Beter | BNR

Wist jij dat er vapes bestaan met spelletjes erop. Neem een trekje na een game over en je kan weer verder spelen.  "Dit is de manier waarop de tabaksindustrie kinderen verslaafd krijgt aan vapes en verslaafd aan nicotine", vertelt Esther Croes, tabaksexpert bij het Trimbos-instituut. Zij ziet zorgelijke ontwikkelingen in het onderzoek dat het Trimbos-instituut doet naar vapen en rokende jongeren. Een op de vijf jongeren heeft afgelopen jaar gevaped. Zelfs kinderen van 10, 11 en 12 jaar oud vapen wel eens: 8% van de kinderen in groep 7 en 8 hebben afgelopen jaar gevaped. En twee derde van de vapers rookt ook. "Op die manier gaan we de rookvrije generatie niet halen."  Vapen is lang niet zo onschuldig als we denken. De vraag is: hoe krijg je je tiener van die e-sigaretten af? Kinderlongarts Noor Rikkers (LUMC) en stoppen-met-roken-coach Sylvia Heddema, schreven samen het boek "Stoppen met vapen” dat vorige week verscheen. De belangrijkste tip voor ouders: wordt niet boos. Stel daarentegen wat en hoe vragen: wat weet jij van vapen? Hoe kom je eraan?  Luister de hele aflevering om meer te leren over vapen, de gezondheidsschade van vapen, de producten die er op dit moment in de markt is en hoe je jouw kind kan helpen om te stoppen met deze e-sigaretten. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De groep ouderen die veel zorg nodig heeft groeit gigantisch. En het aantal verpleeghuisplekken groeit niet mee. Nu al wachten er 22-duizend mensen op een kamer en die wachtlijst wordt nog véél langer de komende tijd. Investeerders spelen daar handig op in: commerciële zorghuizen schieten als paddenstoelen uit de grond, maar hoe zit het daar met de kwaliteit van zorg? Waar kun je als hulpbehoevende oudere nou goed terecht de komende jaren? Te gast zijn:  Hilde Verbeek, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht, gespecialiseerd in de Zorgomgeving voor Kwetsbare Ouderen.  Loek Winter, zorgondernemer en bestuurder van de ouderenzorg-franchiseketen de Herbergier.   Om te beginnen met de vraag: is een gevulde spaarpot een garantie voor betere zorg?  Verbeek en Winter denken van niet. De zorg is zo geprotocolleerd dan commerciële of 'particuliere' ouderenzorgorganisaties niet andere of betere zorg leveren dan de reguliere ouderenzorgorganisaties. Wel is de sfeer in een particuliere ouderenzorg anders. Bij de Herbergier krijgen zorgverleners meer ruimte om hun werk zelf in te vullen. De focus ligt op samen leven, en niet op medicaliseren.  Dit is een herhaling van de uitzending van 15 april vanwege de zomerperiode bij BNR. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een schrikbeeld én een uitkomst voor het personeelstekort: AI die de zorg overneemt. Maar hoever zijn we nou eigenlijk?  Volgens Kicky van Leeuwen, die gepromoveerd is op de toepassingen van AI in de zorg, wordt het een stuk minder veel gebruikt dan het lijkt. Eigenlijk wordt AI nu alleen nog gebruikt voor het analyseren van beelden (MRi-scans en CT-scans). Radioloog Merel Huisman vindt dat zij nog steeds beter is dan de AI die zij gezien heeft in haar vakgebied. Een radioloog kan namelijk álle typen beelden analyseren, terwijl een  En toch gaat AI veel meer werk van artsen overnemen in de nabije toekomst, zegt Geert Litjens, hoogleraar Al voor de analyse van medische beelden in de pathologie en radiologie, verbonden aan het Radboud UMC. 'AI gaat artsen niet vervangen. Maar het gaat werk doen van artsen die wij graag hadden willen hebben', legt hij uit. We móeten binnenkort AI wel deels het werk van artsen laten doen, omdat er zometeen simpelweg niet genoeg radiologen zijn om al het werk te doen.  Een eerste toepassing die dichtbij is, is het analyseren van screeningsbeelden. Screening op borstkanker of prostaatkanker bijvoorbeeld. Die beelden lijken veel op elkaar, waardoor een AI hier makkelijk op te trainen is (en het is voor artsen saai, repetatief werk).  De grote vraag is dan: hoeveel foutmarge accepteren we van een algoritme zoals AI? See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ongeveer 1,2 miljoen mensen in Nederland slikken antidepressiva. En één op vier Nederlanders krijgt tenminste één keer in z'n leven in depressie. Er zijn tientallen soorten therapie, maar garantie op succes is er zeker niet. De laatste tijd wordt er ook in de medische wereld steeds meer geëxperimenteerd met psychedelica zoals ketamine, die je wellicht meer als partydrug kent, en de resultaten lijken veelbelovend.    Psychiater Robert Schoevers, hoogleraar bij het UMC Groningen, doet dat onderzoek.  En Pim Cuijpers, emeritus-hoogleraar klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, staat bekend als één van de meest vooraanstaande onderzoekers naar effectieve behandelingen in de ggz. Hij vindt dat we moeten stoppen met het ontwikkelen van nog meer nieuwe behandelingen. We zouden veel meer moeten kijken naar welke bestaande behandelingen bij welke patiënten het beste werken. Want dát weten we nu niet. We proberen maar wat. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Robots in de zorg, op papier lijkt dat een geweldige oplossing voor het personeelstekort. Want er kan al van alles: Van robotarmen die opereren, tot rijdende gevallen die medicijnen rondbrengen en mensen vermaken. In hoeverre maken we al optimaal gebruik van de mogelijkheden en wat komt er in de toekomst aan?   Ik bespreek het met   Maroeska Rovers, hoogleraar medische technologie en innovatie aan het Radboud UMC en wetenschappelijk directeur van TechMed centre van de Universiteit van Twente. Ze is gespecialiseerd in besluitvorming over robots in de zorg.    In deze aflevering twee reportages. De eerste is de operatierobot Da Vinci uit het UMC Utrecht en de chirurg die daar veel mee werkt: Jelle Ruurda.  En de andere is robot Tonny, de robot die gebruikt wordt in de geestelijke gezondheidszorg. Onder andere in ggz-Oost Brabant. En de psychiatrisch verpleegkundige Ton de Kleijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland heeft het grootste medicijntekort van heel Europa. Hoe kan dat? En vooral: hoe lossen we het op? Bijna iedereen die medicijnen slikt krijgt wel eens te horen dat net HUN medicijn niet beschikbaar is. Zo hadden we recent te weinig astma-pufjes voor kinderen, te weinig essentiële antibiotica en te weinig medicatie tegen schizofrenie. In 2022 was er nog zo'n 1500 keer een medicijntekort, maar het jaar erop al bijna 2300 keer! Apotheken zijn gemiddeld één fulltime werknemers kwijt aan het zoeken naar oplossingen hiervoor. Na aanleiding van deze schrijnende tekorten, debatteerde de Tweede Kamer dit voorjaar meerdere keren over het onderwerp. De kamer droeg allerlei oplossingen aan, maar de demissionair minister van Volksgezondheid – Pia Dijkstra – gaf aan dat ze er eigenlijk niet zoveel aan kan doen.   Is dat wel zo? En denkt de nieuwe minister, Fleur Agema van de PVV, hier ook zo over?   We Bespreken het met René Claassen, de man die voor de PVV in de Tweede Kamer zit en Agema's portfeuille overneemt.  En Aris Prins, voorzitter van de apothekersvereniging KNMp.  En je kan het  preferentie beleid aanpassen, maar je kan ook zelf pillen gaan maken. In het UMC Leiden ontwikkelen ze een pillen printer.   Hiermee kunnen de apothekers van het ziekenhuis gemakkelijk pillen maken met iedere gewenste dosering. Bijvoorbeeld een lage dosering voor zieke kinderen.   Te gast in het tweede deel van deze aflevering:  Derk Jan ten Harkel, kindercardioloog verbonden aan het LUMC   Kirsten Schimmel, Apotheker van het LUMC en trekker van dit project.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de ondergang van huisartsenketen Co-Med zitten tienduizenden patiënten zonder vaste huisarts. Het was de laatste tijd veel in het nieuws, omdat Co-Med na wanbeleid failliet verklaard werd.   En dat terwijl er al 500.000 mensen in Nederland zonder huisarts. Tenminste, dat is de schatting van de Landelijke Huisartsen vereniging. Er zijn vreemd genoeg meer huisartsen zijn dan OOIT, volgens het Pensioenfonds voor Huisartsen, de SPH, maar ze willen simpelweg geen praktijk meer voeren.   Tijd voor nieuwe oplossingen!   Vóór de problemen met Co-Med aan het licht kwamen, maakten wij al een uitzending over nieuwe vormen van ondernemen in de huisartsen zorg.   Luister naar onze uitzending van 6 maart jongst leden. Waarin in sprak met   Tom Kliphuis, directeur van de ONLINE huisartsenpraktijk Arene – de praktijk die nu dus 9 van de 12 patiënten van Co-Med overneemt  En Bob Verhagen, huisartsconsultant en oprichter van de huisartsenketen Buurtdokters, dat juist de randzaken van huisartsenpraktijken wil overnemen. Zo houdt de arts meer tijd over voor patiënten.  Buurtdokters  Verhagen richtte een huisartsenketen op, genaamd Buurtdokters. Een franchise waarbij de huisarts mede-eigennaar is van een praktijk en Buurtdokters vooral de zakelijke kant van de praktijk organiseert. ‘Wij geloven is een huisarts in de buurt, een huisarts die je persoonlijk kent’, aldus Verhagen. Er zijn nu 17 Buurtdokters. Dat aantal moet de komende jaren groeien naar minimaal 30 om Buurtdokters rendabel te maken.   Digitale huisarts  Een volkomen andere aanpak is die van de digitale huisarts Arene. Zij hebben veertig dokters die op zzp-basis voor Arene werken. Op afstand. Ze horen en zien patiënten via de telefoon, de mail of via beeldbellen. Want 85 procent van de hulpvragen die bij een huisarts komen kunnen prima telefonisch of digitaal afgehandeld worden, ontdekte Arene. Voor de overige 15 procent kunnen patiënten van Arene als passant langs bij een lokale huisartsen.  ‘Arene neemt misschien wel de kersen van de taart, is een klacht. Maar de lokale huisartsen mogen onze patiënten morgen overnemen. Het punt is: dat kunnen ze niet. We hebben een groot huisartsentekort en Arene is een oplossing daarvoor’, vertelt Tom Kliphuis, bestuurder van Arene.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Elke dag vult de gezondheidszorg 80 vuilniswagens met afval. Dat is 4% van ál het afval van Nederland! De sector die ons beter moet maken zorgt tegelijkertijd voor enorme milieuschade, en dat maakt mensen weer ziek. Hoe dat komt en wat de oplossingen zijn, bespreken we in BNR Beter.  Te gast zijn:   Evelyn Brakema, huisarts in opleiding en voorzitter van de Groene Zorg Alliantie, een netwerk van zorgprofessionals dat zich inzet voor verduurzaming van de zorg.   Talitha Hoppe, operatie-assistent en Green Team coördinator bij het OLVG in Amsterdam.  Medicijnen  Brakema verzet zich tegen de vervuiling van medicijnen. Het maken van medicijnen is al enorm vervuilend. Tijdens de coronacrisis werd de roep om medicijnen in Europa te produceren steeds groter. Een klein probleem: medicijnen in Europa maken is veel duurder, omdat Europa strengere milieuregels handhaaft. Het afval van medicijnfabrieken kan in Europa niet zomaar in de rivier gedumpt worden. In China en India zijn die milieuregels soepeler – en is de productie dus goedkoper.   Daarnaast worden er heel veel medicijnen weggegooid, ziet Brakema. "Ik kom als huisarts dagelijks bij mensen thuis. Daar vind je in de kastjes soms dozen aan verzegelde en ongebruikte medicijnen. De patiënt is bijvoorbeeld op eigen initiatief gestopt met medicijngebruik en durft het niet aan de arts aan te geven. Ook als iemand overlijdt moeten alle medicijnvoorraden die zij thuis hebben weggegooid worden, zelfs als ze nog houdbaar zijn". Dat Europese veiligheidsvoorschriften zijn streng, en dat zou anders moeten volgens Brakema.  Operatie-afval  Een andere grote vervuiler is de wegwerpcultuur van de zorg. ‘Toen ik begon als operatiemedewerker was nog heel veel materiaal herbruikbaar', vertelt Hoppe. ‘Langzamerhand is ontzettend veel materiaal wegwerp geworden.’ Daarmee doelt ze op instrumenten die tijdens operaties gebruikt worden, en ook plastic om mensen af te dekken en kleding om het personeel te beschermen. Hoppe zoekt naar mogelijkheden om die wegwerpmaterialen te vervangen met herbruikbare materialen. Zoals de operatiekleding. En de warmhoud dekens voor de patiënten.  Energiehuishouding Een andere enorme vervuiler van de zorg is het energieverbruik. Met luchtventilatiesystemen van operatiekamers die ook draaien als er geen operatie is, energie slurpende MRI-scanners en andere technologie is een gemiddeld ziekenhuis een grootverbruiker. Het Radboudumc heeft daarom de kelder van het nieuwe hoofgebouw vol gezet met warmtepompen, en heeft daarnaast windmolens ingekocht. Zo hoopt het ziekenhuis in 2030 energieneutraal te zijn. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met het groeiende personeelstekort in de zorg wordt het hoog tijd om te kijken naar wat we zelf kunnen doen. Dan kunnen we artsen en verpleegkundigen vrijspelen voor het meer ingewikkelde medische werk. Thuismonitoring moet de oplossing zijn, en er kán ook al een hele hoop!  Te gast zijn  Maaike Kleinsmann, Hoogleraar Design van de digitale transformatie bij de TU Delft en het LUMC.   Walter van Kuijen, CEO van SmartQare - het bedrijf dat een klein, medisch meetapparaat heeft ontwikkeld voor thuis, genaamd ViQtor.  Elke ziekte een eigen monitoring Bijna elke ziekte, elk 'zorgpad', heeft al een thuismonitoringsdevice. Mensen met diabetes kunnen steeds makkelijker hun bloedsuiker meten. Tegenwoordig kunnen ook hartpatiënten een horloge dragen die een boezemfibrilleren en een hartstilstand kan detecteren. COPD-patiënten kunnen een eigen device dragen. Het probleem is alleen: elke afdeling ontwikkelt zijn eigen thuismonitoring. Wat te doen als je meerdere aandoeningen hebt?  Gegevensuitwisseling De belangrijkste oplossing daarvoor is goede gegevensuitwisseling - daar is 'ie weer (zie hier de aflevering over gegevensuitwisseling in de zorg). Kleinsmann vindt dat er best een grote verscheidenheid mag bestaan in devices. Keuze zorgt immers voor gezonde concurrentie. Maar de apparaten en platformen moeten wel met elkaar kunnen communiceren. Als een patiënt meerdere aandoeningen heeft, moet hij of zij niet met een arm vol armbanden hoeven lopen.  Een andere drempel is dat veel projecten in de pilotfase blijven steken. Vooral de financiering is een ingewikkeld hierin. Want hoe bekostig je het afschalen van zorg?  Tenslotte is er natuurlijk de vraag hoe het werk van het zorgpersoneel eruit gaat zien. Ze vinden het vast fijn om patiënten beter te kunnen monitoren, maar houd je nog  plezier in je vak als je naar van een zaal met patiënten moet verkassen naar een ruimte met alleen maar schermen?  Dit en meer in deze aflevering van BNR Beter.  Presentatie: Nina van den Dungen Redactie en reportage: Sterre ten Houte de Lange. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Gamen is een zeer populair tijdverdrijf onder jongeren. Sterker nog: uit onderzoek van een paar jaar geleden, blijkt dat meer dan kwart van de jongeren minstens 24 uur per week gamet. Da's gewoon een parttimebaan! Wanneer gaat het gamegedrag van je kind over de grens? Hoe herken je een gameverslaving? Wat zijn de rode vlaggen en wat valt ertegen te doen?  Te gast zijn  Michiel Smit, hij was gameverslaafde. Hij schreef het boek Gameboy en hij begeleidt jongeren die zelf gameverslaafd zijn  Hanneke Scholten, orthopedagoog en assistent professor e-health bij het Erasmus MC.  Gameverslaving Een gameverslaving is sinds 2018 door de World Health Organization (WHO) erkent als officiële stoornis. Anderzijds staat het nog niet in de DSM, het handboek voor psychologen en psychiaters. Het is een gedragsstoornis van gedrag dat op zich niet schadelijk is, legt Scholten uit. Maar het kan wel een tekens zijn dat er iets anders scheelt. Misschien wordt iemand gepest, of heeft hij of zij last van een andere stoornis zoals autisme, ADHD of depressies.  Daarom zijn geen harde criteria voor een gameverslaving. Het gaat erom dat andere onderdelen van je leven lijden onder het gamen. Het kan zo zijn dat jongeren veertig uur in de week gamen, maar geen verslaving hebben. Of ze kunnen slechts acht uur in de week gamen, en wel een verslaving hebben.  Rode vlaggen Rode vlaggen zijn: is het kind overmatig veel bezig met gamen? Kan het kind bijna nergens anders over praten? Heeft het kind een ondermatig ontwikkeld sociaal leven? Lijden de cijfers op school eronder? Krijgen ouders ontzettend veel weerstand als ze het gamen proberen in de perken? En dan nog, op al die vlakken kan je problemen zien, en dan nog geen gameverslaving hebben, benadrukt Scholten. Het is namelijk ook normaal gedrag van adolescenten om weerstand te bieden aan de ouders. Om andere dingen te doen dan de ouders verlangen van hun kinderen.  Over BNR Beter In BNR Beter – over de zorg van morgen laten we zien welke oplossingen er bedacht worden om de zorg van morgen beter te maken. Worden die die oplossingen in de dan ook daadwerkelijk praktijk gebracht? En zijn deze zorginnovaties duurder of goedkoper? Presentator Nina van den Dungen interviewt de wetenschappers die de nieuwste zorginnovaties hebben uitgevonden en ze spreekt specialisten en verpleegkundigen die werken met de innovaties. Ook gaan we het land in om de innovaties in de praktijk te zien.See omnystudio.com/listener for privacy information.