13 mei '25
Wat veroorzaakt een black-out?Er wordt veel gespeculeerd over de recente stroomstoring in Spanje en Portugal. De wildste theorieën kwamen voorbij: van klimaatverandering tot cyberaanvallen. Maar wat zijn nu echt mogelijke oorzaken van een black-out? En welke rol spelen zonne- en windenergie hierin? Tijd om erin te duiken.• Voor meer informatie over de thuisaccu check onze nieuwsbrief: • Voor meer informatie over de thuisaccu check onze nieuwsbrief: https://www.energie-transitie.info/thuisaccunieuwsbrief/In Europa draait ons hele elektriciteitsnet op 50 Hertz. Dat betekent dat de stroom 50 keer per seconde van richting verandert. Dit is een gevolg van hoe generatoren werken. Een te lage frequentie is inefficiënt voor een generator, en een te hoge leidt tot energieverlies bij transport. Die 50 Hz is dus niet zomaar gekozen; het is het resultaat van een precair evenwicht.Maar die 50 Hz is ook de graadmeter van de balans tussen vraag en aanbod op het stroomnet. Als er ineens te veel stroom wordt verbruikt en te weinig wordt opgewekt, daalt de frequentie. Wordt er juist te veel opgewekt en te weinig gebruikt, dan stijgt de frequentie.Dat lijkt onschuldig, maar bij grotere afwijkingen kunnen apparaten stuk gaan, of schakelen centrales automatisch uit als beveiligingsmaatregel. En dat veroorzaakt juist nog meer onbalans. Zo ontstaat er een domino-effect dat uiteindelijk kan leiden tot een complete black-out.Vroeger werd stroom opgewekt met grote, zware turbines – bijvoorbeeld in kolen- of gascentrales. Die draaiende massa had wat men inertie noemt: traagheid. En die traagheid is cruciaal, want het helpt om snelle schommelingen in het net op te vangen. Inertie dempt pieken en dalen, en houdt de frequentie stabiel.Vandaag stappen we over op schonere energie, zoals zon en wind. Maar die werken anders. Zonnepanelen hebben geen draaiende massa. Hun omvormers volgen simpelweg de netfrequentie, en schakelen zichzelf uit als die te hoog of te laag wordt. Dat zorgt op zo’n moment juist voor nóg meer instabiliteit, want er valt in één klap veel vermogen weg.Windmolens leveren stroom via twee technieken. De modernste gebruiken een zogeheten full-converter techniek: die zet eerst alle opgewekte stroom om naar gelijkstroom, en daarna weer naar een perfecte 50 Hz wisselstroom, gesynchroniseerd met het net. Andere windmolens gebruiken een doubly-fed generator (DFIG), waarbij alleen een deel van het vermogen via een omvormer loopt. In beide gevallen zorgen slimme elektronica ervoor dat de stroom netjes aansluit bij de netfrequentie, ook als de wind schommelt.Maar het gevolg is wel dat er veel minder inertie in het net zit dan vroeger. Als er ineens een wolk voor de zon schuift of de wind valt weg, dan zakt de productie – en daarmee ook de frequentie. En dat gebeurt veel sneller dan in het verleden. Er draait niks zwaars meer na om die dip op te vangen. De balans is daardoor veel kwetsbaarder, en de kans op black-outs is groter.Gelukkig wordt er hard gewerkt aan oplossingen. Denk aan grote batterijsystemen, die binnen milliseconden kunnen bijspringen. Netbeheerder TenneT investeert miljarden in accu-opslag. Daarnaast ontwikkelen we slimme netten die automatisch reageren op veranderingen, en omvormers met virtuele inertie – elektronica die zich gedragen alsof ze een draaiende massa zijn.Die 50 Hz is letterlijk de hartslag van onze samenleving geworden. En met de opkomst van zon en wind moeten we extra goed voor dat hartritme zorgen. De uitdaging is groot, maar er wordt keihard aan gewerkt om black-outs te voorkomen.Wat denk jij? Is de kans op black outs groter of kleiner geworden de laatste jaren? Geef je reactie in de comments. Van een duimpje wordt ik blij en abonneer je als je dat nog niet hebt gedaan. Tot de volgende keer!