Macro met Boot en Mujagić | BNR

De jaarlijkse State of the Union-speech van Ursula von der Leyen biedt econoom Edin Mujagić en Europaverslaggever Michal van der Toorn een mooie gelegenheid om een blik te werpen op ‘de staat van de unie’. Volgens Mujagić schetst de toespraak elk jaar opnieuw een vergezicht. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie in Nederland kwam in augustus uit op 2,8 procent, iets lager dan de 2,9 procent in juli. En dat is goed nieuws, zegt macro-econoom Edin Mujagic, al merken veel mensen daar weinig van. ‘Wat je regelmatig koopt, wordt juist duurder. Daarom voelt het niet zo.’  Maar jij kijkt altijd achter de komma: wat zat er achter dat cijfer? Ja, de snelle raming van het CBS zegt doorgaans niet zoveel, maar nu hebben we meer details tot onze beschikking. Wat zorgde voor de lagere inflatie? Meubels werden in augustus minder duur dan in juli, en hetzelfde gold voor internationale vluchten. Maar andere producten trokken de inflatie juist omhoog: kleding was flink duurder en ook motorbrandstoffen stegen. Dat zijn alleen precies de dingen die we vaker kopen dan een bank of een verre reis. En daarom voelt inflatie voor veel mensen hoger dan die 2,8 procent. Wat je regelmatig koopt, wordt duurder, en dat merk je veel meer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse minister van Financiën, Scott Bessent, haalt in een opiniestuk fel uit naar de Federal Reserve. Volgens macro-econoom Arnoud Boot is het stuk vooral bedoeld om de centrale bank te ondermijnen en past het in een politieke strategie. ‘Dit is niet wat je moet willen, in welk land dan ook.’ Was je verbaasd?  Nou, je weet niet wat je leest. En dat wordt niet zozeer veroorzaakt door al die losse dingen die hij zegt, want sommige snijden hout. Maar het geheel is evident bedoeld om de Amerikaanse centrale bank te ondermijnen. Het is een directe aanval op de centrale bank en op de onafhankelijkheid van diezelfde bank. Het is puur ingegeven vanuit politiek populistische redenen. Ik kan hem niet helemaal ongelijk geven, maar dat gaat slechts over stukjes van zijn betoog. Maar zijn betoog als geheel? Dat is wat je absoluut niet moet willen, in welk land dan ook.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandse overheid steunt chemiebedrijf Avantium met een investering van 15 miljoen euro in aandelen, al dan niet als onderdeel van een aandelenemissie van 65 miljoen. En één ding is opvallend, vindt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Namelijk hoe zorgvuldig het allemaal is uitgewerkt door het ministerie van Klimaat en Groene Groei.’  Kun je kort uitleggen hoe die constructie werkt? Avantium maakt bioplastics en biogebaseerde chemicaliën en wordt gezien als belangrijk voor duurzaamheid en de klimaattransitie. Het is een innovatief bedrijf dat, zoals vaak in deze fase, al jaren verlies draait. De vraag is hoe je zo’n bedrijf versterkt. Daarvoor is gekozen voor een claimemissie: bestaande aandeelhouders mogen nieuwe aandelen kopen tegen een lagere prijs. Dat klinkt aantrekkelijk, maar in feite wordt gewoon om nieuw kapitaal gevraagd. Doe je mee, dan blijft je belang gelijk; doe je niet mee, dan verwatert het. Je bent dus bijna gedwongen om deel te nemen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een traditie: enkele weken voordat het rentecomité van de Fed bij elkaar komt, verschijnt het Beige Book, een kwalitatief rapport over het reilen en zeilen van de Amerikaanse economie. Het is een verslag van de twaalf regionale centrale banken, gebaseerd op gesprekken met onder andere het bedrijfsleven, ondernemers en economen. ‘Maar dat verslag beschrijft nu niet veel goeds’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Als je naar die spiegel van de Amerikaanse economie kijkt, wat zie je dan?  Niet veel goeds. De meeste districten melden weinig of geen verandering in de economische activiteit, en vier districten zelfs een lichte daling. Vrij vertaald: de Amerikaanse economie groeit nog wel, maar de vaart is eruit. En dat ligt eigenlijk aan iets waarvan je juist hoopt dat het daar níet aan ligt: de consumptie. Dat is de belangrijkste motor van de Amerikaanse economie. Maar overal klinkt het geluid dat consumenten minder uitgeven dan we de afgelopen jaren gewend waren. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland heeft al heel lang te maken met een woningcrisis. De vraag naar huizen is groter dan het aanbod. Dat is een probleem, en tegelijkertijd een cliché, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Maar dat cliché heb je wel nodig om na te kunnen denken over een mogelijke oplossing, en die heb ik gevonden.’  De vraag is natuurlijk: hoe valt er iets aan te doen? Nou, je kunt óf de vraag gaan verlagen, óf ervoor zorgen dat er meer aanbod komt. En het liefst beide. Alleen, dan kijken we naar de realiteit van de afgelopen jaren. De vraag verlagen is zeer onwaarschijnlijk vanwege onze voorkeuren, namelijk waar en hoe we willen wonen. En het aanbod vergroten lukt simpelweg niet, omdat je tegen allerlei regeltjes aanloopt. En dan heb je ook nog het beleid van de overheid, zoals de startersvrijstelling. Heel nobel streven, maar het werkt prijsopdrijvend. En het maximaliseren van huren werkt ook niet. Het loont simpelweg niet om te bouwen en te verhuren, want als je de huren maximaliseert, maximaliseer je de inkomsten van een investeerder, terwijl de kosten voor bouwen en onderhouden van woningen blijven stijgen. Er is dus heel weinig te doen aan de vraag, en zoals het lijkt nog minder aan het aanbod. Dat maakt de situatie uitzichtloos.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De door de Amerikaanse president Donald Trump ingevoerde importheffingen zijn afgelopen weekend door een federale rechtbank onwettig verklaard. Voorlopig blijven ze nog wel geldig, zodat de Amerikaanse regering in beroep kan gaan. ‘Maar hoe dan ook zorgt dit voor meer onzekerheid, en daar houdt de markt niet van’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  Wat gebeurde er dit weekend precies? Een rechtbank oordeelde dat de wet waarop Trump de invoerheffingen baseerde, een wet uit 1977, verkeerd is gebruikt. Met andere woorden: een groot deel van de heffingen is in strijd met de wet. De rechters bepaalden echter dat ze voorlopig mogen blijven bestaan, zodat de regering beroep kan aantekenen. Daarmee is de kans groot dat de zaak uiteindelijk bij het Hooggerechtshof belandt, dat een definitief oordeel moet vellen. Maar intussen leidt dit natuurlijk tot onzekerheid. Stel dat er toch routes zijn om die importheffingen overeind te houden. Hoe kan dat? Als het Hooggerechtshof de heffingen goedkeurt, zijn ze definitief legaal. Gaan de hoogste rechters mee met het eerdere oordeel dat ze onwettig zijn, dan zouden ze in principe van tafel moeten. Maar dat betekent niet dat ze niet opnieuw via een omweg kunnen worden ingevoerd. De rechtbank stelde namelijk dat de president zijn bevoegdheid had overschreden, omdat die eigenlijk bij het parlement ligt. Als het Congres – de Eerste en Tweede Kamer in de VS – er alsnog mee instemt, kunnen de heffingen dus gewoon terugkomen, via een omweg. Wat verwacht jij; is het juridisch haalbaar of niet? Hoe dan ook zorgt dit voor meer onzekerheid, en dat is slecht nieuws voor de markt en de economie. Maar in Washington blijft men overtuigd dat het beleid werkt en geen nadelen heeft. Het geld stroomt binnen bij de regering, de Amerikaanse economie groeit door, de inflatie loopt niet verder op en zelfs de aanvallen op de Fed hebben er niet toe geleid dat de rente veel hoger werd. Dus in Washington redeneert men: het werkt, er zijn geen nare gevolgen. Maar ik wil daar graag een kanttekening bij plaatsen: dit kan een eerste effect zijn. Het uiteindelijke effect weten we niet. Maar waar een wil is, is een weg. Washington zal linksom of rechtsom proberen die heffingen overeind te houden. Nu we het toch over die aanvallen op de Fed hebben; Christine Lagarde had daar ook iets over te zeggen? Ze waarschuwt voor de gevolgen van het ondermijnen van de onafhankelijkheid van de Fed in de VS. En daar heeft ze gelijk in; dat hebben veel economen gezegd, ook ik. Maar eerlijk: als het niet om te huilen was, was het wel om te lachen. Want juist zij is misschien wel de laatste die daar recht van spreken over heeft. Lagarde is een politica pur sang die nu de centrale bank leidt. Sinds haar aantreden gaat het vooral over klimaat, duurzaamheid en allerlei onderwerpen waar de centrale bank zich niet mee zou moeten bezighouden. Onder haar leiding is het opkopen van staatsobligaties verankerd in het beleid. Ze presenteert zich als centrale bankier, maar deelt op sociale media foto's met de voorzitter van de Europese Commissie, hand in hand, elkaar met de voornaam aansprekend. En dat nog wel in het ECB-hoofdkwartier, aan de vooravond van een rentevergadering, om met Brussel te overleggen over het rentebeleid. Deze week zei Lagarde dat ze 'met veel aandacht' naar de Franse rentes en spreads kijkt. Dat kan worden opgevat als een verhulde waarschuwing dat de bank zal ingrijpen als Franse rentes te hoog oplopen. Ze belichaamt dus zélf de aantasting van onafhankelijkheid, en is daarmee de laatste die mag waarschuwen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Stablecoins bieden een alternatief betalingssysteem buiten de centrale banken om en krijgen zo steeds meer politieke lading. Tegelijkertijd roepen ze  zorgen op, want voor het financiële systeem kunnen ze grote risico’s meebrengen, vindt macro-econoom Arnoud Boot. Wat zijn stablecoins en waarom zijn ze een probleem?  Stablecoins zijn eigenlijk een soort geld-equivalent: er worden beleggingen gedaan in Amerikaans kortlopend staatspapier en daar heb je dan een claim op, feitelijk gewoon een dollarclaim. Dat kan functioneren als geld. Het onderwerp wordt steeds urgenter, niet alleen door technologische ontwikkelingen, maar vooral door politieke. Ze zijn een vorm van zelfverrijking én een middel om centrale banken buitenspel te zetten. Stablecoins suggereren dat er een alternatief geldsysteem is en kunnen ook worden gebruikt om andere landen dwars te zitten.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is een kwestie van tijd voordat opnieuw een Franse regering valt. In Nederland levert dat vooral vertraging op, maar in Frankrijk is de situatie nijpender. ‘Met een begrotingstekort van ruim 5 procent en een hoge staatsschuld dreigt het uitblijven van beleid de financiële problemen alleen maar te verergeren’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  Wat voor gevolgen heeft dat? Een Franse minister waarschuwde dat het gewicht van de staatsschuld op de schouders van werkenden en toekomstige generaties economische initiatieven zal dwarsbomen. In combinatie met de demografische neergang staat zelfs het sociaal contract in gevaar. Je zou dat overdreven kunnen samenvatten met één woord: revolutie. Er staat veel op het spel.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Duitse bondskanselier Friedrich Merz wil dat Duitsers meer gaan beleggen, omdat zij niet langer kunnen vertrouwen op het staatspensioen. Dat zei hij in een toespraak in Nedersaksen. De oproep viel niet bij iedereen goed: vooral vakbonden zijn boos omdat ze de oproep ‘out of touch’ vinden. Macro-econoom Edin Mujagic: ‘De vakbonden zijn zelf degenen die ‘out of touch’ zijn’.  See omnystudio.com/listener for privacy information.