22 mrt. '23
4) Waarom hebben we eigenlijk 4 seizoenDe scheve aarde en de zomer en de winterHet is nog nooit nog nooit zo donker geweest, of het werd altijd wel weer licht, zong de Groningse bard Ede Staal. En ja, is er iets vanzelfsprekender dan de afwisseling van dag en nacht, van de lente na de winter, van eb na vloed? Wij, en met ons e hele natuur rekenen daar vast op en onze biologische klokken zijn er helemaal op afgesteld. Die heel erg voorspelbare omgeving hebben we te danken aan hoe de aarde en de maan om de zin draaien, al miljarden jaren.Vandaag de vraag: waarom draait de aarde scheef om de zon heen? En het is ook maar goed dat die dat doet, anders hadden we geen zomer en geen winter.Voor de regelmatige afwisseling van de seizoenen op aarde is er een vast gegeven van belang : de scheve stand van de aardas. Die stand is scheef ten opzichte van het vlak waarin de aarde jaarlijks in een ellips om de zon draait. Waar die scheve stand vandaan komt? Sommigen denken dat dat komt door een verschillende zwaarte van de aarde inde onderste helft, anderen vermoeden de invloed van verrepantene als venus en mars. Maar de meeste mensen denken dat dat een toevallig resultaat uit de begintijd, toen door botsingen met kleinere hemellichamen de aarde ook begon te draaien. Als de draaiings-as loodrecht op dat vlak zou staan zouden er overal en altijd op aarde dezelfde soort dagen van 12 uur licht en 12 uur donker zijn. Maar door die scheve stand schijnt als de aarde aan de ene kant van de zon staat op de noordpool altijd de zon en genieten wij in Nederland van “lange dagen”, dat wil zeggen van 18 uur uur licht per dag. Dat is het dus zomer op het noordelijk halfrond. In het zuiden is het dan winter, en Antarctica ligt continu in het donker. Een half jaar later staat de aarde aan de andere kant van de zon en zijn de rollen omgedraaid. Op de noordpool is het altijd donker, wij moeten het doen met “korte dagen” van 6 uur licht, in Australië genieten ze van de zomer en op Antarctica schijnt de zon 24 uur per dag. Bijzondere momenten zijn er als de aarde in zijn baan om de zon precies tussen die zomer en winterpunten staat: dan hebben we de herfst en lente overgang, als overal op aarde korte tijd de lengte van de dag en de nacht aan elkaar gelijk zijn met een lengte van 12 uur. Die momenten worden aangeduid als de equinox punten. Er is dan overal op aarde voor korte tijd een situatie die we verder alleen kennen van de evenaar, waar het hele jaar door de zon om zes uur ‘s ochtends opgaat en zes uur ’s avonds weer onder. Maar op alle andere plaatsen op aarde varieert dus in het jaar de lengte van dagen en nachten. Dat gaat gepaard met wisselende temperatuur en luchtvochtigheid, het klimaten wisselt met het jaargetij. In extreme mate geldt dat voor de polen, maar natuurlijk ook in alle zogenaamde gematigde gebieden, zoals op onze breedtegraad. De grote variatie in levensvormen in onze natuur hebben we, naast fenomenen als ijstijden, vulkaanuitbarstingen en continentverschuivingen, zeker ook te danken aan de jaarlijkse afwisseling in het klimaat op het merendeel van het aardoppervlak. We komen daar later nog uitgebreid op terug.www.mennoenerwin.nlDeze podcast is opgenomen door Bano Online Services. Prof Menno Gerkema is de man met de Kennis en Erwin Balkema praat het aan elkaar.--- Send in a voice message: https://podcasters.spotify.com/pod/show/menno-en-erwin/message This is a public episode. If you would like to discuss this with other subscribers or get access to bonus episodes, visit www.mennoenerwin.nl
