FactGurus | BNR

Transavia-directeur Marcel de Nooijer stelt dat tot 80% van een vliegticket bestaat uit belastingen en heffingen. Maar klopt dat?  In aanloop naar de Duitse verkiezingen was er afgelopen zondag 'das Duell' tussen Olaf Scholz (SPD) en kandidaat Friedrich Merz (CDU). Deze laatste claimde dat onder kanselier Scholz 50.000 bedrijven failliet gingen en dat Duitsland economisch het slechtste presteert in Europa. Kloppen zijn aantijgingen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

1. Branden in Los Angeles: Wat betekent ‘onder controle’? Wat zegt het percentage containment eigenlijk over de grootte of intensiteit van een brand, zoals die bij de Palisades Fires in Los Angeles? Een bosbrand expert legt uit dat het meer over de omtrek gaat dan over het daadwerkelijk doven van de brand, en waarom een hoge containment nog steeds risico’s kan betekenen, en dat een brand al uit kan zijn terwijl de containment nog laag is. 2. Zijn kant-en-klaarmaaltijden echt niet ongezonder dan zelf koken? Een opvallende claim van NU.nl stelt dat kant-en-klaarmaaltijden niet ongezonder zijn, want “bij zelf koken gebruik je ook zout”. Maar hoeveel zout zit er eigenlijk in deze maaltijden? En hoe verhoudt dat zich tot de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid? Een voedingscentrumexpert nuanceert de vergelijking en legt uit waarom kant-en-klaarmaaltijden gemiddeld genomen gezonder zijn dan vroeger, maar nog steeds minder gezond zijn dan zelf koken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoeveel impact heeft de veestapel werkelijk op het stikstofprobleem in Nederland? Klopt het dat zelfs het volledig verdwijnen van de veestapel het probleem niet zal oplossen? Tijdens een uitzending van Sven Kockelman op Radio 1 was deze bewering van de Boer Burger Bewering te horen, en werd door milieu activist Johan Vollenbroek als onzin bestempeld. Ecoloog Wieger Wamelink van Wageningen University & Research duidt deze complexe kwestie.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens Donald Trump en Elon Musk zou de bescherming van een vis (de deltaspiering) ervoor zorgen dat LA minder water krijgt dan het nodig heeft.   Deze deltaspiering heeft brak water nodig en woont in een rivierendelta bij San Francisco. Vanwege de belangrijke rol die de deltaspiering heeft in het ecosysteem is in 2007 besloten deze vis en zijn habitat te beschermen. Volgens Trump zorgt deze bescherming ervoor dat men zoet water in zee laat stromen, in plaats van het uit de rivier te pompen en via de State Water Project (SWP) van de San Francisco Bay Area naar zuid-Californië te laten stromen.   Los Angeles County importeert 90% van z’n drinkwater. 45% komt via de SWP, 35% uit de Colorado River, en een klein percentage uit lokaal grondwater.   Maar hoeveel water stroomt er minder naar Los Angeles door de bescherming van de deltaspiering? Zou de brandweer van LA beter z’n werk kunnen doen als deze spiering niet beschermd zou worden? Loopt Los Angeles County door dit kleine visje ‘more water than you can believe’ mis zoals Trump en Musk claimen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

De voorspelling in onder andere het Parool dat AI een grote rol zou gaan spelen in het manipuleren van verkiezingen in 2024 bleek onjuist. Onderzoek van het Alan Turing Institute toont aan dat slechts 6% van desinformatie rond de Amerikaanse verkiezingen AI-gegenereerd was, waarvan de helft satirisch. Voor Europese verkiezingen werden slechts enkele virale AI-berichten gevonden. De angst voor AI-manipulatie bleek sterk overdreven, zoals de Financial Times stelde: “We were deepfaked by the fear of deepfakes.” Populariteit van de AfD versus historische nazi-regio’s De bewering van de Amerikaanse vice-president JD Vance dat de Duitse politieke partij AfD (Alternative für Deutschland) populair is in gebieden die ten tijde van de 2e wereldoorlog weerstand boden tegen de nazi’s, blijkt onjuist. Historisch onderzoek toont aan dat de NSDAP destijds door heel Duitsland populair was, en dat er geen duidelijke gebieden waren waar de NSDAP impopulair was. Omgekeerd zijn er gebieden waar de NSDAP destijds populair was, maar waar de AfD nu minder steun krijgt. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Social media-platform X, is volgens velen sinds Musks overname en na de verkiezingen een rechtse echoput geworden. De Volkskrant noemt het zelfs een gevaar voor de democratie. Veel gebruikers stappen daarom over naar BlueSky, een alternatief dat als minder ideologisch wordt gezien. Maar hoe eenzijdig is X nu eigenlijk? Cijfers van PEW research laten een ander beeld zien dan wat de media ons doen geloven. Trump en de meldplicht voor auto-ongelukkenTrump zou de meldplicht voor crashes waarbij ADAS (hulpsystemen) betrokken zijn, willen schrappen. Volgens media zou dat zijn omdat Tesla van deze meldplicht af wil. Maar is Tesla werkelijk de enige die problemen heeft met deze manier van melden?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De nuance ontbreekt soms in media waar voorbeelden niet altijd de volledige context schetsen. Zo lijkt het in het besproken NOS Journaal nieuwsitem alsof Italië uitzonderlijk streng is, terwijl alle Europese landen vergelijkbare regels hanteren wat betreft de manier waarop nationaliteit verkregen wordt bij geboorte.  In Europese landen wordt de nationaliteit bepaald door het jus sanguinis-principe, waarbij afkomst via ouders bepalend is, in tegenstelling tot het jus soli-principe, waarbij geboortegrond doorslaggevend is, zoals in de Verenigde Staten. Italië volgt dit patroon, net als Nederland, waar kinderen van immigranten niet automatisch de nationaliteit krijgen, tenzij een van de ouders die al bezit. Een referendum in Italië richt zich op het verkorten van de verblijfsduur vereiste voor naturalisatie van 10 naar 5 jaar. Voor jongeren rond hun 18e verandert het referendum niets, en dat maakt het opmerkelijk dat het journaal 3 minuten lang vertelt over 18 jarigen die niet de Italiaanse nationaliteit hebben.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat gebeurt er als Europa geen toegang meer heeft tot het Amerikaanse GPS-systeem? In de podcast van Boekestijn & de Wijk wordt dit besproken en lijkt het erop dat we zelf geen systemen hebben die geschikt zijn voor defensie doeleinden. Maar klopt dit wel? Met Bas van der Hoeven van CGI bespreken we de technische mogelijkheden van de Europese Gallileo satellieten, kijken we naar de compatibiliteit tussen Galileo en andere systemen zoals GPS, de civiele en militaire toepassingen, en de technische voordelen van het versleutelde Galileo PRS-signaal. En wat zijn de uitdagingen rondom de implementatie van Galileo in Europese defensie-units en wat dit betekent voor Europa’s strategische autonomie?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Precies 100 jaar geleden was er een desinformatie campagne, die een verkiezing in Groot-Brittannië op zijn kop zette. Dit historische incident, de ‘Zinoviev-brief’ uit 1924, lijkt verrassend veel op de desinformatie waar we nu over horen. Het ging om een zogenaamd gelekte brief van de Russische communistische leider Zinoviev, gepubliceerd vier dagen voor de verkiezingen. De brief beweerde dat Britse communisten binnen de Labour Party werkten aan een communistische omwenteling in het Verenigd Koninkrijk. Dit zorgde destijds voor paniek en -volgens recente onderzoeken- de verkiezingsnederlaag van Labour. Uiteindelijk bleek de brief nep, al is nog altijd onduidelijk wie erachter zat. De parallellen met vandaag, waarin Russische desinformatie opnieuw vaak onderwerp van discussie is, zijn opvallend. Hoewel we ons nu veel zorgen maken over fake news op social media, blijkt uit onderzoek dat de impact hiervan relatief klein is. Historische desinformatie, zoals de Zinoviev-brief, lijkt een blijvende trend – maar dankzij moderne technologie kunnen we het vandaag de dag sneller ontkrachten, en heeft het minder effect.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tijdens een uitzending van het NPO programma 'Bar Laat' botsten Tweede Kamerlid Kati Piri en onderzoeker Jan van de Beek over het percentage asielzoekers met een uitkering. Van de Beek beweert dat 50 tot 75% van de statushouders een uitkering heeft, terwijl Piri dit tegenspreekt. Met data van het CBS kijken we in deze aflevering wie gelijk heeft en duidt het CBS de cijfers: de percentages verschillen per leeftijd en geslacht, en gemiddeld heeft 53% van deze groep een uitkering, maar hoe kloppend is die 75%.  See omnystudio.com/listener for privacy information.