofd van de inlichtingendienst moest daarom aftreden. Ook in Spanje, Polen en Hongarije speelden schandalen, waar mogelijk illegaal gebruik is gemaakt van deze software, vaak onder het mom van ‘nationale veiligheid’. Daarnaast werden ook een aantal Eurocommissarissen en medewerkers slachtoffer van de hackaanvallen of de pogingen daartoe. Sophie in ’t Veld (D66) is lid van de Pega-commissie, de commissie die het onderzoek uitvoerde. Zij vertelt hierover in Argos. Cybersecurity expert Joeri Blokhuis van beveiligingsbedrijf Responder zit in de studio om uitleg  te  geven over alle technische ins en outs en geeft  commentaar  op een kleine enquête die Argos deed onder alle ministeries over het digitaal veiligheidsbeleid.

Sinds de inval in Oekraïne dreigde Rusland diverse keren met de inzet van kernwapens. En president Poetin voegde daar in september aan toe ‘dat het geen bluf is’. Dat dreigement van Rusland klinkt niet voor het eerst, maar nu het westen indirect betrokken is bij het conflict in Oekraïne zijn de risico’s op escalatie wel groter. Dreigen, bluffen en afschrikken, zijn altijd onderdeel geweest van de krachtmeting tussen de kernmachten tijdens de Koude Oorlog. Dat is tot nu toe altijd net goed gegaan. Maar geldt diezelfde logica vandaag ook nog met het Rusland van Vladimir Poetin? Argos over de paradox van de nucleaire afschrikking, over de Koude Oorlog waar het ook wel eens bijna mis ging en over hoe de wereld verzeild is geraakt in een steeds verder oplopende escalatie met een dreiging van een worstcasescenario.

De militairen Henry Hoving (29) en Kevin Roggeveld (24) kwamen in 2016 om het leven door een mortierongeluk in Mali. Minister Hennis van Defensie trad in 2017 af omdat er grote fouten waren gemaakt. Zo was de munitie ondeugdelijk en zelfs niet volgens de regels getest. In haar laatste dagen als minister kondigde Hennis een onafhankelijk onderzoek aan naar nalatigheid en verwijtbaar handelen. Maar dit werd op mysterieuze wijze nooit uitgevoerd. Argos maakte onlangs een reconstructie. Het bleek dat de ambtelijke top van het ministerie van Defensie het onderzoek nooit heeft gewild. De hoogste ambtenaren speelden zelfs een belangrijke rol bij het afzwakken ervan, terwijl de nieuwe minister hier niet mee had ingestemd. Dit leidde tot Kamervragen en een brief van de nabestaanden aan de politiek, met de oproep het onderzoek toch uit te voeren. En dat zorgde deze week voor resultaat: minister Ollongren belooft dat er alsnog een onafhankelijke commissie komt én dat er niet opnieuw obstructie zal worden gepleegd. Maar hoe gaat zij dit doen en waarom wachtte zij zo lang?

De werkdruk voor ziekenhuismedewerkers is hoog. Ondertussen zijn er grote zorgen over het stijgende ziekteverzuim en personeelsverloop in ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Extra belangrijk dus, dat er goed voor deze medewerkers wordt gezorgd. Maar dat is niet in elk ziekenhuis vanzelfsprekend. Arbodiensten ondersteunen werkgevers en werknemers bij ziekteverzuim, re-integratie en preventie van uitval. Bij academische ziekenhuizen zijn dat bijna altijd interne arbodiensten, omdat het heel grote, complexe organisaties zijn met veel risico’s. Niet alleen voor het zorgpersoneel, maar ook voor personeel in laboratoria en onderzoeksruimtes. Het Rotterdamse Erasmus Medisch Centrum, met zo’n 16000 medewerkers een van de grootste academische ziekenhuizen van het land, wil echter sinds het voorjaar van 2020 af van haar interne arbodienst. Midden in de eerste lockdown zijn er de eerste geluiden over een reorganisatie, die vanaf dat moment zorgen voor grote onrust. De chaos is compleet als het definitieve plan recent wordt afgeschoten door de Ondernemingsraad van het Erasmus MC. Wat speelt er precies bij het Erasmus MC?  En wat zijn de gevolgen van deze bonje bij de arbodienst voor de zorgmedewerkers waar, juist nu, zo goed voor gezorgd moet worden? In Argos een reconstructie aan de hand van tientallen interne documenten en gesprekken met  (ex-)medewerkers. Ook gaan we op bezoek bij Jaap Maas (bedrijfsarts bij het Amsterdam UMC) en bij Liane Hoogendoorn (vakbondsbestuurder regio Rotterdam voor de FNV).

Klimaatminister Jetten heeft de afgelopen maanden op één ding gehamerd: iedere Nederlander moet energie besparen. Maar de spotjes op de radio, televisie en sociale media lijken niet gericht op het bedrijfsleven. Hoe kan de overheid ondernemers, van kleine winkeliers tot de grote industrie, toch tot energiebesparing zetten? In de studio komt Imane Nadif, gemeenteraadslid voor GroenLinks in Amsterdam, vertellen over de maatregelen die haar partij wil nemen. Meerdere Europese landen hebben steunregelingen aangekondigd voor het bedrijfsleven. Gister kwam ook onze eigen minister van Economische Zaken met een plan om delen van het mkb te compenseren voor de hoge energieprijzen. Is dat wel verstandig? En als Nederland ook de zware industrie gaat steunen, zoals in andere landen gebeurt, wat betekent dat voor de lange termijn? Hans Stegeman, econoom en strateeg bij Triodos, vertelt over de risico's die staatssteun heeft in een crisis die juist kansen biedt.