FactGurus | BNR

Volgens Giorgia Meloni zou artikel 5 van het NAVO-verdrag, waarin een aanval op één lid als een aanval op allen wordt beschouwd, ook op Oekraïne van toepassing moeten zijn, zonder dat het land NAVO-lid is. Dit roept de vraag op of zo’n constructie überhaupt mogelijk is binnen de NAVO. Deskundige Dick Zandee van Clingendael legt uit dat dit niet haalbaar is en feitelijk neerkomt op een nieuw militair pact buiten de NAVO om. De kans dat zo’n verbond zonder Amerikaanse steun overeind blijft, is echter klein. Bovendien blijkt uit Meloni’s oorspronkelijke uitspraken dat het idee werd aangedragen door een journalist, en zij het slechts als werkbaarder dan andere opties beschouwde.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na twee termijnen kan een ex-president niet opnieuw worden gekozen, maar is een terugkeer als vice-president mogelijk? En kan hij dan via het Vice Presidentschap alsnog President worden? Het 22e amendement verbiedt herverkiezing als president, maar zegt niets over het president mogen zijn, én het zwijgt over het vice-presidentschap. Onwaarschijnlijk of onmogelijk?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Denkt 20% van de Amerikanen echt dat de aarde plat is?In een uitzending van WNL op Zondag werd beweerd dat een aanzienlijk aantal Amerikanen gelooft dat de aarde plat is. Dit cijfer is afkomstig uit een YouGov-enquête uit 2018, maar werd verkeerd geïnterpreteerd. Hoewel sommige media spraken over 20%, bleek slechts 2% van de respondenten daadwerkelijk overtuigd van een platte aarde. De verwarring ontstond doordat twijfelaars en mensen zonder sterke mening werden opgeteld bij de groep die expliciet aangaf in de platte aarde te geloven. Opvallend is wel dat jongeren (18-24 jaar) minder stellig geloven dat de aarde rond is (66%) dan oudere generaties, maar dat wil niet zeggen dat ze er van overtuigd zijn dat hij plat is. Elon Musk onthult ‘grote fraude’ in de Amerikaanse bevolkingsadministratie?Musk claimde dat er meer Social Security-nummers (het Amerikaanse equivalent van een BSN) bestaan dan het aantal inwoners van de VS, en dat de database nog 6,5 miljoen 112-plussers telt. Hoewel de cijfers kloppen, wijst dit niet direct op grootschalige fraude. De Social Security-database bevat ook oude en inactieve nummers, bijvoorbeeld van overledenen en niet-burgers die ooit een SSN kregen. Dit administratieve probleem is al jaren bekend en komt voort uit het feit dat oude gegevens nooit systematisch zijn opgeschoond. Er kunnen onregelmatigheden zijn, maar Musk’s interpretatie van de data suggereert meer dan er -op dit moment- bewezen is.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Transavia-directeur Marcel de Nooijer stelt dat tot 80% van een vliegticket bestaat uit belastingen en heffingen. Maar klopt dat?  In aanloop naar de Duitse verkiezingen was er afgelopen zondag 'das Duell' tussen Olaf Scholz (SPD) en kandidaat Friedrich Merz (CDU). Deze laatste claimde dat onder kanselier Scholz 50.000 bedrijven failliet gingen en dat Duitsland economisch het slechtste presteert in Europa. Kloppen zijn aantijgingen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

1. Branden in Los Angeles: Wat betekent ‘onder controle’? Wat zegt het percentage containment eigenlijk over de grootte of intensiteit van een brand, zoals die bij de Palisades Fires in Los Angeles? Een bosbrand expert legt uit dat het meer over de omtrek gaat dan over het daadwerkelijk doven van de brand, en waarom een hoge containment nog steeds risico’s kan betekenen, en dat een brand al uit kan zijn terwijl de containment nog laag is. 2. Zijn kant-en-klaarmaaltijden echt niet ongezonder dan zelf koken? Een opvallende claim van NU.nl stelt dat kant-en-klaarmaaltijden niet ongezonder zijn, want “bij zelf koken gebruik je ook zout”. Maar hoeveel zout zit er eigenlijk in deze maaltijden? En hoe verhoudt dat zich tot de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid? Een voedingscentrumexpert nuanceert de vergelijking en legt uit waarom kant-en-klaarmaaltijden gemiddeld genomen gezonder zijn dan vroeger, maar nog steeds minder gezond zijn dan zelf koken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoeveel impact heeft de veestapel werkelijk op het stikstofprobleem in Nederland? Klopt het dat zelfs het volledig verdwijnen van de veestapel het probleem niet zal oplossen? Tijdens een uitzending van Sven Kockelman op Radio 1 was deze bewering van de Boer Burger Bewering te horen, en werd door milieu activist Johan Vollenbroek als onzin bestempeld. Ecoloog Wieger Wamelink van Wageningen University & Research duidt deze complexe kwestie.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens Donald Trump en Elon Musk zou de bescherming van een vis (de deltaspiering) ervoor zorgen dat LA minder water krijgt dan het nodig heeft.   Deze deltaspiering heeft brak water nodig en woont in een rivierendelta bij San Francisco. Vanwege de belangrijke rol die de deltaspiering heeft in het ecosysteem is in 2007 besloten deze vis en zijn habitat te beschermen. Volgens Trump zorgt deze bescherming ervoor dat men zoet water in zee laat stromen, in plaats van het uit de rivier te pompen en via de State Water Project (SWP) van de San Francisco Bay Area naar zuid-Californië te laten stromen.   Los Angeles County importeert 90% van z’n drinkwater. 45% komt via de SWP, 35% uit de Colorado River, en een klein percentage uit lokaal grondwater.   Maar hoeveel water stroomt er minder naar Los Angeles door de bescherming van de deltaspiering? Zou de brandweer van LA beter z’n werk kunnen doen als deze spiering niet beschermd zou worden? Loopt Los Angeles County door dit kleine visje ‘more water than you can believe’ mis zoals Trump en Musk claimen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

De voorspelling in onder andere het Parool dat AI een grote rol zou gaan spelen in het manipuleren van verkiezingen in 2024 bleek onjuist. Onderzoek van het Alan Turing Institute toont aan dat slechts 6% van desinformatie rond de Amerikaanse verkiezingen AI-gegenereerd was, waarvan de helft satirisch. Voor Europese verkiezingen werden slechts enkele virale AI-berichten gevonden. De angst voor AI-manipulatie bleek sterk overdreven, zoals de Financial Times stelde: “We were deepfaked by the fear of deepfakes.” Populariteit van de AfD versus historische nazi-regio’s De bewering van de Amerikaanse vice-president JD Vance dat de Duitse politieke partij AfD (Alternative für Deutschland) populair is in gebieden die ten tijde van de 2e wereldoorlog weerstand boden tegen de nazi’s, blijkt onjuist. Historisch onderzoek toont aan dat de NSDAP destijds door heel Duitsland populair was, en dat er geen duidelijke gebieden waren waar de NSDAP impopulair was. Omgekeerd zijn er gebieden waar de NSDAP destijds populair was, maar waar de AfD nu minder steun krijgt. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Social media-platform X, is volgens velen sinds Musks overname en na de verkiezingen een rechtse echoput geworden. De Volkskrant noemt het zelfs een gevaar voor de democratie. Veel gebruikers stappen daarom over naar BlueSky, een alternatief dat als minder ideologisch wordt gezien. Maar hoe eenzijdig is X nu eigenlijk? Cijfers van PEW research laten een ander beeld zien dan wat de media ons doen geloven. Trump en de meldplicht voor auto-ongelukkenTrump zou de meldplicht voor crashes waarbij ADAS (hulpsystemen) betrokken zijn, willen schrappen. Volgens media zou dat zijn omdat Tesla van deze meldplicht af wil. Maar is Tesla werkelijk de enige die problemen heeft met deze manier van melden?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De nuance ontbreekt soms in media waar voorbeelden niet altijd de volledige context schetsen. Zo lijkt het in het besproken NOS Journaal nieuwsitem alsof Italië uitzonderlijk streng is, terwijl alle Europese landen vergelijkbare regels hanteren wat betreft de manier waarop nationaliteit verkregen wordt bij geboorte.  In Europese landen wordt de nationaliteit bepaald door het jus sanguinis-principe, waarbij afkomst via ouders bepalend is, in tegenstelling tot het jus soli-principe, waarbij geboortegrond doorslaggevend is, zoals in de Verenigde Staten. Italië volgt dit patroon, net als Nederland, waar kinderen van immigranten niet automatisch de nationaliteit krijgen, tenzij een van de ouders die al bezit. Een referendum in Italië richt zich op het verkorten van de verblijfsduur vereiste voor naturalisatie van 10 naar 5 jaar. Voor jongeren rond hun 18e verandert het referendum niets, en dat maakt het opmerkelijk dat het journaal 3 minuten lang vertelt over 18 jarigen die niet de Italiaanse nationaliteit hebben.  See omnystudio.com/listener for privacy information.