De Jortcast

Vermarkting en vergrijzing, zomaar twee variabelen in een zorgsysteem waarbinnen de kosten blijven stijgen. Geen politieke partij die er met het vergrijzende electoraat haar vingers aan durft te branden. Iemand moet het doen, dus dr Kelder waagt zich er maar aan met zorgeconoom dr. Xander Koolman. Besproken CBS-cijfers zijn hier (https://www.poliswijzer.nl/blog/hoe-betalen-we-de-zorgkosten-in-nederland/#:~:text=Het%20gaat%20hierbij%20om%20verplichte,%2C%20namelijk%2012%2C1%25)terug te vinden.

Liever ziek dan duur? De zorgpremie gaat omhoog en onze zorguitgaven bedragen met 108 miljard, ruim een kwart van de overheidsuitgaven. Is de marktwerking in de zorg mislukt? Hoe stoppen we deze trend? Wie is bereid om de toegankelijkheid of betaalbaarheid van de zorg te verkleinen, om te voorkomen dat de kwaliteit van de zorg gelijk blijft? Gezondheidszorgeconoom Xander Koolman ontrafelt de zorguitgaven. De grootste kostenposten waar iets aan te doen is, zijn ouderenzorg, jeugdzorg en ggz. Niet bepaald populaire onderwerpen om in te snijden tijdens verkiezingstijd.  Spinoza, de eerste atheïst Oktober is Spinozamaand - Spinoza is de denker die in Amsterdam werd geboren en de standaardwerken als de Ethica schreef. De man van Portugees Joodse komaf legde de basis voor de Nederlandse gedachte over tolerantie en het ‘vrije denken’. Wie was deze filosoof en hoe zien we zijn denkrichting terug in ons dagelijks leven en in onze politiek? Prof. dr. Ronald van Raak, de Erasmiaanse wetenschapper verbonden aan de gelijknamige universiteit, heeft de net verschenen biografie (ruim 1100 pagina’s) van de Britse historicus Jonathan Israel gelezen en geeft uitleg.  Dik, dikker, dikst We maken dagelijks tweehonderd keuzes over wat we eten. Hoe kunnen we dat sturen richting gezondere alternatieven? Jonge dr. Sanne Djojosoeparto onderzocht welke beleidsmaatregelen overheden in Europa en Nederland aannemen om onze voedselomgeving zo aan te passen dat het gezond gedrag bevordert, en is kritisch: in Nederland hebben de maatregelen grotendeels een zwak tot zeer zwak effect. In dr Kelder en Co legt ze uit waarom maatregelen als een suikertaks wél doel treffen.

Alles is design: van de spullen om je heen tot de systemen waar we gebruik van maken en onderdeel van zijn. Zoals sociale regelingen die armoede moeten tegengaan. In de nazit praat dr Kelder over dit soort ontwerpvraagstukken met design-expert prof. dr. Paul Hekkert en prof. dr. Koen Caminada, hoogleraar Empirische analyse van sociale en fiscale regelgeving.

Waarom vindt de één iets mooi, en de ander niet? Bestaat er zoiets als een objectieve, esthetische waarde? Volgens prof. dr. Paul Hekkert van de TU Delft zijn er wel degelijk universele waarden voor schoonheid. In gesprek over het belang van goed design van spullen en systemen.

Prof. dr. Koen Caminada deed met de Commissie Sociaal Minimuum onderzoek naar hoeveel mensen in armoede leven en hoeveel zij écht nodig hebben om van rond te komen. Zie hier hun rapporten: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2023/06/30/een-zeker-bestaan-rapport-i-commissie-sociaal-minimum   Het tweede rapport verschijnt donderdag 28 september.

Wat weten ze zeker over bestaanszekerheid? Politieke partijen buitelen over elkaar heen om de ‘bestaanszekerheid’ van de Nederlanders te waarborgen waar deze week tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, door de Kamer, weer een paar miljard extra naartoe werd geschoven. Politici baseren zich onder andere op de cijfers van de Commissie Sociaal Minimum, die vlak voor de miljoenennota het eerste deel van hun rapport publiceerde. Voor aanbevelingen hadden ze te weinig tijd - die verschijnen binnenkort. Hoogleraar empirische analyse van sociale en fiscale regelgeving prof. dr. Koen Caminada, verbonden aan de Universiteit Leiden, is lid van de Commissie Sociaal Minimum. Het aanvragen van toeslagen wordt volgens Caminada nu als een risico gezien: krijg ik het of niet, en als ik het krijg, moet ik het dan later weer terugbetalen? ‘Mensen moeten een risicovrijer-bestaan krijgen’, vindt Caminada. Maar hoe en wie gaat dat betalen?   Online hackers hoeven niet naar school Online doen jongeren alles wat we van hen op school verwachten: ze leren, oefenen en werken samen. Dr. Zowi Vermeire van de Universiteit Utrecht promoveerde op het onderwerp hoe jongeren zichzelf online vaardigheden aanleren. Ze keek naar leergemeenschappen op YouTube, Twitch en TikTok en heeft ontrafeld dat jongeren die niet graag naar school gaan, wel veel online kunnen leren. Hoe werkt zo’n TikTok-school, wat kan het reguliere onderwijs hiervan leren en wie houdt toezicht op het 'lesmateriaal' en de 'leraar' in die online communities?  Mooi Nederland Hoewel het niet opschiet met de bouw van nieuwe woningen is prof. dr. Paul Hekkert van de TU Delft vooral blij dat het doel is om een ‘Mooi Nederland’ neer te zetten. ‘We vinden dingen het mooist die met een minimaal ontwerp een maximale uitwerking hebben.’ Maar wat is schoonheid? Kunnen we esthetiek met een bepaalde theorie vaststellen? En waarom vinden we lelijke dingen zoals het frietkot, Hoog Catharijne en skipakken uit de jaren ‘80 opeens weer prachtig? Hoe werkt dat in ons brein?

Het aanbod aan radicale politiek is groter dan de vraag van kiezer en de kiezer is consequent teleurgesteld. Econoom prof. dr. Bas Jacobs deelt zijn visie op de oorzaak. Psychiater prof. dr. Jim van Os analyseert de collectieve geestelijke gesteldheid, en legt de vinger op de zere plek: een gebrek aan verbondenheid.

Velen in de geschiedenis die tot grote dingen in staat bleken, waren ook een beetje gek. Of heel erg gek. Hoewel dat een term is die psychiater dr. Jim van Os liever niet bezig. In deze aflevering brengt hij een ode aan gekte en is hij kritisch op de GGZ, die zelf kenmerken van waanzin vertoont.

De afgelopen jaren is er door het kabinet met geld gesmeten, maar gratis geld behoort tot het verleden. Wat moeten we weten over hoe de overheid geld uitgeeft en welke plannen zij op de lange termijn heeft? Econoom prof. dr. Bas Jacobs schuift aan over geldsmijterij en zijn wensen voor Prinsjesdag.

Het mag wel een paar miljard minder De afgelopen jaren is er door het kabinet met geld gesmeten, een klimaatfonds hier, een stikstof fonds daar, nog wat hulp bij corona en natuurlijk moeten we het innovatiefonds niet vergeten. Maar het gratis geld schijnt nu toch echt op te zijn met de stijgende rente en de berekeningen van de deze week verschenen Studiegroep Begrotingsruimte zijn niet mals. Als we zo doorgaan bouwen we een enorme schuldenlast voor de volgende generatie op. Prima, dan zijn we er toch niet meer?! Of moeten we toch eens luisteren naar die economen die tegenwoordig vrij eensgezind zijn. Wonderbaarlijk, en dat in tijden dat het politieke speelveld dat juist niet is en bijna uit de voegen barst door de polarisatie. Help, prof. dr. Bas Jacobs, hoogleraar Overheidsfinanciën, hoe pakken we dit aan?  Geniaal of gek? De biografie van Elon Musk (geschreven door Walter Isaacson) laat een man zien die een uniek succes is, en tegelijkertijd kampt met trauma’s en asperger. Musk is niet het enige genie met een steekje los. Steve Jobs en Bill Gates hebben ook autisme. Winston Churchill en Abraham Lincoln kampten met depressies. En Bart Chabot en Pierre Wind zijn notoire ADHD’ers. Zijn zij ondanks of dankzij zijn psychische aandoening succesvol? Psychiater prof. dr. Jim van Os beschouwt geestesziekten liever als ‘mentale variatie’, die je heel goed in je voordeel kan gebruiken.  De schadelijke werking van licht Bepaalde moleculen vallen uit elkaar als ze botsen met licht. Dit kan gebruikt worden om water te zuiveren, maar het kan er ook voor zorgen dat voedingsstoffen afgebroken worden of dat kunstwerken vervagen. Jonge dokter dr. Iris Groeneveld onderzocht hoe deze fotodegradatie precies werkt. Want als we niet weten hoe het werkt, kunnen we kunst nooit beschermen tegen lichtschade.  Een oplossing tegen het woningtekort: Krotbelasting  De Belgen proberen leegstand tegen te gaan met zogenaamde ‘Krotbelasting’, een belasting op leegstaande panden. Nederland kent een vergelijkbare verordening in 16 gemeenten. Wat Sandra Beckerman (#2 op de SP-lijst) betreft zou dit landelijk ingevoerd moeten worden. Hoe flink hoog moet die belasting eigenlijk zijn voor de vaak flamboyante huisjesmelkers en wie gaat dat allemaal controleren of de gordijnen te lang dicht blijven?