De museoloog

Mijn podcastserie De Museoloog ben ik begonnen als een poging om te begrijpen hoe de actualiteit onze musea binnendringt, om te zien hoe musea worstelen met al die thema’s die onze wereld voortdurend en steeds sneller lijken te veranderen.  Waar is dit meer van toepassing dan in het Joods Cultureel Kwartier met o.a. het Joods Museum en vanaf maart volgend jaar het Nationaal Holocaustmuseum? Daarom was ik blij dat Emile Schrijver, directeur van het Joods Cultureel Kwartier mij wilde ontvangen voor een goed gesprek waarin niet alleen het onbeschrijfelijke verleden en de afschuwelijke actualiteiten maar ook de schoonheid en de complexiteit, de waarachtigheid aan de orde komen. Luister naar Emile Schrijver met zijn pleidooi voor de erkenning van complexiteit.

Deze week in De Museoloog een gesprek met Margriet Schavemaker, artistiek directeur van het Amsterdam Museum. In 2025 bestaat Amsterdam 750 jaar, en een jaar later viert ook het Amsterdam Museum haar eerste eeuwfeest. Net als veel andere musea is het Amsterdams Historisch Museum, zoals het aanvankelijk heette, ontstaan vanuit stedetrots. Het museum moest bijdragen aan het zelfbewustzijn van de Amsterdammer en kennis van het glorierijke verleden van de stad. Honderd jaar na de oprichting van het museum kijken we daar anders tegenaan. Het Amsterdams Historisch Museum heet nu het Amsterdam Museum en het wil er zijn voor alle Amsterdammers, ook voor groepen die in het verleden vaak vergeten of genegeerd werden. Luister naar het verhaal van Margriet Schavemaker, die samen met algemeen directeur Judikje Kiers en alle collega’s het museum opnieuw aan het uitvinden is. Een verhaal hoe je een museum leidt zoals een start up, maar dan wel eentje van bijna een eeuw oud. #musea #podcast #museums

Deze week sprak Arnoud Odding met Teus Eenkhoorn, directeur van het Openluchtmuseum in Arnhem. Teus staat met zijn mensen voor de uitdaging om het Openluchtmuseum mee te laten veranderen met de tijd. Dit familiemuseum richt zich op meer dan vijf eeuwen dagelijks leven in Nederland en omvat eigenlijk alles. Maar het is ook een museum zonder veel ordening. Hoe geef je helderheid en samenhang aan een museum wanneer het dagelijks leven, een veelomvattende container is waarin alles lijkt te passen? Een indrukwekkend, eerlijk en hoogstpersoonlijk gesprek. Luister naar Teus Eenkhoorn, een nuchtere tukker met boeddhistische neigingen! #musea #museums #openluchtmuseum

Deze week in De Museoloog, Edwin van Huis, directeur van Naturalis in Leiden. Naturalis is niet alleen het grootste natuurhistorische museum van Nederland maar ook een enorm onderzoeksinstituut voor de biodiversiteit met maar liefst 120 wetenschappers. De wetenschappers leven in de systematische wereld van Linnaeus, terwijl het in het museum draait om de emotionele verbinding tussen mens en natuur. Het gaat er over de stuwende krachten van het leven op aarde, de wereld van sex en dood. Dát wat de cirkel van het leven in standhoudt. Edwin spreekt openhartig over de dilemma’s die je tegenkomt als je een waarachtig museum wilt zijn. Zo heeft Naturalis dit voorjaar de samenwerking beëindigd met Shell. Niet primair omdat het een oliebedrijf is maar omdat Shell de energietransitie niet oprecht stimuleert.  Tegelijkertijd pleit hij voor enige terughoudendheid bij het al te sterk positie nemen in het maatschappelijke debat. Meer dan de media en zelfs meer dan de wetenschap worden musea door het publiek vertrouwd. Maar die bijzondere positie brengt ook een bijzondere verantwoordelijkheid met zich mee in een gepolariseerde samenleving. Je wilt er immers zijn voor iedereen. Oprecht en waarachtig! Luister naar het verhaal van Edwin van Huis.

Sinds de eeuwwisseling zijn we in een draaikolk van ontwikkelingen terechtgekomen. Het klimaat, stikstof, conflicterende wereldbeelden, populisme, autoritaire regimes, nepnieuws, kunstmatige intelligentie. Wat moeten we ermee? De kranten staan er vol van, politici wijzen ieder een andere kant op, de wetenschap helpt dapper mee, maar de tegenstellingen en de dilemma’s worden er niet kleiner op. Het is onze tragiek, de menselijke conditie, dat we ons een weg moeten blijven banen door al die tegenstrijdigheden.   Is dat de rol van musea? Mensen helpen te laveren in een stormachtige wereld? En tegelijk je mogen verbazen over de schoonheid, over de rijkdom. Gewoon kijken, nadenken, twijfelen, spreken, verwonderen?    Betrokken en geëngageerd. Maar liever niet al te activistisch, want dan kan je hoofd niet dwalen. Activisme is immers voorbij de twijfel. Jij en ik, we mogen stelling nemen maar het is de rol van musea te blijven zoeken en te blijven twijfelen. Om het gesprek te kunnen voeren. Waarheid is dan een gevaarlijk argument. Daarom is waarachtig belangrijker dan waar. Waarachtig is eerlijk, authentiek, oprecht en integer. Daarover gaat deze korte podcast, en ook mijn nieuwe boek “Echt – Het waarachtige museum”. Meer informatie daarover op mijn website www.odding.nl/

Deze week vertelt Manfred Sellink in De Museoloog over het belang van twijfel in het museum. Manfred is een groot kenner van de kunst en cultuur van de 16e eeuw, een tijd die hij beschrijft als een zoektocht naar wat het betekent om mens te zijn en wat die mens doet met het leven. Manfred vertelt openhartig over zijn tijd in Museum Boijmans, en in de musea in Brugge, Antwerpen en nu Gent. Over persoonlijke voorspoed en tegenslagen.  Uiteindelijk gaat hij terug naar de Griekse oudheid toen iedere stad van betekenis een eigen Mouseion had. Een plek waar de muzen werden vereerd maar ook een plek waar kennis werd bewaard, gedeeld en besproken. Het Mouseion was de plek waar Plato en Aristoteles met hun leerlingen samenkwamen om te filosoferen en te debatteren. We waren het bijna vergeten maar in het Griekse Mouseion ligt de oorsprong van het hedendaagse museum. Juist in onze turbulente tijd is het goed om terug te keren naar de echte wortels van onze musea.  Luister naar Manfred Sellink, over het belang van twijfel, vragen stellen en het waarachtige gesprek. #musea #museum #demuseoloog #podcast  https://www.odding.nl/

Voor aflevering nummer 13 van De Museoloog sprak Arnoud met Andreas Blühm, directeur van het Groninger Museum. Een museum dat hij na een voorgaande turbulente periode naar veiliger vaarwater heeft geloodst en dat hij met aantrekkelijke tentoonstellingen naar grote hoogten heeft opgestuwd. Hij bracht een prachtig overzicht van 19e eeuwse romantische kunst uit het noorden, en hij toonde het werk van Daan Roosegaarde, Iris van Herpen en Gianni Versace. Maar ook David Bowie en op dit moment natuurlijk de Rolling Stones! Andreas is representant van een generatie museumdirecteuren die veel ondernemender is en meer op het publiek gericht dan de directeuren die in de jaren 80 of 90 de dienst uitmaakten in de Nederlandse musea.  Andreas Blühm spreekt over de golfbewegingen in de museumwereld. Musea zijn ontstaan in de 18e eeuw, in de tijd van de verlichting als een vorm van democratisering van kunst en kennis. Sindsdien zijn er altijd golfbewegingen geweest in de aandacht die musea en andere kunstinstellingen hebben voor het publiek. Andreas noemt het voorbeeld van de Parijse Salon in 1871 die kunstlicht aanbracht zodat de arbeiders die overdag moesten werken ’s-avonds naar de tentoonstelling konden komen kijken. Deze perioden van democratisering van de kunsten en vaak ook engagement met de samenleving werden afgewisseld met perioden waarin de specialisten de aandacht naar binnen richtten en zich concentreerden op het eigen vakgebied.  Nu leven we al weer geruime tijd in een periode waarin er meer aandacht voor het publiek is, met grote tentoonstellingen. Het is de tijd van Andreas Blühm want als er een ding is waar deze generalist een goede neus voor heeft dan is het wel het maken van tentoonstellingen voor een breed publiek.  Luister naar Andreas Blühm in de 13e aflevering van De Museoloog. De Museoloog is een podcast-serie waarin Arnoud Odding praat met mensen die musea in beweging brengen, met denkers en doeners, met curatoren en onderzoekers. Over wat ze doen, wat ze belangrijk vinden en waarom.  #musea #museum #demuseoloog #podcast  https://www.odding.nl/

In deze aflevering van De Museoloog, spreekt Arnoud Odding met Bart Rutten, directeur van het Centraal Museum in Utrecht. Bart Rutten vertelt over zijn continue zoektocht naar de juiste balans in dit oudste stadsmuseum van Nederland. De balans tussen kunst en geschiedenis en tussen schoonheid en engagement. Hij vertelt hoe het museum werkt aan een nieuwe collectiepresentatie die vanaf december te zien zal zijn en waarin de zalen chronologisch ingericht zijn en tegelijk transhistorisch waarbij hedendaagse kunst geconfronteerd wordt met oude kunst. Het lijkt tegenstrijdig maar dat is het niet. Bart Rutten over zijn droom voor het Centraal Museum Utrecht in de twaalfde aflevering van De Museoloog. De Museoloog is een podcast-serie waarin Arnoud Odding praat met mensen die musea in beweging brengen, met denkers en doeners, met curatoren en onderzoekers. Over wat ze doen, wat ze belangrijk vinden en waarom.  #musea #museum #demuseoloog #podcast  https://www.odding.nl/

Veertien maanden is ze nu directeur van het Noordbrabants Museum. En ze is vol ambitie om een museum dat de afgelopen decennia enorm is gegroeid te helpen transformeren naar een museum waarin kunst uit verschillende tijden bij elkaar wordt getoond en waardoor die werken elkaar nieuwe en onverwachte betekenissen geven. Interhistorisch noemt ze deze avontuurlijke manier van presenteren. Jacqueline Grandjean ziet musea ‘die een steen in de vijver gooien’ en waar ‘gesproken wordt over de rimpelingen in het water’. Het museum is een geëngageerde ‘bemiddelaar voor het gesprek over de toekomst’. De Museoloog is een podcast-serie waarin Arnoud Odding praat met mensen die musea in beweging brengen, met denkers en doeners, met curatoren en onderzoekers. Over wat ze doen, wat ze belangrijk vinden en waarom.  #musea #museum #demuseoloog #podcast  https://www.odding.nl/de-museoloog/

Het eerste kabinet Rutte, met staatssecretaris Zijlstra voor cultuur, voerde de grootste bezuinigingen op cultuur ooit door. Musea werden ‘aangemoedigd’ om als ondernemingen te opereren en zich te richten op kwantitatieve doelen. Nu, twaalf jaar later, na het vallen van het vierde kabinet Rutte, ondergaan musea in het hele land een transformatie. Ze streven naar duurzaamheid, klimaatneutraliteit, inclusiviteit, activisme en een toekomstgerichte aanpak. Soms vieren ze feest, maar bovenal zijn ze sterk politiek geëngageerd. In het eerste seizoen van mijn podcast "De Museoloog" heb ik inspirerende gesprekken gevoerd met museumdirecteuren, kunstenaars en andere creatieve denkers. We hebben gesproken over de enorme veranderingen in onze samenleving en de rol die musea voor zichzelf zien in deze opwindende tijden. In deze laatste aflevering van het eerste seizoen komen de rode draden uit deze gesprekken samen en geef ik opnieuw het woord aan alle negen gasten die ik heb geïnterviewd. Het is een aflevering om over na te denken, of je nu op het strand ligt, in een museum loopt, of gewoon op een terrasje zit met een glas wijn of bier. Met medewerking van Saskia Bak, Tijmen Dokter, Hendrik Driessen, Kees de Groot, Jan Hoek, Michael Huijser, Meta Knol, Imara Limon en Robbert Roos. #musea #museum #demuseoloog #podcast  https://www.odding.nl/the-museologist/