De top kijkt om

Dorine Burmanje werkte binnen het onderwijs en had verschillende functies bij bedrijven. Voordat zij in 2004 bestuursvoorzitter van het Kadaster werd, deed ze de nodige bestuurlijke ervaring op bij EnergieNed – de brancheorganisatie voor energiebedrijven – en bij Waterschap Rijn en IJssel. Aanvankelijk had ze de associatie ‘saai’ bij het Kadaster, maar ze maakte kennis met een ‘fantastisch mooie organisatie’. Toch vond ze verandering nodig om het Kadaster toekomstbestendiger te maken. Met aandacht voor het verleden: “Geen toekomst zonder geschiedenis.” Uitvoeringsorganisaties moeten risico’s durven en mogen nemen, stelt ze. “Beter wat energie steken in scherven opruimen dan nooit een vaas omkukelen.” Luister naar Dorine Burmanje in gesprek met hoogleraren Bestuurskunde Sandra van Thiel en Zeger van der Wal.

Regina Veronica Maria (Renée) Jones-Bos volgde het bekende diplomatenklasje van Buitenlandse Zaken (BZ), werkte als ambassadeur onder andere in Washington en Moskou en was hoofd van de Taskforce Veiligheidsraad. Ze zat aan tafel met de wereldtop. Haar carrière startte in een tijd dat topbanen voor vrouwen nog niet gebruikelijk waren. “Ik heb geleerd me niet te laten ontmoedigen.” In ‘het Haagse’ was zij plaatsvervangend DG, DG en later SG bij BZ. Ze ontwikkelde zich “van veel interesse in buitenlands beleid, naar ook meer interesse in binnenlands beleid.” Als ze haar ervaringen met binnenlandse en buitenlandse politieke systemen op een rijtje zet, is haar conclusie: “Er moeten dingen beter en we moeten ons bewust zijn van onze kracht en zwakte, maar geef mij maar ons systeem.” Luister naar Renée Jones-Bos in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.

Guusje ter Horst was drie jaar minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het kabinet Balkenende IV. Daarvoor was zij wethouder in Amsterdam en burgemeester van Nijmegen. Meer een doener dan een lezer, en meer een bestuurder dan een politicus of ideoloog. Als bestuurder is het belangrijk om vooraf te bedenken wat je wil bereiken, geeft ze aan. ‘Een generaal op BZK’ werd ze in de media genoemd. En dat begrijpt ze ook wel. “Rijksambtenaren zijn goed in het inrichten van het proces om van A naar B te komen. Maar wat B is? Ja, daar moet je op sturen als minister.” Luister naar Guusje ter Horst in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg en senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja.

Mariëtte (Jet) Bussemaker was actievoerder, wetenschapper, Kamerlid, staatssecretaris van VWS in het kabinet-Balkenende IV, minister van OCW in Rutte II, universiteits- en hogeschoolbestuurder, en is nu hoogleraar en voorzitter van een adviesraad. Ze laat zich omschrijven als inhoudsgedreven, met waarden als basis. Maar ook als ‘hands-on’ en ‘in zekere zin activistisch’. Begaan met de mensen die het moeten doen, die de publieke waarde realiseren, zoals de leraar en de wijkverpleegkundige. De opdracht is het uitvoeren van het regeerakkoord, maar het loopt altijd anders dan je verwacht, is haar ervaring. “Vanaf dag één komen er dingen op je pad die je niet had voorzien.” Haar idealen en principes boden dikwijls houvast in lastige kwesties, maar bestuurders moeten soms ook dingen uitvoeren waar ze ideologisch gezien moeite mee hebben. “Dat hoort erbij, ook dát is verantwoordelijkheid nemen.”  Luister naar Jet Bussemaker in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.

Jan van den Bos was tot 1 januari 2023 voor het ministerie van Infrastructuur en Milieu inspecteur-generaal bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Voor die tijd was hij voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid inspecteur-generaal van de Inspectie SZW (de huidige Arbeidsinspectie), plaatsvervangend inspecteur-generaal Werk en Inkomen, directeur-generaal Arbeidsmarkt en Bijstand en directeur Financieel-Economische Zaken. Van maart tot augustus 2014 was hij waarnemend secretaris-generaal SZW. Luister naar Jan van den Bos in gesprek met senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.

Bernard ter Haar studeerde natuurkunde en economie, en promoveerde in de kernfysica. Hij koos uiteindelijk voor de economische kant en startte zijn loopbaan bij het ministerie van Financiën. Hij bleef er 21 jaar in verschillende functies en viel steeds met zijn neus in de boter. Bij de invoering van de euro en later de kredietcrisis kreeg hij steeds meer inhoudelijke verantwoordelijkheid. Met die ervaring en zijn reputatie op zak werd hij DG Milieu bij VROM en later DG Participatie en Inkomenswaarborging bij SZW. Luister naar Bernard ter Haar in gesprek met senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.

Pieter Winsemius was minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, van 1982 tot 1986, en van 2006 tot en met 2007. Daarvoor, daartussen en daarna werkte hij bij McKinsey en de WRR. Marius Enthoven was die eerste periode hoofdinspecteur Milieubeheer, daarna werd hij directeur-generaal Milieu bij het rijk en later bij de Europese Commissie. Samen stonden zij aan de wieg van het hedendaagse milieubeleid; de een politiek vóór de schermen, de ander als ambtenaar achter de schermen. Luister naar Pieter Winsemius en Marius Enthoven in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg en politiek historicus Anne Bos.

Jan-Willem Holtslag was secretaris-generaal bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in de jaren dat Nederland op zijn grondvesten schudde. Gebeurtenissen als de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh tekenden zijn SG-schap. “Het was het urgente waar ik op moest letten en het langere-termijn ‘weet wat er leeft, zorgt dat het werkt’ om dat ook op termijn mogelijk te maken.” Hij overziet een lange periode van ontwikkelingen binnen de Rijksdienst (1975 - 2013). De actualiteit in politiek en maatschappij blijft hem boeien; de teloorgang van de civil society, de politieke situatie en het ambtelijk vakmanschap baren hem zorgen. “Ik vrees dat we onder ogen moeten zien dat er een bijna crisisachtige misgroei geweest is.” Luister naar Jan-Willem Holtslag in gesprek met hoogleraren Bestuurskunde Caspar van den Berg en Zeger van der Wal

Ab van Ravestein gaf leiding aan verschillende uitvoeringsorganisaties. Als directeur van de RDW maakte hij zich hard voor maatschappelijk verantwoord handhaven. Want regels zijn mooi, maar als mensen door boetes in de knel komen, werken ze niet. Ga liever met die mensen in gesprek om een oplossing te vinden, want je ‘license to operate’ is de tevredenheid van de burger. Voor goede uitvoering is het belangrijk dat we meer investeren in de kwaliteit van de organisaties, zo ervaarde hij: “Het staat of valt uiteindelijk met een competente organisatie.” Luister naar Ab van Ravestein in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Sandra van Thiel.

Johan Hakkenberg was 19 jaar algemeen directeur van de RDW (Rijksdienst voor het Wegverkeer). Een man die recht door zee is met een passie voor de praktijk. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden met de verzelfstandiging van de RDW en later ook met het op orde brengen van de ICT daar. Hij vormde de dienst om tot een publieke dienstverlener. Zijn advies aan opvolgers: “Laat je door goeie mensen adviseren en wees eerlijk, transparant en authentiek.” Maar ook: “Besteed de ICT niet helemaal uit en zit er bovenop.” Luister naar Johan Hakkenberg in gesprek met hoogleraren Bestuurskunde Zeger van der Wal en Sandra van Thiel.