Het Spoor Terug

“Famiri” is alles voor journalist Nicole Terborg. Ze komt uit een warm nest; haar familie is er altijd voor haar. Toch knaagt er iets. Toen ze dertien jaar oud was, moest Nicole in haar eentje plotseling verhuizen van haar ouderlijk huis in een Brabants dorp naar haar tante in de grote stad. Ze is een kweekje, zoals veel Surinamers dat noemen; je groeit niet op bij je ouders maar bij andere familieleden of pleegouders. Nicole voelde zich onbestemd, onzeker, eenzaam en afgewezen. Nu terugkijkend zit ze met zoveel vragen. Waarom moest zij weg? Kweekjes zijn gangbaar in haar familie en toch is het niet een onderwerp waarover gesproken wordt. Nicole is niet alleen bang voor de reacties van haar familie, maar ook voor die van de Surinaamse gemeenschap. Toch gaat ze de confrontatie aan met haar moeder, theatermaker Jetty Mathurin. En om haar eigen kweekverhaal te begrijpen, verdiept Nicole zich in de migratiegeschiedenis van Afro-Surinamers. Lees hier het interview met Nicole Terborg in de VPRO Gids.

Het is dit jaar 75 jaar geleden dat de as van de grote schrijver Multatuli werd bijgezet in een monument op begraafplaats Westerveld. Hij was de eerste Nederlander die zich liet cremeren. In Nederland was dat in die tijd nog verboden. Waarom koos hij daar dan toch voor? En wat is er waar van het gerucht dat er sigarenas in het monument is bijgezet? Luister in Het Spoor Terug: De as van Multatuli.

Chili staat dit jaar stil bij de staatsgreep, die plaatsvond op 11 september 1973. De socialistische president Salvador Allende kwam daarbij om het leven en de rechtse Augusto Pinochet greep de macht. Hoewel Pinochet al sinds 2006 dood is, zorgt zijn dictatuur nog steeds voor verdeeldheid in het land; arm versus rijk, links versus rechts, martelaar versus beul. Voor correspondent Boris van der Spek is het een thema dat in alle gesprekken en reportages terugkomt. Hij maakte de documentaire De open wonden van Chili – en stuitte daarbij op een onwaarschijnlijke vriendschap .

Stel je voor; je bent een aangespoelde drenkeling en verlangt naar contact. Dan grijp je naar een eeuwenoude traditie, namelijk: de flessenpost. Een papiertje in een fles die wordt meegenomen door de zee, afzender en ontvanger onbekend. De traditie heeft een recentere oorsprong dan je zou vermoeden, zo valt te lezen in het in Duitsland verschenen boek Flaschenpost van de letterkundige Wolfgang Struck. Mathijs Deen zocht Struck op in Hamburg, waar in een bibliotheek een verzameling van meer dan 600 aangespoelde berichten als een schat wordt bewaard.

Het eerste officiële naaktstrand in Nederland bestaat dit jaar vijftig jaar. Het is het naaktstrand van Callantsoog. In de documentaire 'Vrij, blij en bloot' horen we de geschiedenis van dat eerste officiële naaktstrand én alles wat eraan vooraf ging. Wanneer en waar begonnen mensen gezamenlijk bloot te recreëren? En wat willen en wilden de blootlopers? Luister naar een programma van Katinka Baehr.

Deze zomer zijn we voor het Spoor Terug op zoek gegaan naar bijzondere geschiedenisdocumentaires die elders zijn uitgezonden en die we zo mooi vinden dat we ze ook graag in OVT laten horen. Vandaag de laatste: Deel 1 van een prachtige serie die Joske Meerdink maakte voor Omroep Gelderland: De ramp met de Phoenix. Het is een verhaal over een grote groep Achterhoekers die in 1847 naar Amerika vertrok in de hoop op een beter leven. Tijdens de laatste kilometers van de reis vloog hun schip, de Phoenix,in brand. Een ramp in het zicht van de haven. Het schip verging in het ijskoude water en overlevenden waren er nauwelijks. Luister naar deze documentaire over een vergeten ramp.

Onderweg van Indonesië naar Nederland werden op stoomschip Ranchi 37 baby’s geboren. Het was 1950: Nederland had net de Indonesische onafhankelijkheid erkend. KNIL-militairen en hun families moesten het land in allerijl verlaten. In het nieuwe ‘thuisland’ Nederland waren de meeste opvarenden nog nooit geweest. Documentairemaker Joost Wilgenhof spoorde alle baby’s op; inmiddels zijn ze 72 jaar oud. Vandaag deel 1 van deze podcastserie De Ranchi Baby’s is een Stichting Autres Directions en Aldus’ productie voor NTR en NPO Radio 1. Mede mogelijk gemaakt door het NPO-fonds en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Het afgelopen jaar stuitten Frank Jochemsen en Jim Immig (volgens Frank en Jim) op iets groots. Groter dan zij zelf doorhadden. Een oeuvre van prachtige liedjes, dat diep in de vergetelheid was geraakt. Gezongen door artiesten zoals Jenny Arean, Gerard Cox, Willem Nijholt en Boudewijn de Groot. Frank en Jim volgden een wonderlijk spoor van muzikale broodkruimels die kriskras verspreid lagen in archieven. Elke vondst leidde tot een nieuwe. En zo ontrafelden Frank en Jim een onvoltooid levenswerk. Ze ontdekten het verloren gewaande oeuvre van producer Rob Touber. Een maniakaal wonderkind dat jong stierf, op de top van zijn kunnen.

Bij het uitruimen van het huis van haar overleden moeder vindt programmamaker Pam van der Veen een doos met honderden luchtpostenveloppen. Het zijn brieven van haar moeder aan haar vader uit de roerige jaren 60 en 70. Op de doos staat met grote letters: ‘Voor Pam’. De brieven beslaan een cruciale periode in het leven van haar moeder. In Wat weet jij eigenlijk van mij? volgen we een vrouw die zich bevrijdt van het knellende huisvrouwenbestaan: een portret van een huwelijk tegen de achtergrond van een snel veranderende tijd. Marjan schreef van 1966 tot 1976 brieven aan haar echtgenoot, stuurman op de grote vaart. Minutieus doet ze verslag van haar dagelijks leven aan de man die ze maar drie maanden per jaar ziet. Deze documentaire was eerder te beluisteren in de podcast DOCS

Deze zomer in het Spoor Terug: mooie historische documentaires die eerder zijn uitgezonden in andere programma's. In deze aflevering: Terug naar de Grote Wetering, een documentaire die Sandra Rottenberg en fotograaf Servaas Tullemans eerder maakten voor de VPRO en NTR-podcast DOCS. In 1978 werd De Grote Wetering gekraakt, een karakteristiek pand aan de Weteringschans in Amsterdam, recht tegenover het Rijksmuseum. Overal in Nederland stonden kantoorgebouwen en huizen leeg, terwijl betaalbare woonruimte nauwelijks voorhanden was. Een herkenbaar probleem ook nu. De Grote Wetering zou in 1980 worden ontruimd, na eindeloos actievoeren en protesteren. Ervoor in de plaats kwamen kantoren en luxe appartementen. Makers Rottenberg en Tullemans woonden zelf als kraker in de Grote Wetering en gingen terug in de tijd. Samenstelling: Sandra Rottenberg. Techniek: Berry Kamer. Eindredactie: Remy van den Brand. Met dank aan alle voormalige bewoners van De Grote Wetering die hun medewerking verleenden aan deze documentaire.