Beter | BNR

Wat doe je als je ziek bent en er in het buitenland een behandeling beschikbaar is die jouw leven kan redden? In BNR Beter twee patiënten die dit overkwam. Waar liepen deze twee ondernemende patiënten tegenaan?  Dwarslaesie De eerste gast is Katelijne Langezaal. Zij brak haar rug in 2016 tijdens een zeiltocht. Het resulteerde in een dwarslaesie: vanaf haar navel tot aan haar tenen was ze verlamd. De reguliere dwarslaesiebehandeling in Nederland gaat langs het revalidatiecentrum waar je leert om te gaan met je beperking: hoe kom je van je rolstoel naar je bed en terug?  Activity Based Therapy Maar in Amerika bleek er een behandeling te zijn die probeert om weer gevoel en functie terug te krijgen onder de dwarslaesie. Dit is Activity Based Therapy. Katelijne zette alles op alles om die behandeling voor zichzelf te organiseren. Dat lukte, met hulp van haar zorgverzekeraar en vrienden en familie. Neuromove En ze ging nog een stap verder: ze richtte een stichting op die deze behandeling in Nederland ging aanbieden, genaamd Neuromove. In de reportage horen we een van de cliënten van Neurmove, Menno Streefland die 20 uur in de week traint om weer zelfstandig te kunnen lopen.  Kanker De tweede gast is Lotte ten Dam. Zij heeft uitgezaaide borstkanker. Om de groei van de kanker te onderdrukken heeft chemotherapie nodig. Tot nu toe werkt de huidige therapie, maar op een gegeven moment gaat de kanker hier doorheen breken. In medische tijdschriften (die Lotte kan lezen omdat ze verpleegkundig specialist is) ontdekte ze een goedgekeurd kankermedicijn dat haar naar verwachting 28 stabiele maanden kan geven. 28 maanden zonder uitzaaiingen en dus een enorm uitstelt tot die onherroepelijke dood. Sluis Een probleem: het medicijn, Enhertu, stond 'in de sluis'. Het medicijn was heel duur, en de overheid moest over de prijs onderhandelen met de farmaceut. Maar het zat al een hele tijd in die sluis. En Lotte's tijd begon te tikken. Tijd voor actie dus! Influencer? 'Je moet zorgen dat je viraal gaat', zei een vriendin tegen Lotte. 'Word ik echt zo iemand?', vroeg Lotte zich af. Maar als je leven in de waagschaal ligt, stap je toch net iets makkelijker over je gêne heen. Ze ging brieven schrijven aan de ministers, Kamerleden en zocht de pers op.  Toevallig of niet, kwam het medicijn niet lang daarna uit de sluis. En nu ligt het op de plank voor Lotte en vele andere mensen met allerlei vormen van kanker.     Presentator: Nina van den Dungen Redactie en reportage: Sterre ten Houte de LangeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland heeft de grootste medicijntekorten van heel Europa. Hoe kan dat? En vooral: hoe lossen we het op? Dat onderzoeken we in BNR Beter. Te gast zijn Aris Prins, voorzitter van de apothekersvereniging KNMP en René Claassen, Tweede Kamerlid namens de PVV en woordvoerder zorg.  Natuurlijk, als er wereldwijd te weinig grondstoffen zijn om medicijnen te maken, dan zijn er direct wereldwijd medicijntekorten. Daar kunnen Nederlandse bestuurders weinig aan doen. Logistiek Als het vervoer van medicijnen van China of India naar Europa wordt bemoeilijkt door een blokkade in het Suezkanaal of trammelant in de Rode Zee, dan zit heel Europa met een medicijntekort. Daarom klonk tijdens de coronapandemie de roep om meer medicijnfabrieken naar Europa te halen. Echter, dat zou betekenen dat de medicijnproductie moet gaan voldoen aan Europese milieuwetgeving, en dat zou medicijnen toch flink duurder maken. Dus daar wordt nog niet veel haast mee gemaakt.  Preverentiebeleid En toch blijkt er los van logistiek íets in het medicijnbeleid van Nederland te zitten waardoor Nederland veel vaker met een geneesmiddelentekort kampt dan andere Europese landen. Grote boosdoener volgens KNMP: het preferentiebeleid. Doordat zorgverzekeraars per middel één fabrikant uitkiezen en dus maar één fabrikant vergoeden, wordt de markt heel kwetsbaar. Met een beetje geluk kiezen de vier grote zorgverzekeraars vier verschillende fabrikanten, maar bij 37 middelen kozen ze allemaal voor één fabrikant. Het is voor niet-preferente fabrikanten heel moeilijk om de middelen rendabel op de markt te houden. Het risico is dus dat niet-preferente middelen van de Nederlandse markt verdwijnen, en dat die fabrikanten zich helemaal terugtrekken uit deze toch al kleine markt. Als er dan iets mis gaat bij de preferente-fabrikanten, dan wordt de Nederlandse markt gelijk geraakt.  De vraag is wel óf dit gebeurt, hoe vaak en met welke economische- en gezondheidsschade. Hierover heeft KNMP geen cijfers. Er is een tekort aan epilepsie-medicatie, aan Parkinson medicijnen. Recent was er een tekort aan astma-medicatie voor kinderen. Vooral als het kinderen raakt, is de politiek alert.  PVV René Claassen van de PVV wil graag dat er een nationale reserve komt. Een reservoir aan geneesmiddelen, waar apothekers die zonder zitten aanspraak op kunnen maken. De minister van VWS antwoordde hierop dat dat logistiek niet kan. Daarnaast wil Claassen dat het preferentiebeleid aangepakt wordt. Zorgverzekeraars zouden minder op de details afspraken moeten maken en bijvoorbeeld liever twee of drie geneesmiddelen als preferent moeten aanwijzen. Zouden deze voorstellen wel lukken als de PVV een zorgminister zou leveren?  Zelf geneesmiddelen maken In de reportage is Paul Lebbink te horen. Hij is een van de weinige apothekers in Nederland die nog zelf medicijnen maakt in de apotheek. Voor zijn eigen patiënten - maar die kunnen overal vandaan komen. Redacteur Sterre ten Houte de Lange bezocht het laboratorium en keek over de schouder van apothekersassistent Katlien mee terwijl ze capsules maakt.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kunstmatige intelligentie software is nu al in staat om medische beslissingen te nemen. Dat vertellen André Dekker en Marieke Pierik in deze aflevering van BNR Beter die opgenomen is op het ICT&Health congres.  André Dekker is klinisch fysicus en hoogleraar Clinical Data Science aan het Maastricht UMC+. Hij zoekt en verzamelt medische data van over de hele wereld om daarmee AI te trainen.  Marieke Pierik is maag-, darm-, leverarts aan het Maastricht UMC+ en hoogleraar Real world data hetzelfde UMC. Zij wil al jaren dat medische data beter ingevoerd en gebruikt wordt voor wetenschap. 'Er zijn medische onderzoeken die je niet kan doen met clinical trails, omdat het onmogelijk is om voldoende data te krijgen, maar die onderzoeken kan je wel doen als je beschikking hebt over bestaande data.' Waarbij Pierik benadrukt dat die data wel veilig en met in acht neming van de privacy van de patiënten vergaard moet worden. En daar zit natuurlijk ook net de moeilijkheid.  Automatische piloot Dekker vertelt dat we niet te bang moeten zijn voor AI die medische beslissingen neemt. 'Als je gaat vliegen, wil je dan liever dat een automatische piloot vliegt of een mens?', vraagt hij presentator Nina van den Dungen retorisch.  Arts is luxe Nina heeft liever dat een computer de beslissing neemt, maar dat er wel nog een arts naar kijkt. 'In Nederland hebben we die luxe nog. Maar in India, waar niet in elk dorp een oogarts zit, hebben ze die luxe niet meer, en daar laten ze AI beslissingen nemen', zegt Dekker. Suggererend dat als de personeelsschaarste in Nederland nóg groter wordt, dat wij ook in Nederland niet meer de luxe van een levende arts hebben voor elke medische beslissing.  Tegelijkertijd schuilt daar ook een risico in. Artsen moeten het handwerk niet verleren als AI beslissingen en analyses van ze gaat overnemen. Je wil niet zo afhankelijk worden van AI dat artsen het zelf niet meer kunnen en dus ook niet meer kunnen beoordelen of de AI de juiste beslissing maakt.  Minister Helder In deze uitzending ook minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Conny Helder. VWS neemt sinds kort het voortouw om gegevensuitwisseling in de zorg beter mogelijk te maken. De eerste deadline van 1 juli gaat VWS niet halen, bleek uit Helders Kamerbrief van 7 mei. Het is een simpele wens, maar een ingewikkelde opdracht in een veld dat versnipperd is.  Luister ook aflevering 13 van dit seizoen over gebrekkige gegevensuitwisseling in de zorg. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zeker een miljoen Nederlanders hebben een depressie, en bij 12 procent van hen duurt die zelfs langer dan anderhalf jaar! Hoe kunnen we depressie nou het beste behandelen? Dat onderzoeken we in BNR Beter.  Te gast zijn Robert Schoevers, hoogleraar psychiatrie bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. En hij doet een grote trial met ketamine. En Pim Cuijpers, emeritus-hoogleraar klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, bekend als één van de meest vooraanstaande depressiewetenschappers. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Je wordt gezonder van het dragen van een slim horloge. Gemiddeld zetten mensen  met een smart watch 2.000 stappen extra. Het probleem is alleen dat er een stevig prijskaartje aan deze apparaten hangt. Daarom komen deze gezondheidsbevorderende horloges meestal niet terecht bij de mensen die er de meeste baat bij hebben.    Apple houdt vinger aan de pols Anderzijds zitten er ethische bezwaren aan het dragen van een smart watch. Want het zijn uiteindelijk toch de tech-giganten die deze apparaten ontwikkelen en vooral: die deze data verzamelen en bewaren. En de slimme horloges meten steeds meer. Niet alleen het aantal stappen dat een drager zet, maar het ding meet de hele dag iemands hartslag, saturatie, de beweging. Dat, gecombineerd met alle berichten die iemand ontvangt en de apps die diegene gebruikt is goudmijn aan informatie.  Tech-redacteur bij BNR Joe van Burik draagt om die reden dan ook geen smart watch. In deze aflevering van BNR Beter legt hij uit waarom techbedrijven geïnteresseerd zijn in gezondheidsdata en wat hun doel is met de slimme horloges.  Gezonder en ongelukkiger Naast Van Burik is Matthijs Noordzij te gast. Hij is hoogleraar gezondheidspsychologie en technologie aan de Universiteit Twente. Hij weet hoe en waarom mensen gezonder worden van het dragen van een smart watch. En dat mensen er ongelukkiger van worden: "Wandelen wordt een taak. Weer iets extra's op je to do lijst."  Smart watch in de ggz Noordzij onderzoekt ook de inzet van slimme horloges bij mensen met psychiatrische aandoeningen. Sommige mensen hebben namelijk geen goede connectie met hun lichaam. Ze hebben niet door dat hun hartslag omhoog schiet als ze boos zijn. Een smartwatch kan daarbij helpen, zegt Noordzij.  Over BNR Beter   In BNR Beter – over de zorg van morgen laten we zien welke oplossingen er bedacht worden. Hoe deze in de praktijk uitpakken en hoe patiënten en zorgprofessionals hiermee geholpen worden.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gegevensuitwisseling in de zorg is rampzalig. Op de spoedeisende hulp wordt uren gewerkt aan de juiste diagnose, die elders allang bekend is. Op andere plekken moeten dossiers worden overgetypt of op dvd's gebrand en per taxi vervoerd. Het resulteert in gezondheidsschade of erger, schrijven brancheverenigingen in een brandbrief aan de Kamer. In de spoedzorg kan het resulteren in een vroegtijdige dood. In de reguliere zorg leidt het tot overbehandeling, overbodige inzet van personeel en een verminderde kwaliteit van leven van de patiënt. Elektronisch patiëntendossier De oorzaak van dit alles ligt in 2011, toen VVD, PvdA en SP het nationale elektronisch patiëntendossier wegstemde. Arno Rutte werd een jaar later Kamerlid voor de VVD, en voerde tot en met 2019 het woord op zorg: "Ik baalde daar toen van en nog steeds. Het levert allerlei problemen op. Kortgezegd: grote grote ellende." Hij geeft toe dat hij er  zelf ook onvoldoende aandacht voor heeft gehad.  Oplossingen Oplossingen zijn er wel, maar draaien als pilots op tijdelijke gelden. En dan hijgt Europa ook nog in onze nek. Alle seinen staan op groen om zorgdossiers uitwisselbaar te maken binnen de hele EU. Zodat je ook in het ziekenhuis in Spanje of Oostenrijk de juiste behandeling kan krijgen. Gaat Nederland daar een modderfiguur slaan, of is dit juist het zetje dat ervoor zorgt dat we er wél in slagen om gegevens fatsoenlijk uit te wisselen?  Presentator Nina van den Dungen bespreekt de omvang van het probleem, de geschiedenis, oplossingsrichtingen en toekomst van het elektronisch patiëntendossier met zorgjournalist Sytse Wilman en zorgconsultant en oud-VVD-Kamerlid Arno Rutte. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en oud-minister, vindt dat we op een andere manier moeten gaan kijken naar kwaliteit van zorg, om te voorkomen dat we straks in een compleet zorginfarct belanden. Er is nu al een gigantisch personeelstekort en dat groeit de komende jaren alleen maar verder. En dus, zegt Bussemaker, is het tijd om de kwaliteit van onze zorg ter discussie te stellen.  Formatie Bussemaker maakt zich ook zorgen over de richting die de formerende partijen inslaan met betrekking op zorg. 'Tot nu toe zie ik dat zorg nog geen thema is, los van het openen van verpleeghuizen wat helemaal niet kan omdat we daar de mensen niet voor hebben. Ik hoop dat ze op een brede manier en met moed naar zorg gaan kijken.' Werkagenda 18 april presenteerde de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving haar nieuwe werkagenda. De nieuwe onderwerpen zijn ‘Omgaan met de grenzen van de zorg’, ‘Investeren in volksgezondheid’ en ‘maatschappelijke bindingen in de samenleving’.  Opvallend is dat het personeelstekort in de zorg geen onderwerp is, waar dat de afgelopen jaren wel was voor de Raad. 'Het personeelstekort is niet opgelost, maar ik denk dat wij daar goede adviezen over hebben geschreven. Maar nu moet het echt gebeuren. En het onderwerp komt ongetwijfeld terug in toekomstige rapporten, maar dan verweven met andere onderwerpen.' See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de groeiende groep ouderen zijn de verpleeghuizen overvol, maar commerciële instellingen schieten juist als paddenstoelen uit de grond. En die nemen we deze aflevering onder de loep. Want is het een interessante investering? En wat krijgen de ouderen die er wonen nu eigenlijk voor hun geld?  Herbergier Te gast is zorgondernemer Loek Winter, hij is onder andere bestuurder bij de Drie Notenboomen, het bedrijf achter de franchiseketen de Herbergier en de Zorgbutler. Hij vertelt waarom particuliere ouderenwoningen renderen én interessant zijn voor ouderen. Hij merkt bovendien niks van de krapte op de arbeidsmarkt. "Mensen willen niet in barcode-zorg werken. Ze willen in een huis werken waar de menselijke maat nog bestaat." Kleinschalige woonvormen Naast hem staat Hilde Verbeek, hoogleraar Zorgomgevingen voor Kwetsbare Ouderen. Zij doet onderzoek naar ouderenzorg en weet wat er nodig is voor betere ouderenzorg. Een groene omgeving en kleinschalige woonvormen stimuleren activiteit van de ouderen. Maar particuliere ouderenzorginitiatieven hebben zeker niet het patent op betere zorg! Kwaliteit De zorg is in Nederland overal ongeveer even goed, omdat het moet voldoen aan kwaliteitskenmerken. Als je dus veel meer betaald voor een ouderenzorgwoning, dan betaal je meestal vooral voor de stenen. Een mooi ingericht appartement. Niet perse voor betere zorg.  Commerciële ouderenzorg Toch heeft commerciële ouderenzorg volgens beide gasten wel de toekomst. Volgens Loek Winter omdat zij betere, efficiëntere en menselijkere huizen maken dan de grootschalige publieke verpleeghuizen. En volgens Verbeek omdat ondernemers beter zijn in het vinden van creatieve oplossingen.  BNR Beter Luister de hele aflevering om te weten wat de do's en don'ts zijn in de commerciële ouderenzorg. En abonneer je op de feed van BNR Beter. Want dit programma onderzoek elke week hoe de zorg van morgen beter wordt. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met het personeelstekort in de zorg moeten we zoeken naar creatieve oplossingen. Hulphonden kunnen al heel veel. Kunnen we dat nog verder oprekken? Meer pootjes aan het bed? Dat hoor je zo in BNR Beter.  Te gast zijn Rudolph Strickwold, directeur bij Stichting Hulphond, en Lonneke Schuurmans, specialist ouderengeneeskunde en net gepromoveerd is op de inzet van échte honden en robotkatten bij mensen met dementie.   Hulp We kennen allemaal de blindengeleidehond en een drugshond. We weten dus dat honden heel veel kunnen. Maar er zijn nog veel meer situaties waar honden in kunnen helpen. Denk aan een hond die helpt bij de was, een hond die helpt om medicijnen toe te dien, een hond die epileptische aanvallen voelt aankomen, een hond die mensen met dementie tot rust brengt.  "Mensen die een hulphond hebben vertellen dat ze aanzienlijk minder thuiszorg nodig hebben", vertelt Strickwold. "Sommige mensen met epilepsie hadden vóór de hond meerdere keren per week een aanval, nu nog maar enkele keren per maand. De hond brengt hun in veiligheid, waardoor ze tijdens een aanval minder schade oplopen - wat ook weer zorg bespaard." Therapie Ook worden honden ingezet bij therapie. Honden kunnen op aan andere manier feedback geven op ons gedrag, dan dat wij mensen doen. Ze treden mensen zonder oordeel tegemoet en werken als spiegel.  Honden kunnen mensen met dementie een moment van rust geven, vertelt Schuurmans. En dientengevolge geven deze honden indirect ook de zorgmedewerkers een beetje rust. Ze lokken reacties uit bij mensen met dementie, die voorheen bewegingloos in de stoel zaten. "Mensen leven op van een hond." Als de financiën toereikend zouden zijn, en er zouden genoeg geschikte honden zijn, kunnen we makkelijk twee keer zoveel mensen een hulphond geven, denkt Strickwold. Het kan enorm veel thuiszorg voorkomen, besparen dus, en heel veel ziekenhuisopnames voorkomen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er komen te veel mensen naar het ziekenhuis voor niet-medische problemen. Dat kost zorgverleners veel te veel tijd, en het kost de maatschappij klauwen met geld.  Als we nou eens stoppen met alle onzinnige ziekenhuisbezoeken, dan kunnen zorgverleners zich weer bezighouden met zorg die écht nodig is.  Wie daar wel en niet thuishoren en HOE we de druk op de ziekenhuizen verlichten bespreekt Nina van den Dungen met twee zorgadviseurs. Sanne van Eerden is adviseur zorg en welzijn bij Andersson, Elffers, Felix (AEF). En Berend Buys Ballot is programmamanager digitale zorg bij Free Finch. Hij werkt veel voor het Amsterdamse ziekenhuis OLVG, en de grotere ziekenhuisclub Santeon.   Sociale factoren Van Eerden: "Professionals in ziekenhuizen constateren regelmatig dat een patiënt meer of andere hulp nodig heeft dan zij kunnen bieden of waarvoor zij opgeleid zijn." Dit ziet Van Eerden op zwangerschap- en kindpoli’s, de spoedeisende hulp en in de geriatrie. "Vooral sociale factoren hebben een substantiële invloed op het ziektebeeld." Sociale factoren zoals armoede, eenzaamheid of opvoedvraagstukken horen niet in het ziekenhuis. Daarom werkt Van Eerden aan samenwerkingen tussen ziekenhuizen en het sociaal domein. "Je wil niet weten hoeveel tijd ziekenhuismedewerkers kwijt zijn aan het vinden van het juiste 'loket' voor de ouders van huilbaby's of eenzame ouderen op de SEH." Digitale zorgpaden Een andere manier om de patiënten "het ziekenhuis uit te krijgen" is door meer in te zetten op digitale zorgpaden. Veel chronisch zieke mensen staan onder controle van een specialist in het ziekenhuis. Maar voor hun controles is het alles behalve noodzakelijk om elke keer fysiek naar het ziekenhuis toe te komen, weet Buys Ballot. Hij ontwierp meerdere "digitale zorgpaden", oftewel apps en online consult-opties waarmee patiënten en specialisten efficiënt en op afstand contact kunnen onderhouden.  Zorgfinanciën De bottleneck bij afschaling van ziekenhuiszorg is de financiële vergoeding. Hoe wordt het betaald? Want ziekenhuizen worden betaalt per patiëntbezoek. Als de patiënten niet meer in het ziekenhuis komen, omdat ze elders geholpen worden of digitaal, dan verliest het ziekenhuis inkomsten.  Shared savings In veel gevallen wordt dat opgevangen met tijdelijke projectgelden, nieuwe betaaltitels van digitale zorgpaden of met "shared savings", waarbij het ziekenhuis en de verzekeraar de bespaarde kosten samen delen. "Op die manier wordt de zorg niet goedkoper. Maar wel goedkoper per patiënt", zegt Buys Ballot.  Van Eerden wil strenger zijn: "We moeten met elkaar een serieus, niet-vrijblijvend gesprek gaan voeren over welke zorg we niet meer doen en hoe we dat gaan organiseren." Huilbaby In de reportage hoor je kinderarts Ineke de Kruijff, werkzaam in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht. Op hun ABC-poli helpt ze ouders met een huilbaby. Ze checken of er een medische oorzaak onder het overmatig huilen zit (wat maar in 5 procent van de huilbaby's het geval is) en daarna schakelen ze snel weer terug naar het consultatiebureau.  "Naast deze samenwerking hebben we ook flink ingezet op de informatie die op internet te vinden is. Er is zoveel onjuiste informatie over huilbaby's op internet, dat ouders bang gemaakt worden dat hun baby iets mankeert," vertelde De Kruijff. Ze verwees onder andere naar haar podcast Ontroostbaar.  See omnystudio.com/listener for privacy information.