Podric logo
Podcast
Menno en Erwin about Nature and Science

Menno en Erwin about Nature and Science

Natuur en Wetenschap door: Prof. Menno Gerkema en Erwin Balkema

Elke week maken Prof Menno Gerkema en Ir. Erwin Balkema een podcast over de natuur en wetenschap en nu ook gestart met de nieuwsbrief. Every week, Prof. Menno Gerkema and Ir. Erwin Balkema create a podcast about nature and science, With Newsletter.

Lees meer
Afleveringen
Podcast: 🎧 # 193 De kern van wetenschap: vertrouwen in het kritisch omgaan met kennis

🎧 # 193 De kern van wetenschap: vertrouwen in het kritisch omgaan met kennis

De kern van wetenschap: vertrouwen in het kritisch omgaan met kennisOp veel plekken staat de waardering van wetenschappelijke kennis onder druk. In Nederland doen wetenschappers het in elk geval nog beter dan journalisten en politici. Het vertrouwen in de wetenschap is de laatste tijd zelfs iets gestegen. Maar er is wel een tweedeling. In 2025 heeft een derde van het publiek een groot vertrouwen, 15 procent geeft de wetenschap een onvoldoende. Slechts 20 % van het publiek vertrouwt de manier waarop journalisten wetenschap weergeven. En wat politici van wetenschap bakken vertrouwt nog geen 10%. Dat krijg je, als politici selectief winkelen in wetenschappelijke resultaten, niet om kunnen gaan met onzekerheid, of nog erger, eigenlijk helemaal niet snappen hoe wetenschap werkt.Wetenschap bestaat uit het stellen van vragen en bedenken hoe je die vraag kan beantwoorden. Daarvoor doe je onderzoek, waarbij je uitkomsten accepteert, ook als die tot een onverwacht of niet eenduidig antwoord komen. Bij dat alles stel je je open voor kritiek. De socioloog Robert Merton heeft een aantal principes voorgesteld waaraan goede wetenschappelijke resultaten zouden moeten voldoen. (1) Het gaat om openbare en gedeelde kennis; (2) De kennis is universeel en verkregen onafhankelijk van de persoonlijke achtergrond van de onderzoeker; (3) de kennis moet belangeloos zijn, niet afhangen van eigen- of groepsbelang.(4) Onderzoekaanpak en resultaten moeten opengesteld zijn aan toetsing en kritiek van andere wetenschappers. Daaraan zijn later nog eisen van originaliteit en oprechtheid toegevoegd. Ook al is de wetenschappelijke kennis het beste wat we hebben, er zitten wel haken en ogen aan de hiergenoemde principes .Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 192 Blauwalgen zijn geen algen maar wel blauw; en ze zijn net zo bijzonder als vervelend

🎧 # 192 Blauwalgen zijn geen algen maar wel blauw; en ze zijn net zo bijzonder als vervelend

Blauwalgen zijn geen algen maar wel blauw; en ze zijn net zo bijzonder als vervelend Omdat deze blauwgroene eencelligen zonlicht kunnen omzetten in energierijke stoffen en zuurstof (fotosynthese) werden ze ooit voor algen versleten. Maar in werkelijkheid zijn ze veel simpeler dan algen, het zijn eencelligen zonder celkern. Nu worden ze tot de cyanobacteriën gerekend. De blauwe kleur komt door de stof fycocyanine. Cyanobacteriën scheiden gifstoffen af. Vooral bij wat hogere watertemperatuur en een teveel aan voedingstoffen levert dat problemen op als er “algenbloei” ontstaat. Voor kinderen, en honden, is dat regelrecht gevaarlijk. Ze krijgen teveel water met toxinen binnen. Maar ook een volwassen zwemmer kan er behoorlijk ziek van worden. De cyanobacteriën leven al 3.5 miljard jaar op aarde. Ze vormden de oudste kalkstenen fossielen (stromatolieten) die we kennen. Door de productie van zuurstof zo vroeg in het ontstaan van leven op aarde hadden cyanobacteriën een enorme invloed op andere levensvormen. Behalve een eenvoudig fotosynthesesysteem hebben cyanobacteriën ook een ingenieuze dag en nachtklok. Die is gebaseerd op de terugkoppeling tussen drie eiwitten. Dat werkt heel anders dan de klokken van alle ingewikkelder levensvormen op aarde die door de erfelijkheidsdrager DNA een 24 uurs ritme maken. Maar ja, cyanobacteriën moeten zonder DNA uitkomen..Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 191 De beste thee gaat per kilo

🎧 # 191 De beste thee gaat per kilo

De beste thee gaat per kiloThee is alleen thee als er Camellia sinensis op staat. Dat is de naam van de theeplant zoals die vooral in China en India, maar ook in Indonesië Kenia, Sri Lanka, Perzië en Turkije wordt verbouwd. Met koffie is echte thee de meest gedronken warme drank op de wereld. Thee werkt bloeddrukverlagend en heeft meer gunstige inhoudsstoffen. Maar het is een sprookje dat er geen cafeïne in een kop thee zit. Het is alleen de helft van wat in een kop koffie zit. De opmars van kruidenthee (zoals Rooibos of Kamille) verwarren de cijfers over theeconsumptie. Maar met een productie van haast 5 miljoen ton echte thee wint de theeplant het duidelijk. Drogen en oxideren van theebladeren levert zwarte thee op, zonder oxidatie ontstaat groene thee. Onder de top variëteiten geldt naast Assam (met een hoog cafeïne-gehalte) vooral Darjeeling, van de voet van de Himalaya, als de “champagne“ onder de theesoorten. Op initiatief van een Berlijnse hoogleraar is veertig jaar geleden de inventieve ‘Teekampagne’ opgezet. De teler krijgt een goede prijs, de thee-aanbouw is inmiddels biologisch, en de consument betaalt voor de allerbeste first flush Darjeeling minder dan voor een pakje matige supermarktthee. Hoe dat kan? Een kwestie van vaak thee drinken, de verkoop gaat per kilopak. .Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 190 Wat is dat ‘s avonds voor een schril gepiep rond het huis?

🎧 # 190 Wat is dat ‘s avonds voor een schril gepiep rond het huis?

Wat is dat ‘s avonds voor een schril gepiep rond het huis?Grote kans dat een huisspitsmuis in uw tuin rondloopt en zijn aanwezigheid kenbaar maakt. De huisspitsmuis is de meest voorkomende spitsmuis in ons land. Alleen op Vlieland en Terschelling moeten ze het zonder doen. Spitsmuizen zijn helemaal geen muizen, maar horen tot de insecteneters, net als de mol en de egel. Wat wel klopt is dat ze een spitse, en heel bewegelijke snuit hebben. Een andere, veel voorkomende collega is de bosspitsmuis, op het oog helemaal niet zo verschillend. Toch scheiden tientallen miljoenen jaren de beide soorten. De één is een wittandspitsmuis van de onderfamilie Crocidurinae. Die spitsmuizen, behalve de huisspitsmuis bijvoorbeeld ook de veldspitmuis, zijn voornamelijk nachtactief. Als ze rusten kunnen ze vooral in de ochtend en in de winter hun lichaamstemperatuur laten zakken tot wel onder de 18 graden Celsius. Deze soort dagelijkse winterslaap wordt torpor genoemd. De andere spitsmuizentak, zo’n 20 miljoen jaar ouder, zijn de roodtandspitsmuizen (onderfamilie . Soricinae). Behalve de bosspitsmuis zijn dat in ons land de waterspitsmuis, de dwergspitsmuis (5 gram!) en de tweekleurige bosspitmuis. Deze dieren, met een oranje randje aan de scherpe tandjes, zijn altijd warm en actief, dag en nacht, in een doorgaand ritme van een uurtje actief en een uurtje rust. Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 189 Oktober, vruchten en paddestoelen

🎧 # 189 Oktober, vruchten en paddestoelen

Oktober, vruchten en paddestoelenWijnmaand is traditioneel de bij naam van oktober, de achtste maand van de oude Romeinen. Nu zijn de meeste wijndruiven tegenwoordig al geoogst in oktober, op de ‘Spätleses’ en de ‘Eiswein’ na. Maar het is ontegenzeggelijk nog steeds de maand van de vruchten. Daaronder zijn veel boomvruchten als dennenappels en de noten van beuk, eik, hazelaar en kastanje. Maar ook een grote variatie aan bessen, zoals meidoorn, vlier- en lijsterbes, maar ook een schoonheid als de vrucht van de kardinaalsmuts met zijn oranje zaden aan witte draden. Het is de tijd van het jaar voor verzamelaars en verstoppers als de schor schreeuwende gaaien, en de veel stillere bosmuizen en eekhoorns. Op de rijkdom van vruchten, komen heel veel vogelsoorten af, ook net aangekomen migranten als koperwieken en kramsvogels en soms spectaculair grote groepen vinken en kepen. De kans op nachtvorst is klein. De gemiddelde temperatuur zakt natuurlijk wel, naar zo’n 15 graden overdag. De zon schijnt 10-20 uur meer dan veertig jaar geleden, het zijn er nu 120-130 uur in de maand. De kans op warme dagen boven de 20 graden neemt toe. Als haast elke maand stijgt de neerslag, een dikke 80 millimeter is inmiddels heel normaal.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 188 Is lachen gezond?

🎧 # 188 Is lachen gezond?

Is lachen gezond?In de middeleeuwen werd lachen als werk van de duivel gezien, en ook later hadden calvinisten iets tegen humoristen die tot lachen aanzetten, vooral als het over geestelijken ging. Nu kan je gerust op lachtherapie of lachyoga bedrijven. Want het idee dat lachen gezond zou zijn lijkt gewonnen te hebben. Daar is niet zo heel veel bewijs voor. Of het moest zijn dat het lichaam tijdens het lachen pijnstillende stoffen aanmaakt als endorfine en dopamine. Glimlachen en lachen helpt bij het leggen van sociale contacten. Veel lachen vindt plaats als we spelen (inclusief kietelen) en dat is iets wat we delen met veel diersoorten, uiteenlopend van mensapen tot vogels, en tot aan koeien, zeehonden, olifanten en vossen aan toe. Maar wij mensen lachen ook, en vaak, uit leedvermaak, of om slechte grappen en uit zelfspot. En dat schijnt bij dieren minder, of in het geheel niet voor te komen.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 187 Spanning is goed en stress verkeerd?

🎧 # 187 Spanning is goed en stress verkeerd?

Spanning is goed en stress verkeerd?Zowel spanning als stress kunnen gezonde aspecten hebben, maar over het algemeen staat stress toch voor iets negatiefs. Natuurlijk is stress simpelweg de Engelse vertaling van het woord spanning, dus dat helpt ons niet verder. Stress wordt vaak aangeduid al een lichamelijke reactie op externe prikkels en situaties die als bedreigend ervaren worden. Die lichamelijke reacties zijn niet specifiek voor de soort prikkel. Acute stress leidt tot de productie van adrenaline in het bijniermergschors. Dat leidt er toe dat je hartslag stijgt, de ademhaling versnelt, je krijgt klamme handen en je lichaam is in een staat van uiterste alertheid. Houdt de stress aan dan komt de productie van onder andere cortisol vanuit de bijnierschors op gang. Energie wordt gemobiliseerd. En je afweersysteem onderdrukt. Op termijn leidt dat tot schade. Hoe weg te komen van de stress? Daarvoor zijn er heel veel curssusen uitgedacht, boeken geschreven en wordt er veel geld verdiend. Goed doorademen lijkt geen slecht idee in zake stress.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 186 In de schaduw van zijn staart, oftewel de rode eekhoorn

🎧 # 186 In de schaduw van zijn staart, oftewel de rode eekhoorn

In de schaduw van zijn staart, oftewel de rode eekhoornEen passender naam hadden de Grieken niet kunnen bedenken voor dit betoverende knaagdier. Boombewoner bij uitstek bouwen deze pluimstaarten op vijf tot zes meter hoogte hun nesten. Ze stellen daarmee ook eisen aan hun woonomgeving, eiken moeten wel veertig jaar zijn, beuken zelfs wel zestig, voor een eekhoorn er mee genoegen neemt als woonplaats. Ze geven eigenlijk de voorkeur aan uitgestrekte naaldbossen, of op zijn minst gemengde bos met niet al te veel loofbomen. Het zijn vlijtige verzamelaars van noten, eikels en kegels van naaldbomen en leggen voorraden aan voor de winter. Maar ze vergeten wel eens een voedseldepot, en zo dragen ze bij aan de verspreiding van bomen. Een bedreiging vormt de grijze eekhoorn, net wat groter en sterker dan onze eigen rode eekhoorn. Deze Amerikaanse exoot werd in de 19e eeuw in Engeland ingevoerd, en heeft zo ook ons land bereikt.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 # 185 September, herfstmaand of nazomer?

🎧 # 185 September, herfstmaand of nazomer?

September, herfstmaand of nazomer?Officieel begint de herfst 23 september. Maar elk jaar is er de kans dat het met recht de nazomer genoemd mag worden. Houden we het veiliger op de fruitmaand. Bij uitstek is de maand van kastanjes, appels en peren. En van heel veel vruchten en bessen, zoals de lijsterbes, de kardinaalsmuts en de duinroos. Veel planten bloeien vrolijk door, en sommige zoals de klimop en de herfsttijoos (daarover zo meer) beginnen deze maand pas met de bloei. Het belang van de kleine klimopbloemetjes voor insecten moet niet onderschat worden. Vlinders kunnen er nog volop zijn. Veel hangt af van hoe zonnig het nog is. De laatste jaren is het aantal zonneuren gestegen tot meer dan 180 uur. Het standvogelbestand wordt aangevuld door onze wintergasten en het is ook een mooie maand om zeetrek aan het strand te bekijken.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
Podcast: 🎧 #184 Komt leven op aarde uit de ruimte?

🎧 #184 Komt leven op aarde uit de ruimte?

Komt leven op aarde uit de ruimte?Net zoals alles op aarde zijn wij uit sterrenstof opgebouwd. Maar minder duidelijk is of het leven op aarde ook letterlijk uit de ruimte kwam aanwaaien, via aminozuren, de bouwstenen van onze eiwitten op meteorieten en kometen. Een oudere theorie zegt dat het op aarde gebeurde: in een oersoep van water gemengd met waterstof, methaan en ammoniak ontstonden door blikseminslag de bouwstenen van het leven. Nog een andere theorie zegt dat het leven op aarde ontstond diep in de oceanen, bij hete bronnen. Zekerheid is er niet, misschien weten we in de nabije toekomst meer. Op 1 juli 2025 is er voor de derde keer een interstellaire komeet gevonden die vanuit het midden van onze Melkweg op weg is naar ons zonnestelsel. De komeet I3/Atlas benadert ons zo dicht dat we via afgebogen zonnestralen kunnen gaan bepalen uit welke bestanddelen die komeet bestaat. Die bevindingen kunnen onze kijk op het ontstaan van leven op aarde stevig beïnvloeden. Onze podcast was trouwens al opgenomen voor I3/Atlas in de openbaarheid kwam.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe
v. 2025.02.01