Onderwijs leiden met hart en ziel

Te gast is natuurkundeleraar Bram Roth en we spreken over zijn visie op de leraar. Op het eind van ons gesprek reageert 5-vwo leerlinge Kiki daar instemmend op.De kern van het leraarschap ligt voor Bram in de vakkennis en de deskundigheid van de leraar. Een wiskundeleraar bijvoorbeeld is vooral wiskundige. Daarnaast heb je een goede interactie en relatie met je leerlingen, maar dat is volgens Bram vanzelfsprekend in het leraarschap. Hij vindt dat docenten en onderwijsdenkers dit relationele aspect in de laatste decennia veel te sterk hebben benadrukt, zodat de vakdeskundigheid is veronachtzaamd. De leraar is meer een jongerenwerker geworden. De ontwikkeling in het onderwijs naar rollen als coach en mentor hebben dit volgens hem in de hand gewerkt. Bram vindt bovendien dat leerlingen daardoor te veel gemonitord worden, waar ze volgens hem helemaal niet op zitten te wachten. In het nagesprek bevestigt 5-vwo leerling Kiki ook dit.Bram pleit daarom voor het versterken van de positie van de leraar als wetenschappelijk vakexpert, bijvoorbeeld door een academische opleiding beter te belonen en door meer gepromoveerden aan te trekken. Dit pleidooi betreft dan vooral het havo en vwo. Voor het vmbo en mbo maakt Bram zich sterk voor stevige praktijkgerichte vakopleidingen.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn de ATTC-docenten Marco Damhuis en Helen O’Donoghue met wie ik spreek over de inhoud en de werkwijze van hun internationaal georiënteerde ATTC-module Leadership Impact On Learning (LIOL).Marco was eerder docent en schoolleider, en is nu directeur van een internationale school in Kuala Lumpur. Helen werkte als docent en schoolleider op internationale scholen en begeleidt tegenwoordig leiderschapstrajecten in het internationale onderwijs. Samen ontwikkelden zij de ATTC-leiderschapsmodule LIOL.De kern van LIOL draait om de ‘learning focussed school’ en de ‘learning focussed school leader’. Alles in een school zou gericht moeten zijn op het leren van leerlingen. Schoolleiders hebben hierin de opdracht hun team te inspireren en te begeleiden naar een gedeelde visie op wat leren in hún school betekent en hoe dat zichtbaar wordt.Daarbij kunnen leiders verschillende stijlen inzetten om hun team te ondersteunen in dit gezamenlijke avontuur. Twee woorden zijn daarin richtinggevend: proces en invloed. Leiderschap gaat niet om een positie of om de eigen onderwijskundige visie van de schoolleider, maar om het (begeleid)leiden van het team naar een gezamenlijk doel, dat gefundeerd is op wederzijds vertrouwen, elkaar ondersteunen én elkaar aanspreken.Deze aflevering is mogelijk gemaakt door de schooleidersopleiding ATTC , de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) en rustplek De Vallei van het Goede Leven.In English:Guests are our ATTC teachers Marco Damhuis and Helen O’Donoghue with whom I explore the content and method of their international minded ATTC module Leadership Impact On Learning, LIOL.Marco is a former teacher and school leader, now working as a principal in an international school in Kuala Lumpur. Helen is a former teacher and school leader of international schools, now working as a leadership consultant in international education. Together, they have developed the ATTC leadership module LIOL.The core concepts of LIOL are the learning focussed school and the learning focussed school leader. Everything in the school should be focussed on students’ learning. In turn, school leaders have the responsibility to inspire and guide their team of teachers to a shared vision on what learning in their school means and looks like. School leaders, therefore, can use different leadership styles to support their staff in this joint adventure. And for leading, two words are key: process and influence. Leadership is not about holding a position or about having an educational vision of your own. Leadership is about leading the team to a shared goal, build on mutual trust, supporting each other and holding each other accountable.This podcast has been made possible through the support of the ATTC School Leadership Training Program, the International School of Philosophy ISVW, and the retreat facility The Valley of the Good Life.

Te gast zijn Renate Schepen en Jacob Koolstra en we spreken over hun ISVW-cursus Interculturele filosofie voor schoolleiders. De Internationale School Voor Wijsbegeerte richt zich namelijk vanaf dit jaar ook expliciet op het onderwijs door middel van deze cursus.Onderwerpen van de cursus zijn onder meer leren in dialoog, kennisrechtvaardigheid, omgaan met verschillen, leren in gemeenschap, leren in context, zoals het lichaam en de natuur, leren met talen van de toekomst, zoals AI, en leren en onderwijzen met plezier.De bedoeling van de cursus is een uitwisseling en dialoog tussen culturele denkwijzen. Het gaat dus niet om de essentiële overeenkomsten en verschillen te zoeken tussen culturen. Renate en Jacob brengen daarbij hun kennis in van verschillende filosofen uit de hele wereld. Er komen ook gastsprekers die hun culturele denkwijzen in het gesprek zullen brengen.De dialogische werkwijze kenmerkt de cursus zelf ook. Deelnemers wordt gevraagd de eigen praktijk filosofisch te onderzoeken vanuit de interculturele denkwijzen. Samen met Renate en Jacob onderzoek je wat die denkwijzen kunnen betekenen voor jouw school. Het gaat dus om echt praktische filosofie die dialogisch en ervaringsgericht van aard is en waarbij je je eigen praktijk inbrengt.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn Dick den Bakker en Eric van ’t Zelfde en we spreken over goed onderwijs, gemeenschapszin en liefde naar aanleiding van hun boeken, Het ambacht van de schoolbestuurder, naar een pedagogische bestuurscultuur en Super sociaal, waarom een schooldirecteur nu voor daklozen zorgt.Dick werkt in zijn boek een radicaal andere kijk op de schoolbestuurder uit en daarmee op goed onderwijs. In plaats van technisch-instrumenteel besturen, leidinggeven en lesgeven, pleit Dick voor de mens en de pedagogiek. Onderwijs besturen is een ambacht, net als het werk van schoolleider en leraar, waarin je op vier manieren goed handelt: bescheiden, liefdevol, vanuit besef van niet-maakbaarheid en vanuit gemeenschapszin. In bestuurlijke taal noemt Dick zijn visie gekscherend community governance. Daarin heeft het technisch-instrumentele handelen een plek, maar de kern is het als schoolgemeenschap gezamenlijk liefdevol-begrenzend pedagogisch aanmodderen.Eric beschrijft in zijn boek zijn reis door het onderwijs tot aan zijn werk als sociaal werker in de Pauluskerk te Rotterdam. Zijn succesvolle reis als leraar en leidinggevende is doordrenkt van liefde voor leerlingen, leraren en goed onderwijs. Totdat hij als rector tegen een schoolcultuur opliep, waarin niet de leerlingen, de schoolgemeenschap en goed onderwijs de lakmoesproef waren, maar de belangen van enkele individuen. Toen hij die cultuur wilde veranderen, vond hij zijn Waterloo als rector en hervond hij zichzelf als sociaal werker. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn Rob Smits van Bureau Voor Durf en Laura Struijk en Josefien Kemper van Inspiratiebureau Struijk & Kemper en we spreken over leiden met moed. Inspiratiebronnen zijn de boeken van Rob zelf, Durf is te doen! en van Brene Brown, Dare to lead, waar Struijk & Kemper vanuit werken.Rob ontwikkelde zich van Amsterdamse lefgozer tot een oefenmeester in durven. De essentie van durven is voor hem in 1 woord dat je een durfdeuger moet leren zijn. Deuger, omdat je niet alleen je lef moet inzetten, dat nog maar een eerste impulskracht is, maar ook je moed en je waarden, waarvoor je in tweede instantie je denkkracht moet inzetten. Durf is deze beide krachten gebruiken. De impulskracht is een snelle trigger, die je moet leren waarnemen en vertragen tot een time-out, waarin je bewust vanuit je waarden kiest wat je uiteindelijk wilt en gaat doen.Fear the fear and do it anyway, zo vat Laura van Struijk & Kemper dit werken vanuit triggers samen. Ook zij en Josefien vinden dat je vanuit je why en waarden moet werken aan je leiderschap. Hun inspiratie vinden ze bij Brene Brown, die stelt dat je daarvoor de empathie en de moed moet hebben om te leren stoeien met kwetsbaarheid. Je moet als leider de verantwoordelijkheid leren nemen voor het herkennen van het potentieel in mensen en de moed hebben om hun potentieel te ontwikkelen. Belangrijk is dan het creëren van een cultuur van vertrouwen, waar Brene Brown de acroniem Braving voor gebruikt, of van psychologische veiligheid, een tweede concept van Struijk & Kemper, dat ze van Amy Edmondson hebben geleerd.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is Bert Wienen en we spreken over de beleidsterm ‘de pedagogische basis’ naar aanleiding van zijn boek Laat/d de pedagogische basis met rust! Twee grote pedagogen, Wilna Meijer en Jan Dirk Imelman, reflecteren op zijn betoog.Bert vertel eerst waar deze beleidsterm vandaan komt. Zijn zorg is dat gemeentelijke overheden de pedagogische basis teveel zullen benaderen vanuit een machine-logica. Zo van, wij maken een eensluidend professioneel beleid en droppen dat in alle pedagogische contexten met als doel de pedagogische basis van de samenleving effectief te versterken. Dit machine-denken past niet bij de pedagogiek. Bert vindt het te gemakkelijk gedacht, het belooft te veel en het is te maakbaar gedacht. In het echte leven is er namelijk niet 1 pedagogische basis, maar zijn er verschillende pedagogische contexten, zoals het gezin, de kinderopvang, het onderwijs, de straat, de sportvereniging. Bovendien zijn dit allemaal sociale praktijken, die historisch zijn ontwikkeld en door de mensen zelf zijn en worden gevormd. De pedagogische basissen zijn er dus al en hoeven niet van bovenaf geïmplementeerd te worden door professionals, die de neiging hebben om al die praktijken over te nemen en over een kam te scheren. Tot slot wijst Bert erop dat pedagogiek inherent normatief van aard is en wenst hij dat ouders, leraren, sportliefhebbers etc. met elkaar het gesprek voeren over wat goed opvoeden in deze tijd inhoudt.In het tweede deel reflecteren Wilna en Jan Dirk instemmend en kritisch op Berts betoog vanuit de vraag: hoe pedagogisch geletterd en verantwoord is onze cultuur eigenlijk?Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven. 

In a collaboration between educators from the University of Leuven — who recently organized a conference on the future of schooling — and the ATTC school leadership program, this is a special series of Leading Education with Heart and Soul about the grammar of schooling. Each episode explores one or two key dimensions of what constitutes the fundamental “grammar” of schooling. This time, we ask: can we have, imagine, or create a school without… language and class? Guests are Jorge Larrossa Bondia and Jan Masschelein, and these are their thoughts:Writing puts spoken language at a distance and allows us to reflect on spoken language to deepen our thinking. School provides the time and space to slow down, write, and rethink.At school, it’s not about saying what you think, but thinking about what you say. It’s also not about which language is dominant, but how one relates to language.Language is a real problem, it is a way of engaging with real worlds, like mathematics and Latin. Learning a second language gives the experience of what language means and does.Language is not merely a tool for communication. It is a practice rooted in love and curiosity, like philology, the science of language as love for language.There are three ways to think about class, our second dimension: as a physical space, as a random grouping of students, and as a space that enables freedom and equality — a collective of learners, not individuals with fixed identities.Both school and class exist to nurture worlds. When they become too focused on teachers, students, personalization, identification, or “natural development,” they loose their essence.You can pedagogically redesign class, but not as learning environment or learning accelerator.This podcast has been made possible through the support of the ATTC School Leadership Program, the educational consultancy School Matters, and the retreat facility The Valley of the Good Life.

In a collaboration between educators from the University of Leuven — who recently organized a conference on the future of schooling — and the ATTC school leadership program, this is a special series of Leading Education with Heart and Soul about the grammar of schooling. Each episode explores one or two key dimensions of what constitutes the fundamental “grammar” of schooling. This time, we ask: can we have, imagine, or create a school without… the invisible and the body? Guests are Daniel Goyvota and Walter Kohan, and we discussed two often-overlooked dimensions of schooling: the invisible dynamics and embodied experiences that escape formal measurement and quantification. These are their thoughts:In an era dominated by datafication, schools, unlike tech corporations, produce relatively little data. Yet they are saturated with invisible layers: emotional, social, and relational dynamics.Rather than relying solely on measurable data and standard metrics, according to Daniel we should explore these invisible layers through Cryptics, a more open, flexible language that helps tracing the tacit and shadowed languages of learners.The use of Cryptics functions as a counterweight to hypervisibility and surveillance. With Cryptics we can protect the hidden and invisible aspects of school.Walter states that the visible and invisible can be compared to the physical and the mental. But maybe it’s more accurate to say there are both visible and invisible bodies and minds.Education should focus on real people with real bodies and minds, even if they don’t fit the perfect mold.This is especially important in thinking about gender and identity, asking: what is hidden, and what new realities might we discover.This podcast has been made possible through the support of the ATTC ⁠School Leadership Program⁠, the educational consultancy ⁠School Matters⁠, and the retreat facility ⁠The Valley of the Good Life⁠.

In a collaboration between educators from the University of Leuven — who recently organized a conference on the future of schooling — and the ATTC school leadership program, this is a special series of Leading Education with Heart and Soul about the grammar of schooling. Each episode explores one or two key dimensions of what constitutes the fundamental “grammar” of schooling. This time, we ask: can we have, imagine, or create a school without… politics and schoolwork? Guests are José Miguel Vargas-Pellicer and Inés Dussel, and these are their thoughts:José Miguel uses politics not in the sense of governance, but in the sense of the Greek idea of schole, which means that school is a free pedagogical space for shared attention and study.The school seen as schole introduces newcomers to the world, so we as a society must collectively decide what is important for them to study. This requires an ongoing conversation about the common good, particularly in multicultural and multiethnic societies.From this perspective, school is a site of radical equality, a precondition for political life itself.Schoolwork, our second dimension, is not simply about academic tasks, but a specific mode of attention, perception, and disciplined engagement — a translation of oral into written expression, embedded in rituals and gestures. It is a communal activity that invites everyone to the table as equals.School is the only place where you’re asked, through schoolwork, to validate what you’ve learned and to critically engage with it.Schoolwork extends beyond the classroom to communal spaces such as playgrounds and kitchens, each with its own pedagogical logic. Today, however, schoolwork is increasingly individualized, undermining its collective ethos.  This podcast has been made possible through the support of the ATTC ⁠School Leadership Program⁠, the educational consultancy ⁠School Matters⁠, and the retreat facility ⁠The Valley of the Good Life⁠.

In een samenwerking tussen pedagogen van de universiteit Leuven, die begin 2025 een congres organiseerden over de toekomst van de school, en de schoolleidersopleiding ATTC maken we een speciale serie van Onderwijs leiden met hart en ziel over de grammatica van de school. Elke aflevering gaat over  een of twee aspecten van de school. Deze keer…Kunnen we de school hebben, bedenken of maken zonder… vorming?Te gast zijn Maarten Simons en Jan Masschelein en we spreken over vorming:Het woord vorming wordt vaak geassocieerd met Bildung of persoonlijke ontwikkeling, maar de schoolse vorming gaat juist over een soort mondiale vorming.De schoolse vorming draagt een zorg voor werelden en is niet alleen de plek waar de leerling als ik iets leer. Het schoolwerk is een collectieve manier van stilstaan, oefenen en studeren.De wereld heeft dus ook de school nodig, en de leerling, om opnieuw benoemd te worden, zoals een vogel opnieuw een naam krijgtals leerlingen zeggen: dit is een mees.Schoolse vorming betekent niet dat we van leerling-gecentreerd naar wereld-gecentreerd onderwijs gaan. Het gaat juist niet over de creatie van centra, maar om het vormen van een midden, een milieu, waar de diverse werelden, leerlingen en leerkrachten elkaar ontmoeten.Door de diverse werelden in school te brengen en te laten bestuderen en bevragen, worden nieuwe generaties telkens als nieuwkomers uitgenodigd te leren omgaan met die werelden.Schoolse vorming duurt lang, heeft tijd nodig, en is niet gericht op versnelling en resultaten.Schoolse vorming ziet alle leerlingen als pedagogische gelijken, want iedereen is leerling, en geeft hun pedagogische vrijheid, omdat de school hen niet vastpint op hun identiteit, talent of een andere voorbestemming, en hun de kans biedt zichzelf naar eigen idee te vormen. De school vertrekt van het idee dat onze kinderen niet onze kinderen zijn, dus de levensvisie van de ouders of de school als community met een identiteit, is pedagogisch secundair.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ⁠⁠⁠schoolleidersopleiding ATTC⁠⁠⁠, onderwijsadvies ⁠⁠⁠School Matters⁠⁠⁠ en rustplek ⁠⁠⁠De vallei van het goede leven⁠⁠⁠.