NIVOZ Podcast

Hoe leren jongeren nou op sociale media? Welke vormen van leren ontdekken ze daar met elkaar? En wat kunnen we daarvan opsteken voor het onderwijs? Over deze vragen boog Zowi Vermeire zich tijdens haar promotieonderzoek aan de Universiteit van Utrecht. Ze wil docenten uitnodigen om over deze vragen na te denken: 'Vooral nu in het maatschappelijke kader waarin we zo erg praten over het verbieden van smartphones. Het ligt heel erg op een risicobenadering, in plaats van dat we de vraag stellen over hoe we hier met jongeren over in gesprek kunnen gaan. En wat we er voor het onderwijs uit kunnen halen. Want het is nou eenmaal de leerwereld van jongeren.' Zowi onderzocht speedrun communities, waarin het opdoen van kennis en vaardigheden om een computerspel zo snel mogelijk uit te spelen centraal staat. Het moest immers een commuty zijn die wat verder van school af staat: 'Als we iets nieuws willen gaan ontdekken, zit daar volgens mij iets interessants: hoe ga je nou als jongere zelf, zonder dat iemand zegt dat het moet, kennis opzoeken?' Samen met Rik Franssen, docent op een middelbare school én oud-voorzitter van een speedrun community, verkennen we in deze NIVOZ-podcast de vertaalslag naar het onderwijs.

In deze aflevering zijn Peter Brouwers en Daniel Schoone van NextGen AI te gast. Peter en Daniel hebben workshops ontworpen om kinderen van 8 tot en met 16 jaar kennis te laten maken met de fascinerende wereld van kunstmatige intelligentie. Ze empoweren hiermee de nieuwe generatie om AI-technologie te ervaren en te leren in scholen, in bibliotheken en op veel meer plekken. Peter en Daniel noemen zichzelf Pioniers in het toepassen van AI technologie voor een positieve impact op de mens Kunstmatige intelligentie is niet langer toekomstmuziek; het is een integraal onderdeel van ons dagelijks leven geworden.  Peter en Daniel vinden dat er met deze revolutionaire technologie ook ongekende uitdagingen en verantwoordelijkheden komen kijken en zijn zij zich bewust van de gevaren en uitdagingen die ontstaan als AI verkeerd wordt ingezet.

Een portret van Kareem, cultureel ondernemer en docent Sociaal Werk bij Curio, Breda. In 2023 werd hij genomineerd voor de titel docent van het jaar en naast zijn werk voor Curio helpt hij jongeren vanuit diverse rollen hun talent te ontwikkelen. In dit gesprek verkennen we de kern van al zijn werk: intrinsieke interesse. 

‘Het echte leven op en na een democratische school’. Het is de ondertitel van het boek https://www.democratischescholen.nl/boeken/je-moet-het-wel-durven (‘Je moet het wel durven’) waarin tachtig verhalen zijn opgetekend van oud-leerlingen van dit type onderwijs. In deze NIVOZ-podcast luisteren we naar drie schoolleiders die aan de wieg stonden van een van die 20 democratische scholen in Nederland. Claartje van der Grinten (https://www.devrijeruimte.org/ (De Vrije Ruimte) in Den Haag), Ruud van Middelaar (https://deruimtesoest.nl/ (De Ruimt)e in Soest) en Jacqueline van Ewijk (https://www.doe040.nl/ (DOE040) in Veldhoven) spreken over het leven vanuit en in praktijk brengen van waarden als vrijheid, gelijkwaardigheid en vertrouwen? In het prachtig geïllustreerde en rijke boek lees je interviews met jongeren die een korte of langere periode van hun schooltijd doorbrachten op een democratische school. De verhalen gaan zowel over die schooltijd, als over de weg die zij hierna aflegden. Ze illustreren de kernwaarden van het democratisch onderwijs die beschreven staan in het boek: vrijheid, gelijkwaardigheid, moed en vertrouwen, echtheid, verbinding, intrinsieke motivatie tot ontwikkeling, en autonomie en verantwoordelijkheid. Wat vooral opvalt is de veerkracht van de jongeren en hun vermogen zich vanuit hun eigenheid tot anderen te verhouden. Velen geven aan hun eigen stem ontwikkeld te hebben, maar vooral ook geleerd te hebben om naar anderen te luisteren en samen naar oplossingen te zoeken. Ze leggen zich niet zomaar neer bij hoe iets geregeld is of bij iets dat niet lukt, maar kijken welke verantwoordelijkheid ze zelf op zich kunnen nemen. Claartje van der Grinten: ‘Je ziet een houding van: ik weet iets niet, maar ik weet wel wegen om erachter te komen hoe ik verder kan gaan. Zij weten dat er zijpaadjes zijn en dat het niet erg is om een beetje te kronkelen in je leven.’ Dat zijn lessen die je kunt leren op een democratische school, waar de vrijheid in eerste instantie een paradijs kan lijken, maar ook een stevige uitdaging vormt. Je moet het wel durven, luidt niet voor niets de titel van het boek, waarin een aantal jongeren ook vertelt over de worstelingen met een gebrek aan sturing. ‘Die durf ontwikkel je in een omgeving waarin je niet wordt afgerekend, maar fouten kunt maken,’ zo vertelt Jacqueline van Ewijk. ‘Je kunt je kwetsbaar opstellen, maar alleen als je je veilig voelt. We hebben allemaal iets te leren.’ Hoe houd je je waarden hoog als team? Dat is de verkeerde vraag, zegt Ruud van Middelaar. ‘Dat doe je als gemeenschap: kinderen en volwassenen houden elkaar scherp.’ De meeste democratische scholen opereren tegen wil en dank als particuliere scholen, omdat zij binnen de kaders die de inspectie daarvoor stelt de pedagogische ruimte houden die zij voorwaardelijk voor goed onderwijs zoeken. Toch kun je ook binnen de reguliere kaders meer vrijheid pakken als je uit kunt leggen waar je voor staat, stelt Claartje. Of zoals Ruud zegt: ‘Een eerste stap is dat je in je klas de leerlingen gelijkwaardig behandelt en naar ze kijkt als een volwaardig mens dat ook iets te zeggen heeft.’

Een portret van Jaimy, locatiedirecteur van Kindercampus De Piloot. Een school voor speciaal onderwijs, met ook passende buitenschoolse opvang in huis. Jaimy droomt van inclusief onderwijs maar daarvoor moet óók de samenleving inclusief zijn, stelt ze. Tot die tijd biedt ze met De Piloot een warme plek waar haar leerlingen zich veilig kunnen ontwikkelen. 

Pieter Boshuizen is theoretisch pedagoog en onderwijskundige. Pieter is werkzaam als opleider en praktijkonderzoeker aan de Thomas More Hogeschool in Rotterdam. Pieter is lid van het lectoraat professionaliseren met hart en ziel en is met name geïnteresseerd in kansengelijkheid en democratische vorming in het onderwijs.  Naast zijn werkzaamheden aan de Thomas More Hogeschool is Pieter ook actief als wijkraadslid in Vreewijk, een wijk in Rotterdam Zuid. In deze aflevering bevragen Rob Kickert en Jan Jaap Hubeek of AI de belofte van de democratie ondermijnt.

Een portret van Mohamed, opleidingsmanager van het Zadkine Startcollege in Capelle aan de IJssel. We hebben elkaar eerder ontmoet bij een voorstelling van PS Theater Leiden, gebaseerd op de ervaringen die de acteur van het stuk, Mahfoud Mokkadem, opdeed in zijn tijd als docent op deze school. De centrale vraag: hoe maak je verbinding met jongeren die soms verstrikt raken in de ingewikkelde omstandigheden waarin ze opgroeien? Mohamed neemt ons mee in de wijze waarop hij dat in Capelle vormgeeft. 

Onderwijspsycholoog Rob Martens is hoogleraar aan de faculteit Onderwijswetenschappen van de OU. Zijn belangrijkste onderzoeksinteresses zijn motivatie en onderwijsvernieuwing.  In 2019 verscheen zijn boek ‘We moeten spelen’ en in 2022 verscheen ‘Leerlingen intrinsiek motiveren’. In deze aflevering vertelt Rob Martens over de relatie tussen zelfdeterminatie en Hoogbegaafdheid en specifiek welke rol Generatieve AI daarbij speelt. Boeken Rob Martens: We moeten spelen: https://www.lannoocampus.nl/nl/we-moeten-spelen Leerlingen intrinsiek motiveren: https://www.lannoocampus.nl/nl/leerlingen-intrinsiek-motiveren

Een portret van Djen. Ze maakt theater met mensen met een beperking en studeerde aan de lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn. Daar kreeg ze les van Monique, die we ook portretteerden voor deze serie. Monique stuurde ons een tekst die ze schreef toen Djen, ondanks haar kwaliteiten voor de klas, worstelde met het behalen van haar diploma: 'Ze is zeer slim, creatief en origineel en heeft vervolgens natuurlijk moeite zich te wurmen in het keurslijf van het curriculum. Maar ze is een fantastische docent met oog en hart voor buitenbeentjes. Die houdt ze moeiteloos binnenboord met haar originele kijk op mensen en haar natuurlijke talent tot verbinden.' In deze aflevering vertelt Djen hoe ze altijd naar taal zoekt om de ander goed te verstaan. 

`Help mij het zelf te doen" - Maria Montessori In dit gesprek is Haitske de Visser te gast. Haitske is leerkracht op Montessorischool Capelle (RVKO). Het Montessori onderwijs wordt gekenmerkt door het gebruik van materialen, die kinderen uitdagen tot het zelf doen en een zelf-corrigerende functie hebben. Motto van deze vorm van onderwijs is 'help mij het zelf te doen'. In deze aflevering gaan Rob Kickert en Jan Jaap Hubeek bij Haitske op bezoek om te onderzoeken of AI een materiaal kan zijn om de leerling te begeleiden 'het zelf te kunnen' doen. Link: Montessorischool Capelle (RVKO): https://montessorischoolcapelle.nl/