Macro met Boot en Mujagić | BNR

Het langverwachte rapport van voormalig voorzitter van de Europese Centrale Bank en oud-premier van Italië Mario Draghi wordt vandaag gepresenteerd. In een heel select gezelschap weliswaar. ‘Ik vind het eigenlijk echt niet kunnen. Dit is een rapport wat ons allemaal aangaat. En het rapport is ook veel te laat’, zegt macro-econoom Edin Mujagić.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat Volkswagen de sluiting van fabrieken in Duitsland overweegt, zorgt voor een schok in het hele land. Als een van de grootste werkgevers van Duitsland is de autofabrikant het visitekaartje van het land, en staat het symbool voor de Duitse economie in het algemeen. ‘Dit is een microvoorbeeld van het macrobeeld van dat land’, zegt macro-econoom Edin Mujagić.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eerst het zoet, dan pas het zuur. Volgens FD-journalist Marijn Jongsma is het van belang dat in gedachte te houden bij het lezen van de uitgelekte Prinsjesdagbegroting. Een deel van de plannen lekte vrijdag geheel naar traditie uit. ‘We horen nu alleen de leuke dingen.’ Een van de uitgelekte plannen is dat de versobering van de expatregeling bijna helemaal wordt teruggedraaid. Jongsma verwacht dat met name techbedrijven tevreden zijn. 'Vanuit techbedrijven is een enorme lobby geweest.' Andere landen hebben soortgelijke regelingen voor expats en de techbedrijven willen bijblijven in de strijd om het trekken van talent. Verder lekte vrijdag uit dat de overdrachtsbelasting voor beleggingspanden wordt verlaagd, van de huidige 10 procent naar 8 procent. Jongsma betwijfelt of dit veel teweeg gaat brengen, omdat er verschillende redenen zijn voor dat beleggers hun huurwoningen verkopen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zowel de Federal Reserve als de Europese Centrale Bank komt over een paar weken weer met een rentebesluit. ‘Dat is goed nieuws voor wie een hekel heeft aan luisteren naar centrale bankiers, want tot die tijd moeten ze echt hun mond houden’, zegt econoom Edin Mujagic. In de regel geven centrale bankiers in aanloop naar een rentebesluit geen interviews, en doen ze geen uitspraken, om te voorkomen dat er onverwachts toch iets noemenswaardigs zou uitlekken. Zo voorkom je dat mensen gaan handelen met enige voorkennis. ‘Ze houden hun mond nu, en dat gebeurt juist in de periode dat heel veel mensen juist graag willen weten wat er gaat gebeuren.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het gaat slecht met de Duitse economie. Dat bleek gisteren wel uit cijfers over het tweede kwartaal. Sprake van een algehele economische malaise is er absoluut niet, want in andere Europese landen is er wél sprake van groei, zegt macro-econoom Edin Mujagić.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wereldwijd worden staatsschulden alsmaar hoger. Politici beloven meer geld uit te geven om daar dan weer een ander probleem mee op te lossen, maar dat gaat dan meestal om een oplossing voor de korte termijn. Op de langere termijn is zo’n uitgave meestal een compensatie, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Mensen geld geven, daar win je stemmen mee.’ Eigenlijk zijn bankiers de laatste deskundigen onder beleidsmakers die neutraal zijn. Ze worden niet geleid door politiek en opportunisme en proberen te doen wat het beste is voor de economie. Maar ze zitten in een omgeving waarin ze gedwongen worden om dingen te doen en posities in te nemen die op allerlei manieren kunnen worden geïnterpreteerd. De Europese Centrale Bank moet bijvoorbeeld altijd kijken of afzonderlijke lidstaten binnen de eurozone niet in de problemen komen door het monetaire beleid van diezelfde ECB. Hoe je het ook bekijkt, zit de centrale bank in het politieke speelveld. Het valt niet te voorkomen dat je ter discussie komt te staan. Politici zijn er de afgelopen decennia mee weggekomen steeds hogere schulden te maken, om eigenlijk de economie tegemoet te komen. Op sommige momenten was het cruciaal dat de politiek acteert. Bijvoorbeeld in het begin van de COVID-crisis. Maar steun gaat altijd te lang door. Het probleem is dat politici hebben geleerd om problemen af te kopen met geld en de neiging hebben om geld verkeerd te besteden. En ze hebben ook geleerd dat ze ermee weg kunnen komen. In dat speelveld opereren centrale banken, door te proberen alles overeind te houden. En daarmee geven ze de politici de ruimte om met hun verkeerde beleid door te gaan, in plaats van de economie te versterken. Dus door investeringen te doen in infrastructuur en energie. Dat zijn zaken waarmee de economie over een aantal jaren veel ruimer is en veel meer groei aankan.  Ja. En oplossingen voor de lange termijn voeren politici noch centrale bankiers door. Politici niet omdat ze herkozen moeten worden, en centrale bankiers niet omdat ze er niet over gaan. Dus je ziet dat de productiviteitsgroei in de wereld steeds verder afneemt. En dat is een typisch voorbeeld van compensatie. Als je compenseert, dan behoud je het bestaande. En dan hou je het nieuwe tegen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afdronk van de jaarlijkse bijeenkomst van de Federal Reserve van afgelopen vrijdag is positief, constateert macro-econoom Edin Mujagic. Maar zelf houdt Mujagic liever een slag om de arm: ‘In acht rentevergaderingen acht keer een verlaging verwachten is te veel van het goede.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het kabinet onderzoekt of bepaalde delen van de vroegpensioenregeling kunnen blijven bestaan. Macro-econoom Arnoud Boot begrijpt waarom, maar is ook kritisch. Hij hoopt dat het kabinet waakt voor de balans tussen het aantal werkenden en niet-werkenden. Ook ziet hij het vroegpensioen als een pleister: de maatschappij zou zich juist moeten inspannen om te zorgen dat mensen rond hun pensioenleeftijd niet al versleten zijn. Er woedt al weken een discussie over de zogeheten vroegpensioenregeling. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) heeft gezegd dat het kabinet bepaalde delen van het vroegpensioen in stand wil houden. Vind je dat verstandig? ‘Bij individuele gevallen, waar mensen door een zwaar beroep niet langer kunnen werken, is het goed dat zij vervroegd kunnen uittreden. Het is voor de hand liggend dat die personen recht hebben op een bepaalde tegemoetkoming, zodat ze eerder met pensioen kunnen. Het probleem met pensioenregelingen is dat het geen begrotingskwesties zijn. Het gaat niet zozeer om geld. Het probleem is dat de maatschappij moet uitvogelen wat goed is om als pensioen te hebben en vooral welke leeftijd daarbij hoort. Elk goed pensioen bestaat uit een maatschappij waar voldoende mensen werken ten opzichte van de mensen die niet werken. Dat heeft op zichzelf niets met geld te maken, maar met het draaien van de economie.’ ‘De samenleving moet functioneren om te zorgen dat mensen met pensioen kunnen. En het functioneren van de maatschappij is afhankelijk van werkenden. We moet als maatschappij accepteren dat de pensioenleeftijd omhooggaat omdat mensen ouder worden. Als je de pensioenleeftijd dan niet verhoogt, krijg je veel te veel ouderen ten opzichte van het aantal werkenden. Dit is het grote pensioenverhaal. De verhouding tussen werkenden en niet-werkenden moet je beheersen, om ervoor te zorgen dat de maatschappij goed blijft draaien.’ Maar mensen die fysiek zware beroepen uitoefenen, worden doorgaans minder oud. En ze worden in minder goede gezondheid oud. Dan is het toch eerlijker dat zij eerder met pensioen kunnen? ‘Absoluut. Dat is een ongelijkheid die niet zozeer te maken heeft met de vroegpensioenregeling, maar eigenlijk veel breder speelt. Je ziet een deel van de samenleving dat moeilijk kan rondkomen, en langs iedere dimensie in de problemen zit. Je ziet een tweedeling in de maatschappij tussen mensen die het hebben, door afkomst, opleiding en geld, en mensen die het niet hebben. Die tweedeling leidt tot grote verschillen in leeftijdsverwachting en gezondheid. Dat staat wat mij betreft los van een pensioenregeling. Het is te hopen dat een nieuwe pensioenregeling, waarbij je meer zicht hebt op je pensioen, ervoor zorgt dat het pensioen niet langer anti-solidair is. Als je nu met pensioen gaat, profiteren de welgestelden er langer van en halen ze er meer uit dan de niet-welgestelden. Het nieuwe pensioen waarmee je meer toegang hebt tot je ‘eigen potje’ zou een oplossing kunnen zijn voor het gebrek aan solidariteit in het vorige stelsel.’  Stel, iemand kan echt niet meer werken, omdat-ie zijn hele leven een zwaar beroep heeft gehad. Wat stel jij voor dat er met hem gebeurt? ‘Uiteindelijk is dat oplossing dat we mensen in hun werkzame leven, bij fysieke en niet-fysieke beroepen, optimaal begeleiden. Dat betekent in de praktijk dat twintigers fysiek veel aankunnen en dus dat werk doen. Op hun vijftigste kunnen ze fysiek minder aan. Dat verschil moet zich vertalen naar een ander type werk, een ander type opdrachten dat je krijgt. De uiteindelijke oplossing is dat je werk krijgt dat je bij je past. Het is een personeelsprobleem. Het is onacceptabel dat mensen tijdens hun werkende leven niet begeleid worden om de juiste fysieke inspanning te leveren die past bij hun levensfase. De vroegpensioenregeling is in zekere zin een pleister op een grote wond. Je zegt tegen mensen: “We hebben u niet verzorgd. U bent daardoor versleten. Als dank mag u er drie jaar eerder tussenuit.” Ik vind dat geen goede manier van met mensen omgaan.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vandaag werden industriële cijfers gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en een week eerder door het Centraal Planbureau (CPB). Maar beide laten niet zien waar het echt om draait, stelt macro-econoom Arnoud Boot. 'De vraag is: hoe gaan we om met schaarste, van mensen en ruimte?'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW trekt aan de bel: de Nederlandse industrie verliest zijn concurrentiepositie door hoge netwerkkosten, en een grensoverschrijdend waterstofnetwerk blijkt moeilijker te realiseren dan gedacht. Groene waterstof wordt echter als essentieel gezien voor de energietransitie. Ester Barendregt, hoofdeconoom van de Rabobank, wijst erop dat de energie-intensieve industrie voor een moeilijke opgave staat. "Daar ligt een fundamentele uitdaging."    Wat is het probleem?  Sinds de piek in 2022 gaat het minder goed met de industrie. De kosten voor energie, onduidelijkheid over de toekomst en zorgen over de infrastructuur spelen hierbij een rol. De netwerkkosten liggen in Nederland 80 procent hoger dan in Duitsland, België en Frankrijk. We wisten al dat grote industriële gebruikers veel betalen voor hun elektriciteit, vooral in vergelijking met deze landen. Kortingen spelen hierbij een belangrijke rol, iets wat Nederland vroeger ook deed. Een recent rapport richt de aandacht specifiek op netwerktarieven, die in Nederland ongeveer vier tot vijf keer hoger zijn dan in Duitsland en België, en zelfs nog hoger dan in Frankrijk.  Is er nog tegen te concurreren?   Het is inderdaad erg lastig om te concurreren, en bedrijven geven terecht aan dat ze een gelijk speelveld nodig hebben. Het grote dilemma waar de politiek mee te maken heeft, betreft de kosten. Deze zijn al hoog en zullen verder stijgen door de grote investeringen in het netwerk en vooral in de geplande offshore windmolenparken. Deze kosten moeten ergens worden gedekt. De vraag is dan: wie betaalt deze kosten? Moeten ze worden doorberekend aan de gebruikers, en zo ja, aan welke gebruikers? De keuze is tussen de grote industrieën die al moeite hebben om te concurreren, kleinere bedrijven, huishoudens, of dat de kosten worden verdeeld over alle belastingbetalers. Dit is het dilemma waar de politiek momenteel voor staat.  Maar we kunnen niet blijven subsidiëren..  De industrie wil ook niet te afhankelijk zijn van fossiele energie. Voor het afbouwen van deze afhankelijkheid zijn echter maatwerkafspraken nodig. De Nederlandse regering is bereid aanzienlijke bedragen te investeren in overleg met de bedrijven, maar dit proces kost tijd en de onzekerheid vertraagt de investeringen. Dit geldt bijvoorbeeld voor partijen die waterstof willen leveren aan grote industriële bedrijven. Ondertussen wachten producenten van groene waterstof op potentiële afnemers. Iedereen wacht op elkaar, wat problematisch is, vooral gezien de urgentie van de verduurzamingsopgave en de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie. Het wachten op elkaar vormt een groot probleem en bemoeilijkt de noodzakelijke verduurzamingsmaatregelen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.