Macro met Boot en Mujagić | BNR

De krimp van de Duitse economie uit het tweede kwartaal heeft zich niet doorgezet, maar er was ook geen groei. De economie is in de afgelopen zes maanden per saldo dus kleiner geworden. ‘Formeel gezien mag je niet spreken van een recessie, maar ik denk dat het wel een beetje zo voelt’, zegt econoom Edin Mujagic.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De formerende partijen D66 en CDA lijken erop te zinnen om de leennormen van de overheid wat te versoepelen en de staatsschuld te verhogen. Daarmee zouden grote investeringen in de economie makkelijker uitgevoerd kunnen worden. Macro-econoom Edin Mujagic maakt zich ‘grote zorgen’ over de beweegredenen daarachter.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De belangrijkste conclusie uit een nieuw CPB-rapport is dat de motor van de economie al sinds 2007 hapert. Volgens het planbureau komt dat door steeds verdergaande overheidsingrepen, waardoor creatieve destructie wordt onderdrukt. En dat is problematisch, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  Wat is er precies aan de hand?  In 2007 dreigde de wereldeconomie, en vooral de financiële sector, in elkaar te zakken. Om dat te voorkomen werden allerlei noodmaatregelen genomen. Inmiddels zijn we achttien jaar verder, en kun je met afstand terugkijken. Dat is precies wat het CPB heeft gedaan. Hun conclusie: de economie groeit al sinds 2007 minder hard, omdat die crisismaatregelen nooit echt zijn verdwenen. Wat toen bedoeld was als tijdelijk, is nu een soort standaardbeleid geworden.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Centraal Planbureau maakt zich zorgen over bedrijven die, in hun ogen, onterecht in leven blijven, en over nieuwe, gezonde ondernemingen die niet doorbreken. Dat staat in een deze week gepresenteerd rapport. Volgens macroeconoom Arnoud Boot komt dat rapport op een belangrijk moment. ‘De kabinetsformatie is in gang en voormalig ASML-ceo Peter Wennink brengt binnenkort zijn rapport uit.’  Wat zegt het CPB precies?  Het CPB waarschuwt, terecht, dat we niet moeten meegaan in al het geklaag van ondernemingen die zeggen steun nodig te hebben. We zijn veel te lang doorgegaan met steun, waardoor bestaande bedrijven overeind blijven en het nieuwe geen kans krijgt. Dat is ook de kernboodschap: innovatie komt van challengers, van nieuwe bedrijven die opkomen. Maar juist die bedrijven worden op allerlei manieren belemmerd. De Europese grenzen en de binnenmarkt zorgen daarbij voor grote problemen, vooral voor kleinere ondernemingen. Er ligt te veel focus op steun voor grote bedrijven, wat veel capaciteit van de economie wegslurpt.  Maar grote bedrijven als ASML zijn toch onze trots?  We zijn natuurlijk blij dat een bedrijf als ASML zich in Nederland heeft kunnen ontwikkelen. Het bedrijf werd in 1995 door Philips naar de beurs gebracht, waardoor de ‘kleffe deken’ van Philips verdween en ASML zich vrij kon ontwikkelen. Philips was cruciaal voor het opbouwen van de kennisinfrastructuur in Nederland die nodig was om de markt te openen. Dat leidde tot allerlei spin-offs. Nu staat ASML op het hoogtepunt van zijn macht en succes. Maar het project Beethoven is bedoeld voor de hele regio Eindhoven en is geen specifieke steun aan ASML. Dat is iets wat ik steeds moet blijven benadrukken.  Dus we hebben de grote bedrijven wel nodig, maar – tot op zekere hoogte?  ASML profiteert wel van de verbeterde kennisinfrastructuur. Als we het als steun aan ASML gaan zien, wordt het bedrijf de kleffe deken en komt het nieuwe niet meer boven. Dat is cruciaal. Grote bedrijven hoef je alleen een voorspelbare omgeving te bieden: voorspelbaarheid en consistent overheidsbeleid. Je moet ze niet op allerlei manieren subsidiëren. Die subsidiestroom moet juist naar bedrijven gaan die een hobbel moeten overwinnen en een steuntje in de rug nodig hebben.  Voormalige ASML-ceo Peter Wennink komt binnenkort met een rapport. Wat verwacht je daar van?  Het is een onafhankelijk rapport van Peter Wennink, maar hij zal zorgvuldig moeten benadrukken dat het innovatieve gehalte van de economie wordt versterkt én dat grote bedrijven voorspelbaarheid nodig hebben. Hij moet duidelijk maken dat het succes van ondernemend Nederland juist voortkomt uit het geven van kansen aan het nieuwe. Kijk naar ASML: zo is dat tot stand gekomen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De notulen van de laatste renteverlaging van de Fed zijn gepubliceerd. Destijds besloot de Fed om de rente te verlagen, maar dat was zeker geen unanieme beslissing. Terwijl het ene bestuurslid de rente ongewijzigd wilde laten, wilde de ander juist de rente verlagen. En weer een ander wilde de rente nóg verder verlagen. Bijzonder, zegt macro-econoom Edin Mujagić: ‘Het is vrij uitzonderlijk dat je drie stromingen in één rentevergadering hebt’.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Sinds Trumps Liberation Day is de boodschap duidelijk: importheffingen remmen de groei en stuwen de inflatie, omdat de extra kosten bij de consument belanden. Daarom was macro-econoom Edin Mujagic verrast door een paper van twee economen uit San Francisco. ‘Hun conclusie: hogere heffingen zorgen voor meer werkloosheid, maar verlagen de inflatie.’ Wat zijn dan de verklaringen die deze auteurs geven? Aan de ene kant zeggen ze dat de onzekerheid toeneemt bij extra heffingen. Dat leidt ertoe dat de economische groei omlaaggaat, omdat mensen minder geld spenderen, en dat verlaagt de inflatie. Anderzijds is er het vermogenskanaal: hogere heffingen betekent lagere aandelenkoersen, lagere aandelenkoersen betekent dat mensen zich minder rijk voelen, en als je je minder rijk voelt, geef je minder uit.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De opvallend zwakke dollar veroorzaakt steeds meer problemen in het Verenigde Staten. Dat de munt zo slecht ervoor zou staan ten opzichte van de euro is een verrassing, aangezien bij de verkiezing van Donald Trump de dollar juist aan waarde won.  ‘De zwakkere munt betekent dat de invoer duurder wordt’, legt macro-econoom Edin Mujagic uit.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Steeds meer bedrijven stoten hun duurzaamheidsplannen af, blijkt uit een analyse van de Financial Times. Door het veranderende politieke tij onder president Donald Trump, zijn bedrijven minder scheutig met het profileren van hun groene ambities, laat staan ervoor te betalen. ‘Groene praatjes verkopen niet meer, het moet concreet zijn’, is volgens macro-econoom Arnoud Boot het positieve ervan.    Waarom is dat positief?  Het betekent dat duurzaam beleid concreet moet zijn. Dat is de goede kant van het huidige anti-klimaat- en anti-diversiteitsklimaat dat door Trump is aangewakkerd. Alles wat te maken heeft met maatschappelijke doelstellingen, zoals klimaat en diversiteit, vraagt om een helder en overtuigend verhaal. Een organisatie moet duidelijk maken waarom dat belangrijk is. Een bank is geen ‘Moeder Teresa’, maar een commerciële instelling die moet concurreren. Een kleine nichebank, zoals Triodos, kan zich volledig op duurzaamheid richten. Een grote bank kan dat niet op dezelfde manier en moet meebewegen met maatschappelijke ontwikkelingen. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek, het CBS, hebben consumenten in september meer geld uitgegeven aan goederen en diensten dan een jaar eerder. Macro-econoom Edin Mujagic ziet een direct verband met stijgende aandelenkoersen op het Damrak. ‘Mensen voelen zich rijk!’ De totale consumptie van huishoudens lag 0,8 procent hoger dan in september 2024, maar in augustus gaven consumenten 1,3 procent meer uit. Goede cijfers, Edin? Ja, en misschien wordt het nog beter. Voor de goede orde: dat cijfer is gecorrigeerd voor inflatie. Het feit dat spullen duurder zijn geworden betekent dus niet dat we daardoor meer hebben uitgegeven — het gaat echt om een stijging van de reële uitgaven. Het cijfer is ook gecorrigeerd voor het aantal koopdagen, want dat verschilt van maand tot maand.  Maar het CBS zegt over oktober, waarvan de cijfers nog moeten komen, dat de situatie iets minder ongunstig was om geld uit te geven. Met andere woorden: de kans is groot dat we het winkelgedrag van september gewoon vrolijk hebben doorgetrokken naar oktober en misschien zelfs richting het einde van het jaar.   Wat heeft dat met de beurs te maken?  Dat heeft te maken met het feit dat de aandelenkoersen zijn gestegen. Dat is ook logisch. Want als je zelf belegt, weet je dat je bij stijgende koersen winst hebt gemaakt en dus meer geld hebt. Maar dat geldt ook voor mensen die níet beleggen. Zij zien in het nieuws dat de aandelenkoersen weer stijgen en dat de AEX in Amsterdam bijna een recordhoogte bereikt. Dat geeft een goed gevoel: blijkbaar gaat het goed met de economie. Een goedgemutste consument geeft nu eenmaal makkelijker geld uit – en dat is precies wat we de afgelopen tijd hebben gezien.  En hoe je het ook wendt of keert: onze koopkracht is erop vooruitgegaan. Veel mensen hebben loonstijgingen gekregen die hoger liggen dan de inflatie. Dat zijn allemaal factoren die samenkomen. Ik vind het een belangrijk cijfer, omdat het er hopelijk aan bijdraagt dat we het derde kwartaal met z’n allen snel vergeten. Maar in dat derde kwartaal is onze economie met 0,4 procent gegroeid – dat vergeten we toch niet zo snel?  Die groei lag inderdaad hoger dan in de kwartalen ervoor. En toch hoop ik dat we dat kwartaal snel weer vergeten. Want de economische groei in dat kwartaal kwam vooral doordat we meer hebben geëxporteerd en doordat de overheid meer heeft uitgegeven. Van groeiende consumptie en stijgende investeringen was in dit derde kwartaal geen sprake. Bedrijfsinvesteringen waren in dat kwartaal zelfs met bijna 2 procent gedaald.  Daarom zeg ik: ja, een mooi cijfer, maar ik hoop vooral dat het CBS straks in de cijfers over het vierde kwartaal zegt dat onze economie niet alleen is gegroeid, maar vooral doordat wij als consumenten meer hebben uitgegeven en bedrijven meer hebben geïnvesteerd.  Laten we het hopen inderdaad. Tegelijkertijd zien we berichten over een licht verbeterende arbeidsmarkt. Speelt dat nog een rol?  Ja, alleen voor huishoudens is het gevoel vooral belangrijk als het gaat om uitgaven doen. Veel Nederlanders hebben nog steeds het idee dat ze zich geen zorgen hoeven te maken over hun baan. Velen denken: als ik nu een andere baan zou willen, gaat dat misschien niet zo makkelijk als twee of drie jaar geleden, maar echt moeilijk is het ook niet. Dat zorgt voor het gevoel dat de arbeidsmarkt nog steeds met je meewerkt en dat je geen vrees hoeft te hebben voor je inkomen. Als je dat combineert met het feit dat we hopelijk snel een nieuwe regering krijgen, én met stijgende aandelenkoersen waardoor mensen zich rijker voelen, dan staan de sterren goed voor een mooi vierde kwartaal. Hopelijk zó goed dat we het daarna niet meer hoeven te hebben over het derde kwartaal.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Per 1 december stopt de Federal Reserve met het verminderen van beleggingen in obligaties. Oftewel: de Amerikaanse centrale bank brengt de kwantitatieve geldverruiming – quantitative easing – weer op gang, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Sinds 2022 waren ze bezig om dat toch een beetje ongedaan te maken: quantitative tightening. Per 1 december stoppen ze daar weer mee en dat betekent concreet dat de Fed de aflossing van de hypotheken, zo’n 20 à 30 miljard dollar per maand gaat gebruiken om Amerikaanse staatsobligaties te kopen.’   Een komen en gaan van verruimingen dus, zegt Mujagic. Daarom is het handig om een en ander even in perspectief te zetten. In 2020 was de Fed-balans vier keer zo groot als in 2008. Tussen 2020 en 2022 kwam daar nog een factor 2,5 bij en daarna is de centrale bank gaan verkrappen – het ongedaan maken van de kwantitatieve geldverruiming. ‘Zo is tussen 2022 en nu maar liefst een kwart van de balans afgesnoept. Dus om de een of andere reden gaat geld in het systeem pompen veel sneller dan geld úit het systeem halen.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.