Argos Actueel

Een school bouwen in een Afrikaans dorpje, hulp in de landbouw, medisch materiaal opsturen naar een afgelegen ziekenhuis in nood. Ontwikkelingswerk zoals we dat nu kennen bestaat nu zo’n vijfenzeventig jaar. Maar is het in de huidige vorm nog wel van deze tijd? Of is het, met alle crises in de wereld, juist meer nodig dan ooit?  De Nederlandse koers is vaak veranderd, wat ontwikkelingssamenwerking betreft. Waar we ooit Friese koeien stuurden die ten onder gingen aan het Afrikaanse klimaat, liepen we later wereldwijd voorop met onze ontwikkelingshulp. In 2013 raakte Nederland door ongekende bezuinigingen die koppositie definitief kwijt, en zetten we vooral in op hulp door handel.   Er is veel discussie over het huidige beleid, zeker nadat de inspectie van Buitenlandse Zaken de resultaten van de afgelopen tien jaar kraakte in een kritisch rapport. Toch houdt de minister vast aan haar koers, tot verbazing van experts uit de ontwikkelingssector. Daarnaast is er steeds meer kritiek op de koloniale ondertoon van veel ontwikkelingsactiviteiten - van grote overheidsprojecten tot een Ghanees schooltje gesponsord door een Nederlandse buurtvereniging. Zitten landen nog wel op de westerse hulp te wachten?   In Argos een gesprek met experts over het belang van ontwikkelingssamenwerking, de rol die koloniaal denken daarin speelt en wat de lessen zijn voor de toekomst.

Van de wieg tot het graf, op elk moment in je leven kun je te maken krijgen met spraak- en slikproblemen. Van kinderen die stotteren of niet willen drinken tot ouderen die zich telkens gevaarlijk verslikken. Iedereen kan ineens een logopedist nodig hebben, maar dan moet je die natuurlijk wel kunnen vinden. Logopedie is laagdrempelige eerstelijnszorg die wordt vergoed via de basisverzekering. Hier is veel vraag naar. Helaas worden de wachtlijsten steeds langer, omdat het aantal logopedisten slinkt. Veel minder jongeren kiezen voor het vak en steeds meer praktijken sluiten, want de kosten zijn hoger dan de gemiddelde tarieven die zorgverzekeraars willen betalen.  De zorgverzekeraars proberen de premiestijgingen voor verzekerden in toom te houden door te beknibbelen op tarieven voor eerstelijnszorg. Individuele logopedisten zijn machteloos en kunnen de alsmaar stijgende praktijkkosten soms ternauwernood betalen, laat staan dat ze zelf voldoende overhouden om van te leven.   Het kan toch niet de bedoeling zijn dat de logopedisten en andere paramedici hun vak als hobby moeten gaan bedrijven?

Al bijna twee jaar vraag de Tweede Kamer aan de minister van Justitie om inzage in documenten over de zaak-Poch. Nadat Ferd Grapperhaus in 2021 beloofde om het archief van deze zaak ‘zo snel mogelijk’ naar de Kamer te sturen, wil zijn opvolger Dilan Yesilgöz dit toch geheimhouden. Ook na politieke aanmaningen geeft Yesilgöz geen krimp. Over de zaak van de oud-Transavia-piloot Julio Poch, die ruim acht jaar onschuldig in een Argentijnse gevangenis zat, en de omstreden rol die Nederland hierbij speelde, zijn dikke rapporten geschreven. Hieruit bleek dat de Nederlandse overheid niks te verwijten viel, maar daar denken verschillende vooraanstaande rechtsgeleerden anders over.  Daarom wil de Tweede Kamer de documenten inzien om zelf een oordeel te kunnen vellen. Afgelopen woensdag trok de vaste Kamercommissie Justitie en Veiligheid voor de zoveelste keer aan de bel.  Deze wens gaat echter niet in vervulling, als het aan Yesilgöz ligt. De bewindsvrouw meent dat ‘meerdere betrokkenen’ bij openbaarmaking van de documenten ‘onevenredig benadeeld’ zouden worden.  Vraag is of dat een valide argument is. De Kamer wil inzage in de documenten met een beroep op Artikel 68 van de Grondwet. Die bepaalt dat een bewindspersoon de gevraagde informatie alleen kan weigeren indien openbaarmaking in strijd is met het belang van de Staat.  Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans gaat in op deze kwestie en het Grondwetsartikel waar de Kamer zich op beroept. Moet Yesilgöz niet doen wat de meerderheid van de Kamer haar vraagt? En hoe nu verder?

Je komt bij het loket om bijstand aan te vragen en nadat je de nodige vragen hebt beantwoord, zegt de gemeenteambtenaar: u ziet er best aardig uit, maar we verdenken u van fraude. Twee uur later staat de sociale recherche in je huis en trekt alle laden en kastjes open. 158 gemeenten maakten tot 2020 gebruik van ‘de fraudescorekaart’. Een kaart die punten geeft op basis van een aantal kenmerken. Ben je kapper, alleenstaande moeder, woon je in een huurwoning, of heb je schulden: grote kans dat de kaart je als fraudeur bestempelt. Tot vorige jaar maakten nog zeker vijf gemeenten gebruik van deze kaart. We maakten daar eerder dit jaar een uitzending over. Naar aanleiding van die uitzending richtte de vakbond FNV een meldpunt op.  Wij spraken met twee mensen die zich bij de FNV meldden. Wat gebeurde er toen zij bijstand aanvroegen en onterecht werden aangemerkt als fraudeur?

In onze rubriek Luizen in de Pels spreken we onderzoeksjournalisten over hun vak. Dit keer is Joep Dohmen te gast in de studio. Hij begon zijn journalistieke carrière bij het Limburgs Dagblad en dagblad De Limburger. Sinds hij daar in 1999 vertrok werkt hij als onderzoeksjournalist bij het NRC. Dohmen schreef – en schrijft – over een breed scala aan onderwerpen: van chaos bij de belastingdienst en mestfraude in Brabant en Limburg, tot fraude in de bouwwereld en misbruik binnen de katholieke kerk. Zijn werk resulteerde in maar liefst zeven boeken. Maar de nasleep van zijn laatste boek, over de Limburgse politiek, nam een onverwachte wending. We spreken Dohmen in de studio in Limburg. Ondanks het feit dat zijn carrière hier 42 jaar geleden begon, zou je het nu het hol van de leeuw kunnen noemen. Zijn onderzoeks- en schrijfwerk leverde hem namelijk niet alleen verschillende prijzen op. Na zijn verschillende onthullingen over vriendjespolitiek en corruptie in de Limburgse politiek in de jaren ‘90, blikt hij in zijn laatste boek terug op wat er veranderd is in dit politieke landschap. Zijn conclusies werden hem niet in dank afgenomen en hij kreeg de wind van voren van de Limburgse politiek. Het kwam tot een kookpunt toen een oud-CDA-gedeputeerde een meldpunt opende voor klachten over de NRC-journalist. Een unicum. Dohmen vertelt hoe het is om als journalist zelf het middelpunt van de belangstelling te worden.

Je woont in een buurt met problemen en een team fraudecontroleurs van de overheid komt onaangekondigd aan de deur, want je bent geselecteerd voor een huisbezoek. Ze vertellen je niet dat je in beeld bent gekomen omdat uit de data blijkt dat je sinds een tijdje een alleenstaande moeder bent, je woning behoorlijk groot is voor iemand met een bijstandsuitkering en iemand een melding over je heeft gedaan. In stadswijken in heel Nederland vinden overheidsprojecten plaats om uitkerings- en toeslagenfraude op te sporen. Bijkomend doel: achter de voordeur komen van bewoners met wie het misschien niet goed gaat of mogelijk crimineel gedrag vertonen, om zo de leefbaarheid in de wijk te verbeteren. Dit gebeurt onder de vlag van de Landelijke Stuurgroep Interventieteams.  Uit onderzoek van Argos en Lighthouse Reports blijkt dat gemeenten, Belastingdienst, uitkeringsorganisaties en zelfs politie risicosignalen en privacygevoelige informatie uitwisselen, om adressen in beeld te krijgen die voor een huisbezoek in aanmerking komen. Is deze methode te verantwoorden? En wat betekent dit voor het vertrouwen van de bewoners van deze wijken in de overheid?

Iedereen kent wel iemand die zorg krijgt uit de Wet langdurige zorg, de Wlz. Bijvoorbeeld een dementerende buurman of een gehandicapt kind van een collega. Bijna 350.000 mensen zijn voor de rest van hun leven afhankelijk van het geld dat ze krijgen op grond van deze wet. Maar wie bepaalt of deze mensen daarvoor in aanmerking komen? Dat doet het Centrum Indicatiestelling Zorg, het CIZ. Een onafhankelijke uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Volksgezondheid. Zij geven indicaties af zowel voor de toegang als voor de zorgzwaarte. Dan gaat het vaak om vele tienduizenden euro’s per jaar per persoon en eenmaal in de Wlz is dat vaak voor altijd. Door de vergrijzing groeit het aantal aanvragen elk jaar. Komt het CIZ zijn belofte na: ‘Passende zorg voor nu en in de toekomst'? En is dat eigenlijk wel realistisch? Argos deed samen met platform Investico, De Groene Amsterdammer en Trouw onderzoek naar de zorgvuldigheid van deze beoordelingen.

38 van de 39 dodelijke slachtoffers van het koeltruckdrama in oktober 2019 in het Britse Essex zijn op enig moment in Nederland geweest. Dit bleek vorige week uit het jaarrapport van Myria, de Belgische nationaal rapporteur mensenhandel. Volgens Nationaal Rapporteur Mensenhandel Conny Rijken moeten er antwoorden komen op de vele onopgehelderde vragen. ‘Het is nu aan Nederland om opheldering te verschaffen. Er moet een onderzoek komen.’ Het Belgische rapport is grotendeels gewijd Vietnamese mensensmokkel naar Europa en mensenhandel met - deels minderjarige - Vietnamezen. Het rapport roept veel vragen op over die 38 slachtoffers en in het bijzonder over twee van hen: de minderjarige jongens Hieu en Quyen. Zij zaten vijf maanden in de beschermde opvang in Limburg. De Belgische taxi die hun in Maastricht oppikte werd tot in Brussel gevolgd door een observatieteam van de Nederlandse politie. En toch greep niemand in. Twaalf dagen later werden de jongens dood gevonden in Essex. Argos en Lost in Europe ontdekten eerder dat honderden Vietnamese minderjarigen in Europa verdwenen zijn. En we reconstrueerden ook ‘De laatste reis van Hieu en Quyen’.

In Nederland wordt zo’n 40 procent van het drinkwater gewonnen uit oppervlaktewater uit bijvoorbeeld de rivieren de Maas en Rijn of uit het IJsselmeer. Met enige regelmaat worden er vervuilingen aangetroffen waardoor de inname van water moet worden gestaakt en een ingewikkelde zoektocht begint om welke stof het precies gaat en wie de veroorzaker is. Over het algemeen komt de vervuiling door lozingen door bedrijven. Soms kost het weken of maanden om vast te stellen om welke stof het precies gaat. De industrie produceert honderdduizenden stoffen. Ook is het niet altijd duidelijk welk bedrijf de stof heeft geloosd. Daarbij is het ook de vraag of dat bedrijf wel een vergunning heeft voor die lozing. Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) moest dit jaar de inname bij haar innamestation in Heel, vlakbij Roermond, een recordaantal dagen staken. Gelukkig heeft WML een grote voorraad en kan er altijd overgeschakeld worden naar het oppompen van meer grondwater. Drinkwaterbedrijven hebben onvoldoende inzicht in welke vergunningen er allemaal zijn afgegeven, waardoor het soms moeilijk is een lozing te achterhalen. Dat komt door een ingewikkeld vergunningenstelsel en omdat veel van die informatie lang niet altijd beschikbaar is.

Het is onrustig binnen de Nederlandse Publieke Omroep (NPO). Berichtgeving over een onveilige werksfeer, tijdelijke contracten en verschillende belangen in de omroeptop passeren de revue en zorgen voor veel kritiek, zowel binnen als buiten de omroepen. Een van de namen die regelmatig genoemd wordt, is de naam van Frans Klein, directeur video van de NPO. Na de zoveelste onthulling legde hij zijn werk ‘tijdelijk’ neer, in afwachting van een onderzoek over het reilen en zeilen binnen de NPO. Dat onderzoek zal ook aantonen wat de rol van Klein - toentertijd mediadirecteur van de VARA - was in de misstanden binnen De Wereld Draait Door. Hoeveel macht heeft een NPO-baas? Wat hebben de omroepen te zeggen? Wie doet wat en is waar verantwoordelijk voor? En wie bepaalt nou eigenlijk welke programma’s en presentatoren op de beeldbuis en de radio te zien en horen zijn?  In Argos legt journalist en oud-NPO-baas Ton F. Van Dijk uit hoe het complexe omroepsysteem in elkaar steekt. Ook zijn journalisten Kim van Keken (Vrij Nederland) en Nikki van der Westen (Argos) en mediadirecteur van de AVROTROS Bart Barnas te gast.