FactGurus | BNR

In de uitzending van 21 oktober onderzochten we een uitspraak van Frans Timmermans tijdens het RTL-debat, waarin hij zei dat Nederland een voorbeeld kan nemen aan Spanje bij de afhandeling van asielaanvragen en de terugkeer van migranten. In deze factcheck bekijken we of dat klopt. We vergelijken de cijfers over uitzettingen en de duur van asielprocedures in beide landen, en bespreken de samenstelling van de groepen asielzoekers. Met gegevens van Eurostat en toelichting van VluchtelingenWerk Nederland.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ursula von der Leyen claimt dat Europa de VS inhaalt en al vóórloopt op China in investeringen in cleantech. Maar klopt dat beeld? In deze factcheck hoor je hoe de cijfers echt liggen, en waarom die mooie claim misschien meer met slim framen te maken heeft dan met een Europese inhaalslag  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tijdens een persconferentie kondigde de regering-Trump aan dat de FDA artsen en verloskundigen gaat waarschuwen voor paracetamolgebruik tijdens de zwangerschap. Volgens Trump zou er een direct verband zijn tussen dit veelgebruikte middel en autisme. In deze aflevering van Factgurus onderzoeken we hoe vaak paracetamol eigenlijk wordt gebruikt door zwangere vrouwen, welke studies wél een statistisch verband laten zien, en waarom de meest robuuste onderzoeken dat verband juist ontkrachten. De conclusie: er zijn wel signalen die nader onderzoek verdienen, maar er is op dit moment geen robuust wetenschappelijk bewijs dat paracetamol tijdens de zwangerschap autisme veroorzaakt. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wanneer krijg je een Nederlands paspoort als je in Nederland wordt geboren? VVD-Kamerlid Queeny Rajkowsky zei in een interview dat de regels onduidelijk zijn en strenger moeten. Maar hoe zit het eigenlijk? In deze aflevering leggen we uit wat de wet precies zegt, wat het verschil is tussen het jus soli- en jus sanguinis-principe, en wat de zogeheten Chavez-jurisprudentie wel en niet betekent. Met uitleg van migratierechtadvocaat Eva Bezem.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een recent gedeelde claim stelt dat er in Europa meer mensen sterven door hitte dan er in de VS door vuurwapens omkomen. Cijfermatig lijkt dat te kloppen: in 2023 zouden er naar schatting 70.000 hittedoden zijn geweest, tegenover bijna 47.000 vuurwapendoden in de VS. Maar de vergelijking is misleidend. Vuurwapendoden worden één voor één geregistreerd, hittedoden niet. Die zijn gebaseerd op modellen die oversterfte meten tijdens warme periodes. Als er op een hete dag meer mensen overlijden dan normaal, dan wordt het verschil deels toegeschreven aan hitte — vooral onder kwetsbare groepen. Maar dat betekent niet dat elk van die sterfgevallen direct door hitte komt. De getallen zijn dus geen harde tellingen, maar schattingen met ruime onzekerheidsmarges. De vergelijking tussen per-kogel getelde doden en per-weermodel geschatte sterfgevallen is daarom appels met peren.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is vermoedelijk een met AI gemanipuleerde video uitgezonden in het NOS 20u Journaal, in een item over het Israël-Iran conflict. Het -wereldwijd veelgebruikte- fragment toont een explosie bij de toegangspoort van de Evin-gevangenis in Teheran, maar open source onderzoekers signaleren opvallende inconsistenties. De video lijkt namelijk exact overeen te komen met een bestaande winterfoto van de gevangenis, waarop onder andere bladloze planten zichtbaar zijn—iets dat niet past bij de zomercontext van het huidige conflict. Het beeld toont niet alleen overeenkomsten qua locatie van de camera, maar ook de hoek en compositie van het beeld. Ook vertoont de video kenmerken van AI-gegenereerde beelden, zoals objecten die plots verdwijnen en onnatuurlijke details. Hoewel er daadwerkelijk schade is aan gebouwen rond de gevangenis, wijkt dit vermeende camerabeeld van de poort duidelijk af van ander, geloofwaardig videomateriaal, en ontbreekt er foto materiaal van de toegangspoort na de vermeende explosie. De BBC en heeft de video inmiddels offline gehaald in afwachting van verdere verificatie. De verspreiding van nepvideo’s tijdens conflicten is geen nieuw fenomeen, maar de kwaliteit en overtuigingskracht zijn sterk toegenomen door nieuwe AI-tools. Naast hergebruik van oud beeldmateriaal duiken nu ook volledig gegenereerde video’s op, zoals van een zogenaamde Iraanse drone-aanval of een F-35-crash — vaak herkenbaar aan vreemde details of onlogische elementen. De vermeende AI-video in het NOS-journaal zou mogelijk de eerste keer kunnen zijn dat zo’n deepfake in een Nederlandse nieuwsuitzending terecht is gekomen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

SUV’s zouden steeds gevaarlijker worden voor voetgangers, omdat ze groter en hoger zijn dan ooit. Dat zeggen onder meer Nu.nl en Arjen Lubach, op basis van een rapport van Transport & Environment. Maar klopt dat wel? FactGurus spreekt met experts van Euro NCAP en TNO over de invloed van veiligheidseisen, de rol van marketing en de vraag of een compacte auto zoals de oorspronkelijke Renault 5 of oorspronkelijke Mini nog aan alle moderne regels zou kunnen voldoen. Ook hoor je waarom hoge motorkappen niet per se voortkomen uit veiligheidsnormen – en hoe een verhuisdoos vol sensoren geen reden is voor autobesitas.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de Tweede Kamer klinkt de zorgwekkende uitspraak dat tienduizenden kinderen in Nederland in armoede leven. Klopt dat cijfer wel? FactGurus zoekt het uit met hulp van het Nederlands Jeugdinstituut. Verder aandacht voor een stevige claim van de Spaanse oppositieleider Feijóo, die zegt dat Spanje de meeste illegale migranten van Europa opvangt. Hoe verhoudt die bewering zich tot de feiten van Frontex en Eurostat? See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoe zeldzaam zijn zeldzame aardmetalen eigenlijk? China beheerst 90% van de raffinage van zeldzame aardmetalen, en met nieuwe exportrestricties wordt duidelijk hoe afhankelijk het Westen is van deze ‘kritieke materialen’. Maar zijn ze echt zo zeldzaam? En wat gebeurt er als Amerika zelf grondstoffen wint, ze naar China stuurt, en dan importheffingen gooit op het eindproduct? Rene Kleijn, hoogleraar toekomstbestendige grondstofvoorziening aan de Universiteit Leiden duidt de situatie rondom zeldzame aardmetalen in deze FactGurus.See omnystudio.com/listener for privacy information.

D66-Kamerlid Jan Paternotte beweerde vorige week op X dat Europa eventueel van Starlink af kan, dankzij Eutelsat als Europese tegenhanger. Maar klopt dat wel? Eutelsat mag dan van oorsprong Frans zijn, na de fusie met OneWeb is het bedrijf inmiddels grotendeels in voornamelijk aziatische handen en werkt nauw samen met Amerikaanse bedrijven — zelfs de productie en lancering van hun satellieten vindt grotendeels in de VS plaats. Een andere speler zou IRIS² zijn, het veelbelovende Europese alternatief dat vanaf 2030 operationeel moet zijn. Gaat dat op tijd lukken? Hoe zit het met de capaciteit, infrastructuur en Europese raketlanceringen?  See omnystudio.com/listener for privacy information.