De Wereld | BNR

2025 was het jaar waarin één naam de wereldpolitiek domineerde: Donald Trump. Van Oekraïne tot aan Venezuela en van Gaza tot aan Brussel, overal liet hij zijn stempel achter. Zijn invloed is geen golf, maar een storm die over de hele wereld raast. Volgens oud topdiplomaat Ron Keller had Europa Trumps terugkeer niet als een verrassing mogen ervaren. Zijn afstandelijke houding tegenover Europa, de NAVO en multilaterale samenwerking was al zichtbaar tijdens zijn eerste termijn en lag vast in documenten van conservatieve denktanks. Toch bleef Europa reactief. 'We hadden met een duidelijke Europese visie naar Washington moeten gaan,' stelt Keller. Het gebrek aan samenhangend Europees buitenlands en veiligheidsbeleid maakt dat het initiatief steeds bij Trump ligt en niet bij Europa zelf. Luister ook | Europa is onmisbaar voor de VS In de oorlog in Oekraïne ziet Keller hoe Trumps isolationistische reflexen direct doorwerken. De Amerikaanse militaire en financiële steun is weggevallen, waardoor Oekraïne diplomatiek zwakker staat dan enkele jaren geleden. Trump kijkt volgens Keller niet primair naar Oekraïne, maar naar een wereldorde waarin grootmachten onderling invloedssferen verdelen. In dat beeld is Oekraïne een hinderlijke factor voor de Amerikanen. Lees ook | Zelensky onthult volledig 20-puntenplan voor vrede, gesteund door Oekraïne en VS In Gaza is het beeld dubbel. Keller erkent dat Trump een doorslaggevende rol speelde bij het bereiken van een bestand. Dat is van grote humanitaire waarde, maar vrede is volgens hem iets anders dan een wapenstilstand. De vervolgstappen; ontwapening van Hamas, een stabiel bestuur en regionale betrokkenheid, zijn onzeker. Europa staat opnieuw langs de zijlijn, terwijl het juist hier een grotere rol zou kunnen spelen in fase twee en drie van het vredesproces. Lees ook | Amerikaanse minister zegt hardop: ons doel is Maduro verwijderen Ook in Venezuela volgt Trump een bekende lijn. Trump combineert economische belangen  met politieke druk op het regime van Maduro. Een militaire interventie acht Keller onwaarschijnlijk, maar de verhoogde Amerikaanse aanwezigheid in het Caribisch gebied vergroot de spanningen. Dat raakt Europa, bijvoorbeeld via vluchtelingenstromen richting het Caraïbische gedeelte van het Nederlandse Koninkrijk. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op 26 december 1991 schreef de toenmalige correspondent van de New York Times in Moskou, Serge Schmemann, een aangrijpend stuk over het einde van de Sovjetunie. Hij koos de vorm van een necrologie. Wat een vondst.  ‘De Sovjet-staat’, zo luidde de eerste zin, ‘gedurende zijn korte maar tumultueuze geschiedenis gekenmerkt door grote verworvenheden en vreselijk lijden, is vandaag, na een lang en pijnlijk verval, gestorven. Hij was 74 jaar oud.’ Hopelijk is het allemaal minder dramatisch, maar in een groot deel van Europa heerst een vergelijkbaar sentiment over onze tijd: het einde van de schijnbaar in gietijzer gegoten alliantie met de Verenigde Staten. Al het gepraat over de dreiging van oorlog op het Europese continent, het aanleggen van noodpakketten, bezorgde ministers van Defensie en het groeiende besef dat de grote, strategische paraplu waaronder we sinds de Eerste Wereldoorlog konden schuilen wordt opgeklapt, markeert het afscheid van een tijdperk.  Hoewel gemijmer zinloos is, moeten we ons wel afvragen of Amerika beseft wat het verliest, niet alleen historisch en cultureel, maar puur strategisch. Het land wilde niet meedoen aan de Eerste Wereldoorlog tot 1917, toen Duitse onderzeeërs het passagiersschip Lusitania tot zinken brachten. De Amerikanen dachten dat de Britten garant stonden voor de verdediging van de Atlantische Oceaan, maar toen de Lusitania zonk beseften ze dat de oorlog in Europa tot aan hun oostkust kon komen. In de Tweede Wereldoorlog deed zich iets vergelijkbaars voor. Onder druk van de isolationistische en pro-Duitse ‘America First’ beweging eind jaren ’30, kreeg president Roosevelt het Congres niet mee om te luisteren naar de smeekbedes van Winston Churchill om Groot-Brittannië te steunen. Tot 7 december 1941, toen Japan met de aanval op Pearl Harbor de VS de oorlog in sleurde. Ook de Pacific bood, net als de Atlantische Oceaan, geen garantie voor veiligheid.  In de fragiele situatie in Oekraïne en de waarschuwingen over gevaar voor de rest van Europa zou Donald Trump de historische parallel moeten zien. Als Europa valt, is er alleen nog een oceaan, en die doorkruist Rusland permanent. De explosieve ontwikkeling van de Chinese krijgsmacht, met vliegdekschepen, jachtvliegtuigen en onderzeeërs, bedreigt de Amerikaanse westkust. Dat houden zelfs nieuwe Amerikaanse schepen van de Trump-klasse niet tegen. De uitdaging voor diplomaten  zit ‘m niet in het bedelen of Trump alsjeblieft met ons mee blijft doen, en de beschermende paraplu niet helemaal opklapt, maar in het laten zien dat Europa – hoezeer Trump ook op ons neerkijkt – onmisbaar is voor de Amerikaanse veiligheid. De lessen van twee wereldoorlogen zijn overtuigend: Amerika heeft een primair belang: niet ons, of Oekraïne, maar zichzelf.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In 1953 was West-Duitsland technisch gezien failliet. De schuld aan zo’n 20 landen was zo ver opgelopen dat terugbetaling onmogelijk was. De schuldeisende landen besloten toen de helft kwijt te schelden en de andere helft te herfinancieren. Een van de belangrijkste steunpilaren was Griekenland. Zonder Griekse steun had de Bondsrepubliek het misschien niet gered. Het was een bijzondere gebeurtenis. Niet alleen was Griekenland zelf straatarm, het was, met 800.000 omgekomen soldaten en burgers, ook een van de zwaarst getroffen landen tijdens de Duitse bezetting, toen nog maar acht jaar achter de rug. In Duitsland liepen oud-SS’ers nog gewoon rond. Maar in de ogen van premier Papagos zou de financiële ondergang van Duitsland desastreus zijn voor heel Europa en dus kwam hij Bondskanselier Adenauer te hulp.  Als het straatarme Griekenland in 1953  bereid was voormalig aartsvijand Duitsland op de been te houden, waarom doen wij dan alsof het overeind houden van Oekraïne alleen maar mogelijk is door de 210 miljard dollar aan Russische cashreserve in te pikken die geparkeerd staat in het buitenland, 185 miljard in België, 18 miljard in Frankrijk en wat kleinere bedragen in Luxemburg, het VK en de VS. Want zo wordt het momenteel geframed: Bart de Wever moet ophouden met dwarsliggen en die 185 miljard  die in België op een rekening bij Euroclear staan, in een internationale hulp-pot voor Oekraïne storten.  De Wever heeft uitstekende argumenten  om zich daartegen te verzetten: het is nog steeds Russisch geld, België is niet in oorlog met Rusland en in een ingewikkeld verhaal over terugbetaling ziet hij helemaal niets. Bovendien is 67 procent van de Belgen het roerend met hem eens.  Maar los van de vraag wie deze zoveelste aanvaring binnen de EU wint: laten we Oekraïne vallen als die paar honderd miljard niet beschikbaar komt? Wordt de oorlog transactioneel à la Trump: we gaan door, maar het geld moet ergens anders vandaan komen? Voor nu zou het voldoende zijn om de Oekraïense staatsschuld te dekken, maar wat doen we als het geld op is?  En Rusland, dat toch al niet bereid is tot een bestand zolang de Donbas niet door Oekraïne is ingeleverd, is dan nóg minder gemotiveerd om concessies te doen. Omgekeerd: als we niet verder willen of kunnen zonder het geconfisqueerde Russische geld, kunnen we dan niet beter meteen de handdoek in de ring gooien? Of zullen we, zoals het vrienden betaamt, tegen Zelensky zeggen: we hebben beloofd dat je op ons kunt rekenen, dus dan kan je op ons rekenen. We toveren het geld dan wel ergens anders vandaan – Eurobonds, of zo. Oekraïne opgeven is geen optie, zoals het voor Griekenland in 1953 geen optie was om Duitsland, het nog maar net verslagen monster, te laten vallen. Visie kost geld, solidariteit ook.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoeveel stroop wij – en NAVO-baas Rutte in het bijzonder – ook om de mond van Trump smeren. In zijn nationale veiligheidsstrategie is Trump spijkerhard richting Europa. Volgens Kajsa Ollongren, voormalig minister van Defensie, werkt onze aanpak tegen Trump niet meer. Luister ook | De Alliantie De Amerikaanse president vindt dat de Europese beschaving aan het vergaan is en we zijn volgens hem zwak. We praten alleen maar, maar doen niks. Bijvoorbeeld in de oorlog in Oekraïne. Dat die oorlog maar niet eindigt legt Ollongren vooral neer op het bordje van Trump. ‘Hij moet meer druk op Poetin leggen en meer tegen Rusland doen dan hij nu doet.’ Europa moet tegelijkertijd nu echt vaart gaan maken met het inzetten van de bevroren Russische tegoeden, vindt Ollongren. ‘Het is goed te onderbouwen om bevroren tegoeden in te zetten voor Oekraïne. Het is een voorschot op herstelbetalingen.’ Europa-verslaggever Geert Jan Hahn praat ook mee met Ollongren. Luister ook | Van Weel: 'In the end geloof ik dat Trump bereid is om druk te zetten op Poetin’ Voorzichtige kritiek op Trump Die nationale veiligheidsstrategie is geen groot discussiepunt in Amerika. Maar Koen Petersen, Amerikanist en VVD-Eerste Kamerlid, sprak deze week op de NAVO-assemblee in Washington met enkele Congresleden van beide partijen. Daarin gaven Republikeinen ook wel aan dat er nog één en ander gesleuteld zal worden aan de plannen. Amerika-correspondent Jan Postma ziet dat ook nu het defensiebudget voor 2026 is goedgekeurd door het huis. Ondertussen komen er steeds meer barstjes in de MAGA-beweging. Luister ook | Amerika PodcastSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoe de westerse wereld ook spartelt om de Chinese invloed in te dammen, we moeten simpelweg erkennen dat het land als leverancier onmisbaar is. Met een handelsoverschot van meer dan 1000 miljard dollar, het hoogste ooit, zet China ons allemaal op onze plaats, heffingen en China-strategieën ten spijt.  Donald Trump begon al in zijn eerste termijn met extra heffingen op Chinese goederen om de import-tsunami in te dammen, en is daar nu, in zijn tweede termijn, voor een derde in geslaagd. Al is dat een misleidende berekening, want van de met indrukwekkende omvang gegroeide export naar Aziatische landen, komt een belangrijk deel uiteindelijk ook in de Verenigde Staten terecht. Valse concurrentie De import van Chinese goederen in Europa steeg. Nederland exporteerde in het eerste halfjaar 15 procent minder naar China, terwijl de import met 6 procent steeg. Hoewel alle westerse landen tot doel hebben die trend te keren. De redenen: we zijn te afhankelijk, in zo ongeveer elke machine, auto of stuk elektronica zitten Chinese onderdelen of zeldzame aardmetalen. En het is valse concurrentie, want in Chinese bedrijven heeft de staat een stevig aandeel, dus van een vrije markt is geen sprake. De regering-Trump is al een tijd bezig met het kopen van belangen in bedrijven die onmisbaar zijn voor de nationale veiligheid. Als de Chinese bedrijven in onze ogen valsspelen met medebezit van de staat, doet Amerika precies hetzelfde. En of de ene staat nou communistisch is en de andere kapitalistisch, het is de pot die de ketel verwijt dat hij zwart ziet. Geldt ook voor de waarde van de munt: China houdt de yuan kunstmatig laag, de dollar staat ook laag, al dan niet door monetair ingrijpen. Een lage munt bevordert export. Amerika verliest Intussen kijken we misschien naar het verkeerde scherm. Het is inmiddels wel duidelijk dat geen enkele Chinastrategie werkt – die van Amerika, noch van Europa. Op het andere scherm gaat het over de militaire krachtverhouding. Volgens een studie van het Pentagon, in handen van de opinieredactie van de New York Times, blijkt uit oefeningen en simulatiegevechten dat China op elke aanval een antwoord heeft, en dat Amerika verliest. Onthullend, en evenzeer bedreigend voor Europa. Des te krankzinniger is het dat Trump in de recente veiligheidsanalyse ons continent neerzet als geschikt voor de sloop en de vuilnisbelt, in plaats van de samenwerking te zoeken die juist nu meer dan nodig is.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In het vervolg van De Alliantie praten we over hoe Europa moet reageren, want de nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie van de Amerikaanse regering is spijkerhard. In wat nu al de 'Trump Doctrine' wordt genoemd, staat dat Amerika de speciale relatie met Europa in twee jaar wil beëindigen. Nadien zoekt Europa het zelf maar verder uit. Als argumenten noemt het Witte Huis 'de Europese democratie en onze beschaving die ten onder gaan door censuur, een dalend geboortecijfer en migratie. Voor BNR de gelegenheid om de geopolitieke kopstukken van de zender weer bij elkaar te roepen in een tweedelige Alliantie. De geopolitieke kopstukken van BNR: Buitenlandcommentator Bernard Hammelburg, van BNR De Wereld en de Amerika Podcast. Europa-correspondent Stefan de Vries, van Make Europe Great Again. Hoogleraar Internationale betrekkingen Rob de Wijk, van Boekestijn & De Wijk. Presentatie: Liesbeth Staats.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie van de Amerikaanse regering is spijkerhard. In wat nu al de 'Trump Doctrine' wordt genoemd, staat dat Amerika de speciale relatie met Europa in twee jaar wil beëindigen. Nadien zoekt Europa het zelf maar verder uit. Als argumenten noemt het Witte Huis 'de Europese democratie en onze beschaving die ten onder gaan door censuur, een dalend geboortecijfer en migratie. Voor BNR de gelegenheid om de geopolitieke kopstukken van de zender weer bij elkaar te roepen in een tweedelige Alliantie. De geopolitieke kopstukken van BNR: Buitenlandcommentator Bernard Hammelburg, van BNR De Wereld en de Amerika Podcast. Europa-correspondent Stefan de Vries, van Make Europe Great Again. Hoogleraar Internationale betrekkingen Rob de Wijk, van Boekestijn & De Wijk. Presentatie: Liesbeth Staats.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoe ga je om met een land dat zijn grondgebied heeft verkregen door de oorspronkelijke bevolking te verdrijven of uit te moorden, geen asielzoekers binnenlaat, schepen van een soeverein land tot zinken brengt en de opvarenden vermoordt zonder bewijs voor de verdenking van een misdrijf, van een ander soeverein land een groot deel wil weggeven aan onze gezamenlijke vijand en nog steeds de doodstraf toepast? Het hangt ervan af welk land. De Grote Roerganger, zoon en kleinzoon van immigranten, komt er allemaal mee weg. Zijn land was eerst een kolonie, greep de macht, koloniseerde toen zelf de oorspronkelijke bevolking en pleegde daarbij waarschijnlijk genocide. De Grote Roerganger blokkeert, als wraak op een misdaad door een genaturaliseerde immigrant, de toegang voor alle asielzoekers. Zoals zijn land eerder in Azië deed, valt hij soevereine landen binnen zonder solide casus belli en bombardeert hun schepen aan de hand van de veronderstelling, maar niet het bewijs van misdrijven. Van de 55 landen die de doodstraf kennen, staat hij qua aantallen op de vijfde plaats. Het zijn allemaal schendingen van de mensenrechten.  Het weggeven van een groot deel van een van onze buurlanden aan een vijand die het wellicht ook op ons of onze bondgenoten heeft gemunt, zien wij met bloedend hart gebeuren. Een enkeling van ons leeft met de illusie dat wij dat, samen met onze bondgenoten, kunnen voorkomen. We hebben een politieke en een militaire alliantie, waarvan onze bewindslieden almaar bijeenkomen met sussende teksten die ze zelf niet geloven.  Hoe ga je om met zo’n land? Met sancties? Met een wapenboycot? Met isoleren? Met een haatcampagne tegen hun burgers in binnen- en buitenland? Met het weren van hun kunstenaars in concertzalen, filmtheaters en musea? Of blijven wij hopen dat onze leiders, in al hun wijsheid, de Grote Roerganger, alias Big Daddy, in het gareel kunnen houden?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Amerika wil hoe dan ook een deal met Poetin realiseren over Oekraïne. Europa en Oekraïne proberen wat ze kunnen. Toch moeten we Amerika wel bij ons zien te houden vindt oud-NAVO-chef Jaap de Hoop Scheffer. ‘Trump verliezen is Oekraïne verliezen.’ Hij is te gast in BNR De Wereld. Luister ook | Van Weel: 'Niet het juiste moment voor nieuwe sancties tegen Israël, maar richten op vredesplan' De Hoop Scheffer denkt niet dat er daadwerkelijk een deal gaat komen op de korte termijn. Dat heeft met name te maken met de Amerikanen. 'Steve Witkoff is geen professionele diplomaat. Hij is een amateur, net als Jared Kushner. Dat geslepene van een diplomaat hebben zij niet.' Europa-verslaggever Geert Jan Hahn ziet hoe de Oekraïners naar de huidige situatie kijken. Zij vragen zich vooral af waarom zij zo nodig met concessies moeten komen en de Russen niet. De Hoop Scheffer noemt dit ook een 'gotspe'. Lees ook | CDA ‘heel erg verbaasd’ over gebrekkige urgentie kabinet voor steun Oekraïne 'Poetin wordt het te makkelijk gemaakt om de oorlog voort te zetten' Dat er geen deal gaat komen komt volgens Robert Serry, oud-diplomaat en oud-ambassadeur in Oekraïne, omdat het Westen volgens hem niet meer bestaat. Dat schreef Serry deze week in een opiniestuk in NRC. Hij legt uit dat het met name komt omdat de eensgezindheid ook in Europa ontbreekt en we niet hard genoeg tegen Rusland in willen gaan. 'Poetin wordt het te makkelijk gemaakt om de oorlog voort te zetten.' Serry vreest zelfs dat dit ten kostte kan gaan van de NAVO en de Europese Unie. Luister ook | Amerika Podcast Waar is oorlogsminister Hegseth? | Postma in Amerika Waar we over Oekraïne vooral Trump en zijn minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen, is het stil rond de minister van oorlog Pete Hegseth. Amerika-correspondent Jan Postma legt uit waar Hegseth zich op dit moment mee bezig houdt.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat deden 56.000 als deelnemer ingeschreven mensen op COP30, de klimaatconferentie in Brazilië? Er zijn 193 VN-lidstaten, Amerika deed niet mee, dus 192 landen. En dan 56.000 deelnemers? Komt neer op bijna 300 vertegenwoordigers per land. Zijn we knotsgek geworden? Ja, er zaten honderden waarnemers, NGOs en activisten bij, vrijwel allemaal met een eensluidende boodschap: de machtigste landen lappen klimaat en milieu aan hun zolen, en de armste landen kunnen niets zonder hulp. Maar die hulp moet dan weer komen van de rijkste landen, en die zijn juist nu hun pincode vergeten.  Is dit een karikatuur? Nee, hoor. The Guardian vatte het mooi samen: 25 jaar geleden sprak Amerika over ‘de as van het kwaad’, nu is het land zelf onderdeel van ‘de as van obstructie’. Amerika voorop. President Trump, die niet meedeed en ook geen delegatie stuurde, noemt de klimaatcrisis ‘nep’ en ‘oplichterij’. De andere leden van de as van obstructie zijn Saoedi-Arabië en Rusland – kortom de drie grootste olie- en gasproducenten ter wereld. Landen die geloven in Trumps mantra, ‘drill, baby, drill’, en geen kwaad woord over fossiele brandstof willen horen. En de landen die er, met de steun van bijna 30 andere landen, met succes op toezagen dat de woorden ‘fossiele brandstof’ niet in een slotverklaring  zouden komen. Om niet helemaal toe te geven aan de anti’s, tekende Wopke Hoekstra het slotdocument knarsetandend.  Denk ook eens aan de kolossale ecologische voetafdruk van 56.000 mensen op een conferentie, waarvan de overgrote meerderheid per vliegtuig is gekomen. En waarom? De Franse president Macron liet zich ontvallen dat deze massale COP-vergaderingen zelden iets opleveren. Behalve misschien de 21ste editie in 2015, die eindigde met het Verdrag van Parijs. Maar als één ding duidelijk is, dan is het dat de toen voorspelde opwarming van de aarde met 1,5 procent een illusie  was, waarschijnlijk wordt het 2,3 of 2,5 graden. Wat de COP-gangers zouden kunnen doen is nu alvast in hun roeiboot of op de fiets naar het Turkse Antalya stappen. Dan zijn ze net op tijd voor COP31, over een jaar. Of komen er weer 56.000 deelnemers, per vliegtuig, om de reprise mee te maken van de heiligverklaring van fossiele brandstof?See omnystudio.com/listener for privacy information.