Macro met Boot en Mujagić | BNR

De economische gevolgen van het conflict tussen Iran en Israël blijven nog relatief beperkt, ondanks alle heftige geopolitieke en humanitaire gevolgen. De olieprijs is wel wát gestegen, maar er wordt vooral voorgesorteerd op een nog slechter scenario, waarin de echte waardeketen van olie en energie wordt geraakt, zegt Menno Middeldorp, hoofd van Rabo Research. ‘En dat is nog niet het geval, of maar zeer beperkt. Maar als het gebeurt heb je echt een heel groot probleem. Het is een van die gevallen van ‘lage waarschijnlijkheid, hoge impact’.  Nu het conflict verder verdiept, kunnen de scenarioanalyses van eind 2023 voor een belangrijk deel de prullenbak in, zegt Middeldorp. Dat inmiddels ook energie-installaties in Israël en Iran zijn geraakt, wil niet zeggen dat de energievoorziening in de rest van Europa al flink geraakt wordt. ‘Voor Europa is gas daarin het allerbelangrijkst: we zijn nu bijna net zo afhankelijk van gas over zee dan voorheen van Russisch gas. Dus pas als de gasbevoorrading vanuit het Midden-Oosten stokt, kan dat een flinke prijsschok veroorzaken.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Al drie dagen in een week tijd staakt personeel van NS in verschillende delen van het land. De vakbonden zijn ontevreden over het in hun ogen magere loonbod dat NS doet bij cao-onderhandelingen, dus wordt er naar een uiterst machtsmiddel gegrepen. Macro-econoom Arnoud Boot merkt op dat de belangen binnen de vakbewegingen ‘niet bepaald parallel lopen met het landsbelang’.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel de Amerikaanse inflatie stabiliseert, ligt die nog altijd aanzienlijk boven het niveau dat de Fed ambieert. En het is ook nog te vroeg om te concluderen dat alle invoerheffingen van de regering-Trump amper invloed hebben op het gemiddelde prijsniveau in de VS, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Dit zijn de prijzen die begin mei verzameld zijn, dus dat was misschien nog net iets te vroeg.’ Het effect van heffingsmaatregelen werkt zelden zo snel door, als gevolg van een aantal factoren. Zo hebben veel bedrijven nog voorraden die tegen oude prijzen zijn aangeschaft, waardoor ze de prijzen voorlopig redelijk onveranderd kunnen laten. ‘De krimp van de Amerikaanse economie in het eerste kwartaal werd vooral veroorzaakt doordat bedrijven op grote schaal de aanschaf van spullen die ze in de loop van dit jaar wilden kopen naar voren hebben gehaald, anticiperend op de invoerheffingen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een deal over een raamwerk waarbinnen men een staakt-het-vuren overeen hoopt te komen ten aanzien van de handelsoorlog. Dat is de zo zorgvuldig mogelijk geformuleerde definitie van de overeenstemming die China en de VS hebben bereikt in hun handelsoorlogsgesprekken, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Het betekent niet dat de handelsoorlog ten einde is gekomen, en evenmin dat het einde van de handelsoorlog nabij is.’  Even pauzeren, meer zat er op dit moment kennelijk niet in het vat. Alleen al het feit dat de Amerikaanse handelsminister Howard Lutnick geen details wilde geven over de gesprekken is een veeg teken, zegt Mujagic. En voorlopig lijkt president Donald Trump ook nog niet volledig doordrongen van het besef dat die handelsoorlog en alle heffingen eigenlijk hun doel voorbijschieten. ‘Helaas is dat ook niet de aanleiding voor deze gesprekken, dat is eerder de pijn die de Amerikanen ondervinden van de afgesneden uitvoer van zeldzame metalen door China, en daar kunnen de tech-, auto- en defensie-industrie eigenlijk niet zonder.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Iedereen die iets met economie te maken heeft – en dat zijn we in feite allemaal – is benieuwd naar de uiteindelijke gevolgen van de invoerheffingen en de handelsoorlog hebben. En wat ligt meer voor de hand dan in het verleden duiken om te kijken hoe eerdere handelsoorlogsgolven zich uiteindelijk ontwikkelden? Macro-econoom Edin Mujagic stuitte op een onderzoek van twee Amerikaanse economen naar twee grote golven van globalisering – van circa 1860 tot het begin van de Eerste Wereldoorlog én het eind van de Tweede Wereldoorlog tot 2008.  Vertaald naar de huidige handelsoorlog is alvast belangrijk dat de geschiedenis leert dat ingrijpende maatregelen zelden het beoogde effect hebben, zegt Mujagic. ‘Om een voorbeeld te geven: Trump wil met de opbrengst van de invoerheffingen de belasting voor de armste Amerikanen afschaffen én het begrotingstekort verlagen. Dat is veel te naïef: in een ver verleden hebben invoerheffingen inderdaad heel veel opgebracht, maar destijds waren de uitgaven van de Amerikaanse overheid een fractie van wat ze tegenwoordig zijn.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Alle seinen stonden op groen voor de ECB om door te gaan met waar de bank al maanden mee bezig is: geld lenen goedkoper maken in de eurozone. En dat gebeurde gisteren ook. De rente van de centrale bank is inmiddels bijna gehalveerd ten opzichte van juni vorig jaar. ‘Die renteverlaging was makkelijker door te voeren voor de ECB, omdat de inflatie gedaald is’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Komen er nog meer renteverlagingen aan? Als de ECB overtuigd zou zijn dat de ingezette daling van de inflatie, die inmiddels net onder de 2 procent ligt, zou doorzetten, dan was dat een heel ander verhaal geweest. Dan zou de kans op verdere renteverlagingen aanmerkelijk zijn. Maar als je kijkt naar de inflatieramingen van de economen van de ECB, dan zeggen zij: volgend jaar zal de inflatie nog iets verder dalen, maar in 2027 loopt hij weer op richting 2 procent. Als je het zo bekijkt, is er eigenlijk weinig tot geen reden voor de ECB om hiermee door te gaan.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Centrale Bank verlaagt voor de achtste keer in een jaar de rente, om de stagnerende economie in de eurozone te stimuleren. Door dalende inflatie en mondiale onzekerheden is er volgens econoom Edin Mujagić ook deze keer ‘zeker iets te zeggen’ voor die keuze. De inflatie in de eurozone is gedaald, al mag je daar als centrale bank eigenlijk niet op sturen – at is het verleden. Je moet vooruitkijken. En als je dat doet, zie je een economie die tegenwind krijgt, met name door de handelsoorlog en de onzekerheid die daarmee samenhangt. Tegelijkertijd is de olieprijs gedaald en is de euro sterker geworden. Dat zijn allemaal factoren die, met wat vertraging, ertoe zullen leiden dat de inflatie nog verder afneemt. En los daarvan: de standaard-reactie van de ECB is al jarenlang dezelfde: als het even kan, gaat de rente omlaag. Nou, nu kan het zeker.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uit welke hoek valt de vólgende grote economische misère vandaan? Sinds we in 2008 de kredietcrisis over ons afriepen, zijn we eigenlijk voortdurend op ons qui vive, beducht voor een nieuwe zwarte zwaan. Een ding is zeker, zegt macro-econoom Edin Mujagic: het volgende grote probleem komt eigenlijk nooit uit de hoek waar de vórige crisis vandaan kwam. ‘Maar het ontslaat je niet van de verplichting ermee bezig te zijn, want het doet er wel degelijk toe.’ Momenteel lijkt de verwachting gerechtvaardigd dat de volgende zwarte zwaan uit de hoek van de staatsschulden komt, zegt Mujagic. Daar gaat het immers wel vaak over, de laatste tijd. ‘Overal zijn ze hoog en stijgend en weinig landen doen er eigenlijk echt iets aan. Maar ik kwam een interessante paper tegen van drie economen over juist dit thema. Zij zeggen dat de private debt een enorme vlucht heeft genomen – leningen of beleggingen in vrij risicovolle, niet-beursgenoteerde activa.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De wereldeconomie gaat dit jaar een periode in met de laagste groei sinds de coronacrisis, meldt de OESO: 2,9 procent in plaats van de ruim 3 procent van vorig jaar. Maar: voor de verandering is het niet primair in de eurozone, maar zijn het vooral landen als de VS en China die de motoren van de wereldeconomie minder snel laten draaien, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Dat is niet het bericht dat je heel graag hoort over de wereldeconomie.’  Van de groei van 2,8 procent van de Amerikaanse economie van vorig jaar blijft dit jaar nog maar 1,6 procent over – bijna een halvering dus. En om nog wat extra zout in de wonde te gooien, waarschuwt de OESO voor een oplopende inflatie, zegt Mujagic. Al steekt Nederland daar redelijk gunstig bij af. ‘We hebben afgelopen maanden een soort jojo-beweging in de inflatie gezien, van onder de 4 procent naar boven de 4 procent en nu weer naar de 3,3 procent. ‘Dat heeft te maken met het kalendereffect: in de maand daarvoor vielen heel veel schoolvakanties en dat betekent dat hotels, vliegen en reizen vele duurder wordt.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De vier pijlers waar de economie op draait mogen inmiddels bekend worden verondersteld bij de BNR-nieuwsconsument: investeringen van bedrijven, uitgaven van de overheid,  het verschil tussen wat je verkoopt aan en koopt in het buitenland, en last but nog least: de consumptie van huishoudens. En gegeven het grote belang van die laatste als vliegwiel van de economie is de grote vraag volgens macro-econoom Edin Mujagic: wanneer draait die motor sneller, en wanneer minder snel? ‘Daarvan hangt heel veel af, voor de ontwikkeling van de economie.’  En dat was nou net het thema van een gedegen publicatie van de economen Joseph E. Stiglitz en Martín Guzmán, dat zoals het een goed wetenschappelijk paper betaamt begint met wat de economische theorie en economische modellen zeggen, aldus Mujagic. ‘De verandering in de consumptie van huishoudens is afhankelijk van zaken als technologische ontwikkeling, toename van de arbeidsproductiviteit en schommelingen in onder meer de energieprijzen, zoals in 2021. Dan houd je minder geld over om te consumeren. Mensen voelen zich door dit soort factoren wat rijker of wat minder rijk.'See omnystudio.com/listener for privacy information.