Het Spoor Terug

Het was op een doordeweekse nacht in januari 1978, dat een iconisch hoorspel werd uitgezonden door de VPRO.: ‘De doodsangstescapade’ van radiomaker en fluxus-kunstenaar Willem de Ridder. De Ridder verleidde luisteraars massaal om in de nacht met de auto naar het vissersdorp Woudrichem te gaan. Voor de Woudrichemmers was de nachtelijke invasie een totale verrassing.  Programmamaker Jan Maarten Deurvorst sprak met radioluisteraars die destijds meededen én met mensen uit Woudrichem.  Het oorspronkelijke 4-uur durende hoorspel is te beluisteren in Parel Radio, de VPRO-podcast met een selectie van de mooiste documentaires en hoorspelen. En Jan Maarten Deurvorst vertelt in Parel Radio waarom hij het programma van Willem de Ridder zo inspirerend vindt. https://pod.link/1056931611

In Moeder-Land staan de brieven centraal tussen ouders in een dorp in de Sovjet-Unie en hun dochter Alexandra. Ze worden door de Tweede Wereldoorlog en later door het IJzeren Gordijn van elkaar gescheiden. De 19-jarige Alexandra werd door de Duitsers uit haar dorp in het Noorden van de Sovjet-Unie gehaald en gedwongen om in Duitsland te gaan werken. Daar ontmoet ze Piet, met wie ze na de bevrijding mee gaat naar Amsterdam. In Nederland bouwen ze een leven op. Alexandra ziet haar ouders nooit meer terug.   De brieven van Alexandra's ouders zijn er nog. Haar dochter Frieda (78) heeft ze altijd bewaard, al kan ze de teksten niet lezen want Russisch heeft ze nooit geleerd.  Programmamaker Yula Altchouler is van Russische afkomst en vertaalde de honderden verkleurde velletjes die de ouders van Alexandra schreven. In iedere brief vragen ze haar om terug te komen.   Moeder-Land is een verhaal over spanning tussen Oost en West, en over hoe oorlog families verscheurt.  Programmamaker: Yula Altchouler Muziek en montage: Jesse Koolhaas.Erik van Woudenberg op gitaar Brieven zijn ingelezen door Raissa Molostova en Leonid Russanovskiy Research: Viktoria Chernukha Productie: VPRO: Katja Sokolova Eindredactie: Katinka Baehr en Stef Visjager Deze documentaire is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en het NPO fonds.

Een podium met een kruk, een glaasje water en een microfoon op een standaard. Een man of vrouw die verhalen vertelt en grappen maakt. Geen typetjes, geen liedjes en geen sketches. In de zaal een klein publiek dat lacht, doodstil blijft of terugpraat. Het is inmiddels een bekend beeld, maar stand-up comedy werd pas in de jaren negentig geïntroduceerd in Nederland. De wortels van deze kale podiumkunst liggen in het Amerika van de drooglegging. Programmamaker Laura Lubbers reist samen met Patrick van den Hanenberg, auteur van het boek ‘Stand up and Fight. 35 jaar stand-up comedy in Nederland van Raoul Heertje tot Sezgin Güleç’ langs de geschiedenis en ontwikkelingen van stand-up comedy in Amerika en Nederland.   Stemactrice: Hymke de Vries  Dank aan: Wouter Monden en de Elektra Podcast

Deze zomer in OVT: historische documentaires die niet door ons zijn gemaakt maar die we zo mooi vinden dat wij ze graag willen laten horen.   Deze week: Een moskee op een ansichtkaart, een aflevering uit de podcast Platte Grond. Een heel erg fijne podcast over architectuur. Zoals de makers zelf zeggen: Een serie over de kracht van architectuur en over plannen voor de toekomst. Over torenhoge ambities en over het spoor soms volledig bijster zijn.  Een verhaal gemaakt door Mariëtte Heres.

Deze zomer in OVT: de beste historische documentaires uit andere programma’s of podcasts. Deze aflevering: ‘Verplicht vrije seks’, een bizar verhaal over een Nederlandse maöistische commune in de jaren ‘80. Heel erg mooi gemaakt door Jan Maarten Deurvorst voor het programma Radiodoc, de voorloper van de VPRO/NTR podcast DOCS. De documentaire komt uit 2014.  Eindredactie: Jair Stein  Eindmontage: Alfred Koster

Deze zomer in OVT: historische documentaires die niet voor ons zijn gemaakt maar die we zo mooi vinden dat wij ze graag willen laten horen. Deze zondag: ‘De vrouwenflat’, een documentaire van Sandra Rottenberg die ze maakte voor DOCS (VPRO/NTR). ‘De vrouwenflat’ gaat over de flats die tussen 1940 en 1965 verrezen in Nederland, speciaal gebouwd voor alleenstaande werkende vrouwen. Vrouwenorganisaties zetten zich al sinds het begin van de 20e eeuw in om woonruimte voor alleenstaande vrouwen te realiseren. Voormalig onderwijzeres Fiet Kraamwinkel kreeg dankzij de bemoeienis van het schoolhoofd van de school waar zij werkte in 1963 eindelijk een eigen éénkamerwoning. Nu wordt haar flat grondig gerenoveerd en verhuist ze op haar 98e naar een seniorenwoning. Sandra Rottenberg zoekt haar oude schooljuf rondom de verhuizing op. MET DANK AAN: Fiet Kraamwinkel, Laura Lubbers, Fabiola Eekhout, Veerle Leijnse, Lida van Tilburg, Anne Buitink, Anita Heijkoop, Bernie Nijenhuis, Ellen van Kessel en Sophie van Brunschot.   De stemmen van de vrouwen uit het woononderzoek zijn van:  Chiara Tissen, Hanneke Last en Hymke de Vries     De tentoonstelling Een kamer voor jezelf  is onder andere te zien in: OBA Roelofhartplein (24 mei -13 juli 2025) en Museum ’t Schip (vanaf 14 augustus 2025)    Samenstelling: Sandra Rottenberg  Eindmix: Berry Kamer  Eindredactie: Remy van den Brand    Deze documentaire werd gemaakt in opdracht van VPRO DOCS.

Deze zomer in OVT: historische documentaires die niet voor ons zijn gemaakt maar die we zo mooi vinden dat wij ze graag willen laten horen. Deze aflevering: ‘Bouta’s laatste zet’. Oud president Bouterse werd in december 2023 definitief veroordeeld tot twintig jaar cel vanwege zijn leidende rol bij de Decembermoorden in 1982. In de podcastserie ‘Bouta’s laatste zet’ van Argos en Investico onderzoeken programmamaker Linda van der Pol en Sylvana van den Braak hoe Bouterse vervolgens een jaar lang, tot zijn dood, onder de radar kon blijven. Voor OVT maakten we een hermontage van deel 1 en deel 2 waarin de nadruk ligt op de decembermoorden zelf waarbij vijftien tegenstanders van het militaire regime werden vermoord.  Luister de hele serie in Argos series. https://argos.vpro.nl/collecties/boutas-laatste-zet

Begin jaren 80 waren er verschillende protesten tegen de plaatsing van Amerikaanse kruisraketten in Nederland . Het bekendst was het vredeskamp bij de militaire vliegbasis in Woensdrecht, maar ook bij de basis in Volkel werd geprotesteerd. Het was een publiek geheim dat daar al sinds 1959 kruisraketten lagen. Begin 1984 streek er een Vrouwen Vredes Kamp neer dat in de loop der maanden op steeds meer weerstand stuitte uit de directe omgeving. Paulien Loerts sloot zich als 19-jarige aan bij het kamp. Meer dan veertig jaar later reist ze samen Chris Bajema terug naar Volkel.

Stiekem luisterde de 8-jarige Azemina mee met de volwassenen en ze merkte: er is iets mis. Maar dat haar zorgeloze leven van de ene op de andere dag veranderde in een horrorfilm, kon ze niet bevatten. Ruim drie jaar zat ze met haar familie vast in Srebrenica, dat afgesloten was van water en elektriciteit, waar bijna geen eten en medicijnen waren en de stad werd continu aangevallen.  Toen de VN-militairen kwamen werd het iets rustiger. Maar uiteindelijk werd de stad ingenomen door Bosnisch Servische troepen. Azemina werd met haar moeder, broertje en andere familieleden gedeporteerd. Haar vader vluchtte door de bossen.Tijdens de angstige momenten zei haar moeder elke keer tegen haar kinderen: vasthouden en nooit loslaten.

Višegrad, een oude stad met een iconische brug over de Drina. Maar na de genocide is deze prachtige plek voor altijd getekend door gruwelijke misdaden.  Esmir was 12 jaar toen hij in 1992 moest vluchten. Hij neemt ons mee naar zijn ‘mahala’, de wijk waar hij opgroeide. Het is nog hetzelfde, maar toch is alles anders. De mensen met wie hij opgroeide zijn er niet meer. Ze zijn verdreven of vermoord.  Een stad die je stad niet meer is, dat is het Višegrad van Esmir. En terwijl we daar rondlopen, proberen we woorden te vinden voor wat hier gebeurd is.