ETEN IS WETEN

Deze week aan tafel bij ETEN IS WETEN: Iris Bouwers, boer en CDA-lid, die dit jaar verkiesbaar is voor het Europees Parlement. Iris brengt de reden voor de protesten van Europese boeren, van Spanje tot Ierland, op tafel. Zij hebben grotendeels dezelfde zorgen: het gebrek aan perspectief. De Europese Green Deal landde niet zo goed omdat dit vooral met verboden kwam. Iris doet een oproep: we moeten gezamenlijk komen tot een voedselstrategie. Hidde brengt aan dat moestuinen qua CO2-uitstoot niet kunnen concurreren met de efficiëntie van grootschalige landbouw, ondanks de populariteit van korte ketens tijdens de coronapandemie. Hij onderstreept dat voedselkilometers niet de enige maatstaf zijn voor duurzaamheid en dat lokale voedselproductie in Nederland verrassend laag is. Hij stelt Community Supported Agriculture voor als een duurzaam alternatief. Joris duikt in de essentiële rol van fossiele brandstoffen in de moderne landbouw, zoals beschreven door Vaclav Smil. Hij belicht hoe onze afhankelijkheid van deze energiebronnen heeft geleid tot welvaart, maar ook hoe het mondiale voedselsysteem decennialang op fossiele brandstoffen zal blijven leunen, of we nu brood eten of vis. De aflevering sluit af met een verrassende onthulling: de aardbei is een schijnvrucht en in botanische zin zijn tomaten, komkommers en bananen bessen. Vooral de banaan, met al zijn klonen, staat onder druk. Feit #1 Als je begaan bent met het milieu, verbouw je niet je eigen eten (in een moestuin) 🌱Telegraph 🥦Our World in Data 👨🏼‍🌾Herenboeren Feit #2 De protesterende boeren in de EU hebben best een punt 💡De Europese Green Deal Feit #3 We eten en drinken aardolie 🌶Vaclav Smil - How the world really works Feit #4 De banaan is een bes en een aardbei niet 🍌Grounded Grub

Aflevering 3 van dit seizoen begint met een belangrijke luisteraarsvraag: “Wie zijn toch de Mulders?”. Terwijl ze dit mysterie ontrafelen, duikt Hidde in de invloed van klimaatverandering op onze voedselproductie met een spitsvondig rijmpje: "ui in mei is kans op prei." Ze belichten hoe klimaatverandering voedsel niet alleen schaarser, maar ook duurder maakt om te verzekeren, met weerschade als een significant, maar vaak over het hoofd gezien gevolg. Van Ghana's bananenteelt tot de Europese boeren, de seizoensveranderingen vormen nu al een uitdaging. Een verrassend feit komt aan het licht: 80% van de werknemers in de Nederlandse glastuinbouw en vleesindustrie komt uit het buitenland, belast met taken die veel Nederlanders vermijden. Dit roept onder andere de vraag op of Nederland deze sectoren moet willen behouden als het werk zelf als onwenselijk wordt beschouwd. De mannen bespreken ook het concept van ontkoppeling, waarbij economische groei gepaard gaat met een afnemende milieudruk, en zelfs absolute ontkoppeling, waar de milieudruk daalt terwijl de economie groeit. Voorbeelden zoals de efficiëntere productie van frisdrankblikjes illustreren hoe innovatie kan leiden tot een verminderd gebruik van grondstoffen, met Nederlanders die nu 20% minder grondstoffen per hoofd van de bevolking gebruiken. Maar toch is zeker niet álles te danken aan innovatie. Feit #1 Ui in mei is kans op prei 🧅Bron: Akkerwijzer Feit #2 80% van de arbeiders in de glastuinbouw en de vleesindustrie komt uit het buitenland 🍅Bron: Glastuinbouw Nederland 🐖Bron: FNV 🫑Nieuwsartikel: NOS Feit #3 Welvaart is een voorwaarde voor duurzaamheid 🐄Bron: NU.nl 🛍️Bron: Albert Heijn 📚Boek van Andrew McAfee over Decoupling McKinsey

#2 Kunst is geen mening met Heleen Hoogendijk Deze week in ETEN IS WETEN schuift Heleen Hoogendijk aan, de kracht achter de documentaire Paved Paradise, een docu die zich richt op vaak over het hoofd geziene thema binnen de voedselproductie: landgebruik. Heleen deelt over de kracht van film en kunst om nieuwe perspectieven te openen en vastgeroeste debatten te doorbreken. Het gesprek verkent ook hoe de mensheid zich verhoudt tot het domesticeren van dieren, zoals het feit dat kippen niet kunnen vliegen door menselijke interventie, tegenover de ontembaarheid van zebra's. Dit leidt tot de bredere vraag: hoe domesticeerbaar zijn wij zelf? Er wordt diep ingegaan op de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, gezien de beperkte hoeveelheid koolstof die nog gebruikt kan worden zonder de globale temperatuurstijging boven de 2% te laten uitkomen. Dit brengt een aantal richtingen naar voren voor voedselproductie: meer intensieve landbouw, het halveren van voedselverspilling, gezondere diëten, het toepassen van de beste landbouwpraktijken, en een verschuiving naar plant-rijke diëten. Hidde brengt punt naar voren over het aandeel van de landbouw in het BNP versus het Europese budget, en wil korte metten maken met de boodschap die rondgaat dat boeren subsidieslurpers zouden zijn. De episode sluit af met een reflectie op de intentie achter de slogan "nooit meer honger", die naast het voeden van de na-oorlogse bevolking, vooral ook de positie van de boerenstand wilde verbeteren.  Luister naar deze aflevering voor een dialoog over de nuances van ons voedselsysteem, de invloed van kunst op maatschappelijke debatten en de complexiteit van landbouwbeleid. Feit #1 De langst geregistreerde vlucht van een kip duurde 13 seconden 🐔Live Science https://www.livescience.com/57139-why-chickens-cannot-fly  🐣Live Science https://www.livescience.com/33870-domesticated-animals-criteria.html 🌾Salon https://www.salon.com/2022/09/11/did-humans-domesticate-plants-or-did-they-domesticate-us  Feit #2 Kunst is geen mening 📽Paved Paradise op Pathé https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise  🔥Nuclear Now https://www.nuclearnowfilm.com/  Feit #3 Stop the food fight, save the planet 💰Our World in Data https://ourworldindata.org/food-emissions-carbon-budget  🍅EAT Lancet dieet https://eatforum.org/eat-lancet-commission/the-planetary-health-diet-and-you/  #4 Boeren zijn geen subsidieslurpers 👨🏼‍🌾Column NRC https://www.nrc.nl/nieuws/2024/02/02/de-boerenprotesten-in-europa-zijn-vooral-een-goed-getimede-driftbui-a4188925 

S2: #1 Een bunder is geen koffiehuis met Boy Griffioen Het tweede seizoen van ETEN IS WETEN trapt af met een knaller 🎉! Boer Boy Griffioen schuift aan voor een diepgaand gesprek over de nieuwste inzichten en ontwikkelingen in de landbouw. Terwijl ze terugblikken op het dynamische eerste seizoen, duiken ze meteen in het hart van actuele landbouwkwesties. Joris opent de discussie met een interessant feit over strokenteelt, een landbouwtechniek die recent veel aandacht heeft gekregen als potentiële oplossing voor biodiversiteit. Ondanks de voordelen is strokenteelt niet zonder gebreken, en het gesprek benadrukt dat er meerdere wegen leiden naar een meer verantwoordelijke en duurzame teelt. Het gesprek neemt een verrassende wending naar de rol van koeien in klimaatverandering. Het is niet zozeer het aantal koeien dat problematisch is, maar eerder de toename en de benodigde inputs. De heren bespreken de koolstofcyclus en concluderen dat het verminderen van fossiele brandstoffen effectiever is dan het verminderen van het aantal koeien. De koffie, die bijdroeg aan de verlichting, komt ook aan bod. Was het de koffiecultuur of de cafeïne die de verlichting stimuleerde? Koffiehuizen speelden een cruciale rol in deze periode van verlicht denken, mede dankzij de introductie van de koffieplant in Europa via de Hortus Botanicus in Amsterdam. Hidde sluit af met positief nieuws: Europa ziet jaarlijks een bos ter grootte van Cyprus erbij komen, en de piek van ontbossing in de tropen lijkt achter ons te liggen. Hoewel ontbossing nog steeds een probleem is. Boy legt twee stelregels uit: intensieve teelt leidt tot nutriëntenverlies, terwijl extensieve teelt meer energie vereist. Het vinden van een evenwicht is essentieel. Feit #1 strokenteelt ziet er mooi uit maar werkt niet 🚜Resource online https://www.resource-online.nl/index.php/2024/02/03/boeren-met-toekomst/  🧑‍🌾Cornelis Mosselman https://vooruitboeren.com/contact  🧑‍🌾Erf 1 https://erf1.nl/  Feit #2 bij een gelijkblijvend aantal koeien blijft klimaatverandering stabiel Feit #3 koffie heeft bijgedragen aan de verlichting 💡Bron https://www.bol.com/nl/nl/f/the-enlightenment/9200000013335583/  🚢The Columbian Exchange https://scholar.harvard.edu/files/nunn/files/nunn_qian_jep_2010.pdf  📚The Dawn of Everything https://libris.nl/a/david-graeber--david-wengrow/the-dawn-of-everything/9780374157357  Feit #4 Europa is in 1000 jaar niet zo groen geweest 🌽Paved Paradise https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise 

#17 Een tractor is geen trekker In de nieuwste aflevering van ETEN IS WETEN, zitten Hidde, Joris, en Karsten weer aan de bekende keukentafel van de Mulders. Ze duiken direct in de aquacultuur, met data van Joris die licht werpt op de visserij: sinds 2012 is er meer vis gekweekt dan in het wild gevangen. Dit leidt tot een korte maar inzichtelijke discussie over duurzaam gevangen vis en de mythes rondom het leegvissen van de zeeën. Zalm blijft de onbetwiste favoriet bij de Nederlandse consument, een vis die in werkelijkheid wit is maar synthetisch roze wordt gekleurd. Dat leidt tot de vraag of het ethisch is om met de genen van dieren te knutselen. Vervolgens schakelen ze over naar het land waar de "mooiste trekker ooit" werd bekendgemaakt, de IH International 1455 XL. Een punt van lichte teleurstelling voor John Deere fans. Joris licht strokenteelt toe, een voorbeeld van innovatie uit trekkerland waarbij optimaal rekening wordt gehouden met het voorkomen van verdichting van de bodem.  Afsluitend werpt Hidde een gevoelig punt op met een discussie over het verlies van optimisme in de maatschappij, ondersteund door een analyse van het taalgebruik in miljoenen boeken. De heren bespreken hoe een veranderende houding ten opzichte van de toekomst ons perspectief op voedsel en duurzaamheid beïnvloedt. Is optimisme nodig om échte oplossingen te komen of heeft “doemdenken” zin? Feit #1 In zeeën en oceanen zijn we nog steeds jager-verzamelaars 🚢Mark Soetman op X https://twitter.com/Soetman  🐟Our World in Data https://ourworldindata.org/fish-and-overfishing  🐬Crisp-R Cas vis https://www.nature.com/articles/s41587-021-01197-8  🐄Dikbil koe https://nl.wikipedia.org/wiki/Dikbil  Feit #2 de mooiste trekker aller tijden is de Case IH international 1455 XL 🚜De trekkerverkiezingen https://www.boerderij.nl/case-ih-1455-xl-is-mooiste-trekker  Feit #3 We zijn het geloof in de vooruitgang verloren 🌍Boek van Hidde - Meer: https://www.bol.com/nl/nl/f/meer/9200000132048260/  🌆Het landschap, de mensen - Auke van der Woud https://libris.nl/a/auke-van-der-woud/het-landschap--de-mensen/500766360#gebonden-9789044645934 

#16 Een alien is geen kweekvlees Welkom bij alweer de zestiende aflevering van ETEN IS WETEN, opgenomen vanuit de Amsterdam Green Campus. Deze week schuift Ira van Eelen aan, dé stem van cultured meat in Nederland, om ons mee te nemen op een buitenaardse reis door de wereld van voedselinnovatie. In deze aflevering onthult Karsten een fascinerend feit: we zijn misschien allemaal een beetje alien. Hidde, Joris, Karsten en Ira duiken in de impact van een meteorietinslag op de rotatiesnelheid van de aarde en de verrassende link met de landbouw, die maar liefst 70% (!) van al ons zoetwater op aarde gebruikt. Hidde deelt zijn enthousiasme voor Ozempic, niet zomaar een afslankmiddel, maar een mogelijke oplossing in de complexe strijd tegen obesitas. Met de hoogste obesitascijfers in het Midden-Oosten en Noord-Amerika en een wereld die diëten vaak zinloos maakt, biedt Ozempic een lichtpuntje. Kan dit middel helpen bij het aanleren van nieuwe (gezonde) eetnormen? Ira brengt een persoonlijk verhaal mee over haar vader, de pionier achter de eerste patenten voor cultured meat, ofwel: kweekvlees. Ondanks tegenstand uit vele hoeken heeft hij vastgehouden aan zijn visie voor een wereld zonder de bio-industrie. Kweekvlees, geproduceerd uit dierlijke stamcellen, belooft een toekomst waarin geen dieren meer hoeven te worden gedood. Met landen als Amerika, Singapore en Israël die al groen licht hebben gegeven, staat ook Nederland op het punt om deze nieuwe vleesrevolutie te proeven. Een toekomst voor kweekvlees ziet Iraj samen met boeren, op zoek naar nieuwe, duurzame oplossingen.  Feit #1 water is buitenaards 💧Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Origin_of_water_on_Earth Feit #2 8% van de mondiale sterfgevallen worden veroorzaakt door obesitas 💊The Atlantic https://www.theatlantic.com/health/archive/2023/12/obesity-drugs-ozempic-pills-injections/676359/  Feit #3 kweekvlees is niet zoiets als een plantaardige hamburger 🥩De Correspondent https://decorrespondent.nl/14912/kweekvlees-is-de-toekomst-en-nederland-kan-de-weg-wijzen/f91633e9-e5a2-0f51-2ea7-2a7756f0b8ad 🧑‍🔬Stichting cellulaire agricultuur https://www.cellulaireagricultuur.nl/  🐄Respect Farms https://www.respectfarms.com/

#15 Bioromeo is geen bioromeo Deze week schuift bij Joris, Hidde, Karsten regenboogwortelboer 🥕🌈 Krispijn van den Dries aan tafel. Ze ontleden de betekenis van biologische landbouw, een term die iedereen denkt te begrijpen, maar niet altijd volledig kan uitleggen. Ondanks dat de grootste afzet van biologische producten naar het buitenland gaat, ontkracht Krispijn het argument dat biologisch niet rendabel zou zijn en ziet hij een toekomst voor mengvormen zoals regeneratieve landbouw. Het gesprek neemt een historische wending naar de introductie van de aardappel in Nederland, die het land en de mensen letterlijk groot en sterk maakte. Ze bespreken de unieke status van de aardappel en de laatste trends binnen de aardappelcultuur. Krispijn breekt ook een lans voor het gebruik van meer klaver in de akkerbouw, een praktijk met vele voordelen die vaak over het hoofd wordt gezien vanwege hogere kosten. Ze verkennen hoe hoogproductieve landbouw en biologische principes hand in hand kunnen gaan, met een speciaal pleidooi voor klaver. Tot slot kaart Hidde een controversieel onderwerp aan: het neokolonialisme van Westerse NGO's die zich met genetisch gemodificeerde, vitamine-rijke bananen in Afrikaanse landbouw bemoeien. Dit brengt een discussie op gang over de noodzaak van modernisering binnen de landbouw, zoals in de aardappelsector, waar - zo wordt duidelijk - nog geen vrede heerst. Feit #1 Het biologische landbouwareaal is toegenomen tot 4,5% van alle Nederlandse landbouw 🌱Bron: Foodlog https://www.foodlog.nl/artikel/biologisch-groeit-maar-worstelt-met-hoge-doelstellingen/s  📺Paved Paradise https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise 🌱 Bionext https://bionext.nl/bionext Feit #2 De aardappel zorgt voor minder oorlog 🥔Bron: Wikipedia https://nl.wikipedia.org/wiki/aardappel  🌍 1491 door Charles C. Mann https://libris.nl/vangrinsven/boek?authortitle=charles-c-mann/before-columbus-the-americas-of-1491--9781416949008  Feit #3 Klaverbloemige gewassen zorgt ervoor dat je minder mest kunt gebruiken Feit #4 Westerse NGO’s hebben een kwalijke invloed op de acceptatie van gentech in Afrikaanse landen Bron 🍌 The Cooldown: https://www.thecooldown.com/green-tech/super-banana-uganda-vitamin-a/

#14 kalium is geen macadamia In aflevering 14 van ETEN IS WETEN duiken Joris, Hidde en Karsten in de wereld van landgebruik en duurzaamheid, met als startpunt de excentrieke boerderij van Facebookbaas Mark Zuckerberg, waar koeien macadamianoten en bier geserveerd krijgen. Ze bespreken hoe grasgevoerde koeien, ondanks hun duurzame imago, een inefficiënte bron van vlees en melk zijn vanwege de grote hoeveelheid benodigd land. De aflevering werpt ook licht op een onderzoek van een Duits marketingbureau naar het eet- en drinkgedrag van voetbalfans, waarmee de impact van marketing op ongezonde leefgewoontes onder de loep wordt genomen. Is voetbal nu sport of entertainment, en hoe verhoudt dit zich tot de inspanningen van de politiek om ons naar een gezonder leven te sturen, zoals minder zout in onze voeding door Europese convenanten? Verder bespreken ze de cruciale rol van bemesting in de landbouw. Het historische moment waarop kunstmest werd uitgevonden, markeerde een keerpunt waardoor de mensheid de overvloedige stikstof uit de lucht kon benutten, wat leidde tot een bevolkingsexplosie. Maar nu, met een stikstofoverschot en de lessen van de Es, staan we op een kruispunt: is het mogelijk om enkel met dierlijke mest onze landbouwgronden vruchtbaar te houden? Moeten we dat eigenlijk wel willen? Feit #1 Mark Zuckerberg is een volledige idioot 🐦X https://x.com/rzhongnotes/status/1745096765831827625?s=20 🐄Boek George Monbiot https://libris.nl/boek?authortitle=monbiot-george/regenesis--9780241447642  🍿Paved Paradise bij Pathé https://www.pathe.nl/film/26524/paved-paradise  Feit #2 bier en chips horen bij voetbal 🍺Foodlog https://www.foodlog.nl/artikel/flash/voetbal-bier-en-chips-zijn-onafscheidelijk/  🍹Ronaldo die frisdrank aan de kant zet https://www.youtube.com/watch?v=zKqRmQc-HRw  🍟Snackspert op Instagram https://www.instagram.com/snackspert/  Feit #3 een landbouw zonder kunstmest is een utopie 🌱Wizard and the Prophet https://libris.nl/boek?authorTitle=charles-c-mann/the-wizard-and-the-prophet--9781509884186/  🌾Our world in data https://ourworldindata.org/grapher/world-population-with-and-without-fertilizer 🍎De les van de Es https://www.foodlog.nl/artikel/de-les-van-de-es/ 

#13 drijfzand is geen pratende plant  In aflevering 13 van ETEN IS WETEN verkennen Karsten, Joris en Hidde de veranderende natuur van Nederland en de complexe relatie tussen voedsel en politiek. Ze blikken terug op de jaren '50, vanaf wanneer grote stukken 'woeste' land in Nederland getransformeerd werden in landbouwgrond. Heide, vaak gezien als natuurlijk landschap, blijkt een product van menselijk ingrijpen te zijn. Ze vragen zich af: was deze transformatie echt nodig? En waarom maakte Karsten zich zo druk over drijfzand? Verder duiken ze in de controverse rond Nutri-Score en Nutella in Italië, waar het systeem wordt bekritiseerd om traditionele producten te benadelen. Deze voedselstrijd onthult hoe diep voedsel en politiek met elkaar verweven zijn, zelfs leidend tot onverwachte allianties tussen politieke stromingen in Italië over het behoud van voedselcultuur. Ook in Nederland zien we dit fenomeen, zoals Thierry Baudet die ‘groente-woke’ wordt met zijn lokale voedselbox. Tot slot bespreken ze het fascinerende onderzoek over plantencommunicatie. Zo blijkt dat acaciabomen reageren op vraat door chemische signalen uit te zenden naar buurbomen. Planten blijken zelfs geluid te kunnen maken onder stress. Dit roept de vraag op: hoe gaan we om met het 'gevoelsleven' van planten en wat betekent dit voor onze interactie met de natuur? Luister naar deze aflevering van ETEN IS WETEN voor een diepgaande kijk op de verbanden tussen natuur, voedsel en maatschappij. Feit #1 Nederland was een woest land in de jaren 50 📚Bron: Het landschap, de mensen - Auke van der Woud uitgeverijprometheus.nl/boeken/landschap-de-mensen-gebonden 🌸Moeras in Drenthe https://nl.wikipedia.org/wiki/Bourtangermoeras  🍃Onderzoek Frans Vera https://research.wur.nl/en/publications/grazing-ecology-and-forest-history  Feit #2 Italiaanse voedingsnationalisten verzetten zich tegen de Nutri-Score 🍎Bron: Foodlog www.foodlog.nl/artikel/nutri-score-strijd-tussen-voedingsmodernisten-en-gastro-nationalisten-nog-n/ 🐌Slow Food https://slowfood.nl/  🧀Arc of Taste https://www.fondazioneslowfood.com/en/what-we-do/the-ark-of-taste/  Feit #3 Planten praten 🌱Bron: Scientas https://scientias.nl/klik-klik-planten-blijken-geluid-te-maken-als-ze-het-moeilijk-hebben/  🌳NRC https://www.nrc.nl/nieuws/2023/04/14/neem-de-belangen-van-planten-serieus-a4162140

#12 Een aardappeleter is geen nutriscore In deze aflevering van ETEN IS WETEN nemen Karsten, Joris en Hidde je mee op een reis door de kunstgeschiedenis. Ze belichten het verhaal van Gordina de Groot, vaak geportretteerd door Vincent van Gogh en bekend als de Mona Lisa van het dorpje Gerwen. Ontdek haar fascinerende portret in de shownotes. Ze duiken ook in het recente onderzoek dat aantoont dat de focus op koolhydraten in de veredeling heeft geleid tot een afname van nutriënten in onze groenten, fruit en vooral granen. Ze verkennen de historische context van deze ontwikkeling en hoe toegankelijkheid van groenten en fruit is veranderd in de afgelopen eeuw. Nu we genoeg koolhydraten hebben, is het tijd voor veredelaars om hun focus te verleggen? Verder bespreken ze de verwachting dat boodschappen dit jaar niet goedkoper zullen worden. Met een prijsstijging van 31% in twee jaar tijd, en specifiek de kaas die veel duurder is geworden, vragen ze zich af: wat is de rol van supermarkten in de voedseltransitie, en zijn zij echt de schuldigen van deze prijsstijgingen? Feit #1 Gordina de Groot wordt ook wel de Mona Lisa van Gerwen genoemd 🖼 Van Gogh Museum https://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0139V1962 Feit #2 Groenten en fruit bevatten vroeger meer nutriënten dan nu 🍐Chemistry World https://www.chemistryworld.com/features/is-modern-food-lower-in-nutrients/4018578.article  Feit #3 Boodschappen worden dit jaar niet goedkoper 🏪 NPO1 Radio https://www.nporadio1.nl/podcasts/sven-op-1/100882/marc-jansen-centraal-bureau-levensmiddelenhandel-denkt-dat-de-prijs-van-boodschappen-niet-daalt-22-december-2023