Onderwijs leiden met hart en ziel

Te gast is Karin Zegers-de Louw, expert onderwijs, organisatie en gedrag, en we spreken over haar dynamisch opvoedkompas naar aanleiding van haar boek In de kinderschoenen. In onze tijd met weinig houvast gunt Karin dat kinderen vier paradoxen leren hanteren, de kern van haar opvoedkompas,:​Gebruik zowel verstand als intuïtie voor je persoonlijke groei.​Autonomie en co-creatie helpen je aan hechte relaties.​Benut voor het bewegend speelveld in de samenleving zowel kaders als creativiteit. ​Kritisch denken en nieuwsgierigheid helpen je maatschappelijke impact te bereiken.Ouders en leraren moeten kinderen die vier paradoxen leren hanteren door middel van het waardegericht analyseren van kritische opvoedsituaties vanuit haar pedagogische model. Karin biedt daarvoor het acroniem Verrijk als didactische werkwijze:​De V van Verkennen wat de opvoedsituatie is. ​De E van Erkennen van het waardendilemma en de eigen overtuigingen daarin.​De 1e R van Richten op een oplossing. Wat past in deze situatie bij het kind?​De 2e R van Richten op een actie. Zet de keuze om in daden.​De I van kijken wat de Impact van de actie is.​De K van Koester van wat voor dat kind werkt.Haar opvoedkompas is daarbij niet bedoeld om wat het beste is voor kinderen, maar wat het goede is. Het gaat immers niet om de oplossingen maar om de waarden.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is leraar, vakdidacticus en columnist Ton van Haperen en we spreken over Pole Position, de beginnende leraar verdient de beste startpositie, tien opstellen over de lerarenopleiding.Ton is misschien wel de beruchtste Nederlandse leraar vanwege zijn columns in het AOB Onderwijsblad. Daarin neemt hij het in een op de Franse schrijver Céline geïnspireerde emotieve schrijfstijl op voor de lesgevende leraar en gewoon goed onderwijs. Daarbij schuwt hij het niet om onderwijspolitieke heilige huisjes omver te schoppen, zoals in dit boek ten aanzien van de lerarenopleiding en in ons gesprek ten aanzien van schoolleiders.Ook schoolleiders bijvoorbeeld moeten volgens Ton goed lesgeven mogelijk maken: wordt er geleerd in de les? Ze moeten geen maatschappelijke waarde willen toevoegen of kansenongelijkheid tegengaan. Als je van huis uit minder mee hebt meegekregen, ben je juist gebaat bij goed onderwijs. Het doel van onderwijs is dat alle kinderen ontdekken waar ze goed in zijn, zodat ze ook economisch kunnen bijdragen en burgers worden met een gemeenschappelijk referentiekader.Om deze onderwijsdoelen te bereiken, moet de lerarenopleiding op de schop. Zorg dat je leraren startbekwaam maakt, op Pole position zet, zodat ze voldoende effectieve routines hebben. In school kunnen leraren zich verder ontwikkelen tot vakbekwaam- en expertleraar.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Samenvatting Te gast is Tim van der Meulen, tijdens de opname kerndocent didactiek bij Academica, nu gastdocent aldaar en fulltime werkzaam bij OCW expertisescholen, en we spreken over het paradoxale van spel en spelen in het onderwijs.Volgens Tim wordt het spel in het onderwijs vooral gebruikt in het kader van motivatie, zeker door onderwijsvernieuwers. Spelen wordt tegenover leren gezet. Maar wat als de school zelf het spel is? Dat heeft Tim tijdens zijn studies geschiedenis en filosofie geleerd van de visie op het spel en de spelende mens van historicus Johan Huizinga.Voor Huizinga zijn alle cultuurelementen spel, zoals de school, maar ook de wetenschap en de taal. Het wezenlijke kenmerk van het spel is zijn paradox. Enerzijds is het serieus, anderzijds een doen alsof. Enerzijds kent het regels en structuren, anderzijds gaat het om verbeelding en frivoliteit. De paradox van de spelende mens is dus dat wij helemaal in het spel opgaan, maar tegelijkertijd beseffen dat iets maar een spel is.Dat gebeurt precies in een goede les, stelt Tim. Een leraar hanteert heldere regels en een gestructureerde didactiek en uitleg, misschien wel met enige strengheid, en leerlingen doen enthousiast mee in dit spel, terwijl ze weten dat de serieuze leraar hen ook liefheeft. De vraag is echter of wij in onze cultuur en onze scholen dit onderwijspedagogische spel nog willen of kunnen spelen.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven. 

Te gast zijn pedagogiek studenten Angelina Hoes en Myrthe Lammertsen, pedagogiek docent Marjolein Reijners en co-host Rogier Kattenberg, onderzoeker bij het Windesheim lectoraat Jeugd. We spreken over verkiezingen en democratie in de context van de opleiding pedagogiek van Windesheim. Marjolein had samen met enkele collega-docenten een lesopzet gemaakt rondom de verkiezingen. Doelen waren om het democratisch proces onder de aandacht te brengen en om de democratische dialoog aan te gaan. Het gaat Marjolein vooral om die dialoog en de democratische houding die daarbij hoort. Verdiep dat met kennis van zaken en verbindt dat met principes en waarden. Voor de vorming van studenten brengt zij bewust pedagogische thema’s in dat gesprek in, zoals kinderrechten. Voor studenten Angelina en Myrthe was de les geslaagd. Zij gaven aan dat ze daardoor zelfbewust gingen nadenken over hun stemgedrag en of de partijen ook iets willen betekenen voor pedagogische thema’s, zoals gratis kinderopvang en verminderen van wachtlijsten in de Jeugdzorg. Ze zagen wel dat de interesse voor verkiezingen en democratie niet bij alle studenten even groot is, zelfs niet inzake de pedagogische thema’s en wat ze in de opleiding leren over de pedagogische basis in de samenleving.Onderzoeker Rogier legde in het gesprek de pedagogische basis uit vanuit het ecologische model van Bronfenbrenner.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is Jeroen Paul Nijmeijer, directeur van het samenwerkingsverband kansengelijkheid en burgerschapsonderwijs, SKB, en we spreken over het thema kansengelijkheid in relatie tot het onderwijs.De missie van het SKB is om kansengelijkheid in Nederland te helpen verbeteren door het aanbieden van aanvullend onderwijs in of na schooltijd, gericht op sociaal-emotioneel leren, talentontwikkeling, horizonverbreding en loopbaanoriëntatie. Het SKB wil daarin systemische veranderingen bereiken door goed samen te werken tussen maatschappelijke organisaties en onderwijs. Het wil het onderwijs ontzorgen, zodat scholen zich kunnen richten op hun kerntaak: goed onderwijs in basisvaardigheden.Het SKB beseft dat kansengelijkheid een maatschappelijk complex thema is. Veel variabelen beïnvloeden kansengelijkheid. Drie zijn essentieel: financiële thuissituatie, opleidingsniveau ouders, vooral moeder, en migratieachtergrond. Hoewel kansengelijkheid dus geen probleem van de school is, verkennen we wat scholen daar concreet aan kunnen doen.Variabelen in het bereik van de school zijn: hoogwaardig onderwijs geven, niet te veel differentiëren, hoge verwachtingen hebben, niet alleen cognitief maar juist ook sociaal-emotioneel, EN daarmee zo vroeg mogelijk beginnen in groep 1, herkenbare rolmodellen inzetten, ouderbetrokkenheid versterken, goede overgang PO-VO, eventueel late selectie, en systemisch samenwerken met organisaties voor aanvullend onderwijs.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is natuurkundeleraar Bram Roth en we spreken over zijn visie op de leraar. Op het eind van ons gesprek reageert 5-vwo leerlinge Kiki daar instemmend op.De kern van het leraarschap ligt voor Bram in de vakkennis en de deskundigheid van de leraar. Een wiskundeleraar bijvoorbeeld is vooral wiskundige. Daarnaast heb je een goede interactie en relatie met je leerlingen, maar dat is volgens Bram vanzelfsprekend in het leraarschap. Hij vindt dat docenten en onderwijsdenkers dit relationele aspect in de laatste decennia veel te sterk hebben benadrukt, zodat de vakdeskundigheid is veronachtzaamd. De leraar is meer een jongerenwerker geworden. De ontwikkeling in het onderwijs naar rollen als coach en mentor hebben dit volgens hem in de hand gewerkt. Bram vindt bovendien dat leerlingen daardoor te veel gemonitord worden, waar ze volgens hem helemaal niet op zitten te wachten. In het nagesprek bevestigt 5-vwo leerling Kiki ook dit.Bram pleit daarom voor het versterken van de positie van de leraar als wetenschappelijk vakexpert, bijvoorbeeld door een academische opleiding beter te belonen en door meer gepromoveerden aan te trekken. Dit pleidooi betreft dan vooral het havo en vwo. Voor het vmbo en mbo maakt Bram zich sterk voor stevige praktijkgerichte vakopleidingen.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn de ATTC-docenten Marco Damhuis en Helen O’Donoghue met wie ik spreek over de inhoud en de werkwijze van hun internationaal georiënteerde ATTC-module Leadership Impact On Learning (LIOL).Marco was eerder docent en schoolleider, en is nu directeur van een internationale school in Kuala Lumpur. Helen werkte als docent en schoolleider op internationale scholen en begeleidt tegenwoordig leiderschapstrajecten in het internationale onderwijs. Samen ontwikkelden zij de ATTC-leiderschapsmodule LIOL.De kern van LIOL draait om de ‘learning focussed school’ en de ‘learning focussed school leader’. Alles in een school zou gericht moeten zijn op het leren van leerlingen. Schoolleiders hebben hierin de opdracht hun team te inspireren en te begeleiden naar een gedeelde visie op wat leren in hún school betekent en hoe dat zichtbaar wordt.Daarbij kunnen leiders verschillende stijlen inzetten om hun team te ondersteunen in dit gezamenlijke avontuur. Twee woorden zijn daarin richtinggevend: proces en invloed. Leiderschap gaat niet om een positie of om de eigen onderwijskundige visie van de schoolleider, maar om het (begeleid)leiden van het team naar een gezamenlijk doel, dat gefundeerd is op wederzijds vertrouwen, elkaar ondersteunen én elkaar aanspreken.Deze aflevering is mogelijk gemaakt door de schooleidersopleiding ATTC , de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) en rustplek De Vallei van het Goede Leven.In English:Guests are our ATTC teachers Marco Damhuis and Helen O’Donoghue with whom I explore the content and method of their international minded ATTC module Leadership Impact On Learning, LIOL.Marco is a former teacher and school leader, now working as a principal in an international school in Kuala Lumpur. Helen is a former teacher and school leader of international schools, now working as a leadership consultant in international education. Together, they have developed the ATTC leadership module LIOL.The core concepts of LIOL are the learning focussed school and the learning focussed school leader. Everything in the school should be focussed on students’ learning. In turn, school leaders have the responsibility to inspire and guide their team of teachers to a shared vision on what learning in their school means and looks like. School leaders, therefore, can use different leadership styles to support their staff in this joint adventure. And for leading, two words are key: process and influence. Leadership is not about holding a position or about having an educational vision of your own. Leadership is about leading the team to a shared goal, build on mutual trust, supporting each other and holding each other accountable.This podcast has been made possible through the support of the ATTC School Leadership Training Program, the International School of Philosophy ISVW, and the retreat facility The Valley of the Good Life.

Te gast zijn Renate Schepen en Jacob Koolstra en we spreken over hun ISVW-cursus Interculturele filosofie voor schoolleiders. De Internationale School Voor Wijsbegeerte richt zich namelijk vanaf dit jaar ook expliciet op het onderwijs door middel van deze cursus.Onderwerpen van de cursus zijn onder meer leren in dialoog, kennisrechtvaardigheid, omgaan met verschillen, leren in gemeenschap, leren in context, zoals het lichaam en de natuur, leren met talen van de toekomst, zoals AI, en leren en onderwijzen met plezier.De bedoeling van de cursus is een uitwisseling en dialoog tussen culturele denkwijzen. Het gaat dus niet om de essentiële overeenkomsten en verschillen te zoeken tussen culturen. Renate en Jacob brengen daarbij hun kennis in van verschillende filosofen uit de hele wereld. Er komen ook gastsprekers die hun culturele denkwijzen in het gesprek zullen brengen.De dialogische werkwijze kenmerkt de cursus zelf ook. Deelnemers wordt gevraagd de eigen praktijk filosofisch te onderzoeken vanuit de interculturele denkwijzen. Samen met Renate en Jacob onderzoek je wat die denkwijzen kunnen betekenen voor jouw school. Het gaat dus om echt praktische filosofie die dialogisch en ervaringsgericht van aard is en waarbij je je eigen praktijk inbrengt.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn Dick den Bakker en Eric van ’t Zelfde en we spreken over goed onderwijs, gemeenschapszin en liefde naar aanleiding van hun boeken, Het ambacht van de schoolbestuurder, naar een pedagogische bestuurscultuur en Super sociaal, waarom een schooldirecteur nu voor daklozen zorgt.Dick werkt in zijn boek een radicaal andere kijk op de schoolbestuurder uit en daarmee op goed onderwijs. In plaats van technisch-instrumenteel besturen, leidinggeven en lesgeven, pleit Dick voor de mens en de pedagogiek. Onderwijs besturen is een ambacht, net als het werk van schoolleider en leraar, waarin je op vier manieren goed handelt: bescheiden, liefdevol, vanuit besef van niet-maakbaarheid en vanuit gemeenschapszin. In bestuurlijke taal noemt Dick zijn visie gekscherend community governance. Daarin heeft het technisch-instrumentele handelen een plek, maar de kern is het als schoolgemeenschap gezamenlijk liefdevol-begrenzend pedagogisch aanmodderen.Eric beschrijft in zijn boek zijn reis door het onderwijs tot aan zijn werk als sociaal werker in de Pauluskerk te Rotterdam. Zijn succesvolle reis als leraar en leidinggevende is doordrenkt van liefde voor leerlingen, leraren en goed onderwijs. Totdat hij als rector tegen een schoolcultuur opliep, waarin niet de leerlingen, de schoolgemeenschap en goed onderwijs de lakmoesproef waren, maar de belangen van enkele individuen. Toen hij die cultuur wilde veranderen, vond hij zijn Waterloo als rector en hervond hij zichzelf als sociaal werker. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn Rob Smits van Bureau Voor Durf en Laura Struijk en Josefien Kemper van Inspiratiebureau Struijk & Kemper en we spreken over leiden met moed. Inspiratiebronnen zijn de boeken van Rob zelf, Durf is te doen! en van Brene Brown, Dare to lead, waar Struijk & Kemper vanuit werken.Rob ontwikkelde zich van Amsterdamse lefgozer tot een oefenmeester in durven. De essentie van durven is voor hem in 1 woord dat je een durfdeuger moet leren zijn. Deuger, omdat je niet alleen je lef moet inzetten, dat nog maar een eerste impulskracht is, maar ook je moed en je waarden, waarvoor je in tweede instantie je denkkracht moet inzetten. Durf is deze beide krachten gebruiken. De impulskracht is een snelle trigger, die je moet leren waarnemen en vertragen tot een time-out, waarin je bewust vanuit je waarden kiest wat je uiteindelijk wilt en gaat doen.Fear the fear and do it anyway, zo vat Laura van Struijk & Kemper dit werken vanuit triggers samen. Ook zij en Josefien vinden dat je vanuit je why en waarden moet werken aan je leiderschap. Hun inspiratie vinden ze bij Brene Brown, die stelt dat je daarvoor de empathie en de moed moet hebben om te leren stoeien met kwetsbaarheid. Je moet als leider de verantwoordelijkheid leren nemen voor het herkennen van het potentieel in mensen en de moed hebben om hun potentieel te ontwikkelen. Belangrijk is dan het creëren van een cultuur van vertrouwen, waar Brene Brown de acroniem Braving voor gebruikt, of van psychologische veiligheid, een tweede concept van Struijk & Kemper, dat ze van Amy Edmondson hebben geleerd.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.