Toekomst voor Natuur

De Noordzee is een industriegebied geworden. Windmolens, datakabels, scheepvaart, olie- en gaswinning, visserij: de belangen zijn groot. Hoe kunnen we de Noordzee weer als levend ecosysteem behandelen? En waarom is dat zo moeilijk? Anthonie spreekt daarover met zeebioloog Emilie Reuchlin, oprichter en directeur van Stichting Doggerland. Het ecosysteem van de Noordzee staat sterk onder druk. Er is niet één vierkante meter waarop het zeeleven vrij is van alle schadelijke activiteiten. Wat doet dat met Emilie, waar put ze hoop uit? Emilie vertelt over de rechtszaken die ze met haar stichting Doggerland aanspant tegen de overheid. Wat staat er op het spel en wat wil ze ermee bereiken? We bespreken drukfactoren zoals windmolenparken en visserij en ontdekken hun schadelijke effecten. Ook werpen we de blik vooruit. Hoe wordt de Noordzee weer wild? Aan de hand van elke letter uit het woord ‘Rewild’ schetst Emilie een gedurfde nieuwe toekomst voor de Noordzee.Emilie tipt ‘In gesprek met de Noordzee⁠’ van Arita Baaijens en ‘Grayson’ van Lynne Cox.  We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 over natuuramnesie met Marc Argeloo.Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van hartewelkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Achter paardenbloemen gaat een wereld vol variatie en verhalen schuil. Wat zijn paardenbloemen eigenlijk voor planten? En welke verhalen vertellen ze over onze natuur? Anthonie spreekt hierover met Karst Meijer, botanicus en oprichter van het Herbarium Frisicum en Erik van den Ham, fotograaf en curator van Herbarium Frisicum . Karst en Erik zijn beide auteur van de kersverse Veldgids paardenbloemen. Waar veel mensen ‘een paardenbloem’ zien, zien Karst en Erik meer dan 150 verschillende soorten. Hoe is die grote variatie ontstaan? En hoe zijn ze zelf paardenbloemenliefhebber geworden? We bespreken waarom de veldgids er moest komen, hoe je die kunt gebruiken en waar je moet beginnen met het kijken naar paardenbloemen. Hoe komt het dat ze zo achteruit zijn gegaan? En wat kunnen we daaraan doen? Karst tipt het boek ‘Uitgestorven - Op plantenjacht rond de wereld’ van Maarten Christenhusz en Rafaël Govaerts.De leestips van Erik zijn ‘De kikkerkamasutra’ van Kees Moeliker en het antiquarische ‘Folklore van wilde planten’ van Philippe van Wersch.Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van hartewelkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

De lokroep van de wildernis heeft al velen getrokken. Filosofe Linde De Vroey was als kind betoverd door wilde natuur. Ze vond die betovering tijdens de pandemie weer terug toen ze met haar handen in de aarde werkte op een biologische boerderij. Het bracht haar op het spoor van rewilding, waarnaar ze promotie-onderzoek verricht. Anthonie spreekt met Linde over haar filosofische zoektocht naar de essentie van rewilding en wildernis. Hoe heeft het denken over de wildernis zich in de afgelopen anderhalve eeuw ontwikkeld? En wat is de invloed van de plaats en culturele context? We bespreken dit aan de hand van drie gebieden: Yellowstone National Park als grondlegger van het concept wildernis in de 19e eeuw, de Oostvaardersplassen als Europees icoon van wildernis met alle controverse die volgde en de Schotse Hooglanden waar de baseline voor verwildering afwijkt van veel andere plaatsen. We bespreken de rol van de mens en de ruimte die Linde ontdekt in de diverse visies op rewilding. Linde bezocht deze gebieden zelf. Hoe heeft ze dat ervaren? En strookte dat met haar verwachtingen van wildernis? In de synthese zien we waarom de tuin zo’n centrale plaats heeft in het herstel van de relatie tussen mens en omgeving. Ook staan we stil bij de bruikbaarheid van de begrippen ‘nederigheid’ en ‘wilde dienstbaarheid’ voor verwildering. Tenslotte zien we welke plaats wildernis kan hebben in de Lage landen en hoe wij daaraan kunnen bijdragen.Op 1 april verschijnt het boek Verwilderen bij UitgeverijErtsberg, waarin Linde haar zoektocht naar wildernis en de grens tussen cultuur en natuur prachtig beschrijft. Anthonie las Verwilderen en geeft het als leestip mee aan luisteraars van Toekomst voor Natuur.Linde geeft twee leestips. ‘A sand county almanac’ van Aldo Leopold, onlangs in het Nederlands vertaald als ‘⁠Denken als een berg’. En ‘De levende berg’ van Nan Shepherd. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn vanharte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Vooral om te genieten, daarom heeft Kars een insectvriendelijke tuin. En natuurlijk om insecten te helpen. Hoe doe je dat eigenlijk, een tuin insectvriendelijk maken? In deze aflevering spreekt Anthonie daarover met Kars Veling, projectleider bij De Vlinderstichting. Aan de hand van voorbeelden en verhalen uit zijn eigen tuin, neemt Kars je mee naar een tuin die een thuis wordt voor insecten. Waar moet je beginnen? We bespreken de vier V’s voedsel, veiligheid, voortplanting en verspreiding, bekend van aflevering 69 met Marijn Nijssen. Hoe geef je die v’s vorm in je tuin? Met welke soorten planten? En maakt het dan uit of het inheemse of uitheemse planten zijn? We bespreken de verrassende gevolgen van een vijver en lopen tenslotte enkele veelgehoorde bezwaren tegen een insectvriendelijke tuin langs. Dansen in het groen, wie wil dat nou niet?Kars tipt ‘Geroezemoes in het gras’ van Dave Goulson. Ook tipt hij de presentatie over waardplanten (pdf) die Wankja Ferguson maakte voor de Landelijke Dag van De Vlinderstichting op 1 maart 2025. Anthonie tipt een handige Britse database waarin je kunt zoeken op welke insecten van een plantensoort gebruik maken en andersom welke plantensoortendoor een insectensoort gebruikt worden.  Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van hartewelkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Ze worden vaak rampzalig afgeschilderd, maar zijn invasieve exoten dat ook? Hoe groot is hun impact en wat betekenen ze voor de toekomst voor natuur? In deze aflevering spreekt Anthonie met onderzoeker en invasieve exotenexpert Tim Adriaens van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. We bespreken hoe Tim in het exotenwerk terecht kwam, en wat hem aan de invasiebiologie fascineert. Tim leert ons dat een invasieve soort niet bestaat: het is geen intrinsiek soortkenmerk. Er is altijd een oorzaak waarom een soort zich invasief gaat gedragen. Meestal zijn wij dat zelf. We kijken in deze aflevering enkele soorten in de ogen en gaan na wat hun impact is op onze leefomgeving. Aziatische hoornaar, Amerikaanse rivierkreeften, Aziatische duizendknopen en de wasbeer: wat is hun effect en hoe kunnen we met hen omgaan? Ook duiken we in de Unielijst van inasieve exoten: hoe komt een soort daarop? En komt er nog uitbreiding van die lijst aan? Tim schetst ons het belang van het werk van Charles Elton, de godfather van de invasiebiologie. Voor de Lage Landen is Tim redelijk optimistisch over onze omgang met invasieve soorten. Het onderzoek loopt voorop, technieken voor detectie en opsporing worden steeds beter. En het helpt enorm dat er veel waarnemers met kennis zijn in de Lage Landen. En zelfs samenleven met invasieve exoten is soms mogelijk, als we de probleemgevallen maar goed signaleren en snel opvolgen. Kortom: invasieve soorten zijn een ecologisch experiment met grote gevolgen.Tim geeft drie leestips: de Informatiegids ‘Invasieve uitheemse soorten van de unielijst’ (pdf, 200p.), ‘TheEcology of invasions by animals and plants’ van Charles Elton en ‘De hemel verslinden’ van Poalo Giordano.Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

In 1653 landt VOC-soldaat Georg Rumphius op Batavia. Hij raakt betrokken bij de grote Ambonese oorlog om het monopolie op de kruidnagelhandel. Rumphius werkt zich op tot VOC-koopman en begint in zijn vrije tijd een immens project: het beschrijven van de natuurlijke geschiedenis van de ‘Water-Indiën’. In deze aflevering spreekt Anthonie met botanisch filosoof Norbert Peeters over het bijzondere kruidboek van Rumphuis. Dit zeer bijzondere botanische meesterwerk geeft een fascinerend inkijkje in de botanie van de 17e eeuw, de cultuur op Ambon en het denken van Rumphius. We bespreken de verhalen van de wilde banaan, de voedzame sagopalm, het vleesetende kannekenskruid, de mysterieus giftige oepasboom en het gewilde kruidnagel en nootmuskaat. Wat vertellen deze verhalen uit de Ambonese flora over de relatie tussen mensen en planten in de 17e eeuw? En wat vinden wij nu van deze koloniale kijk op natuur? De leestips van Norbert zijn ‘Islands of abandonment’ van Cal Flyn, in het Nederlands verkrijgbaar als ‘Verlaten oorden’ en ‘Een vlam Tasmaanse tijgers’ van Charlotte Van den Broeck. De leestip van Anthonie is ‘Rumphius’ kruidboek’ van Norbert Peeters. Je kunt alle leestips nu downloaden in één lijst via vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur(scroll naar beneden naar Leestips).Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

De één woont op zijn werk, de ander is al de derde generatie boswachter. Gijs en Bart zijn allebei natuurbeheerders van het type aanpakken. “Er is gewoon heel veel werk te doen voor de natuur in Nederland”. Anthonie spreekt met hen over de uitdagingen van het vak natuurbeheerder. Hoe gaan ze om met alle uiteenlopende belangen? Gijs Looijen is beheerder bij Brabants Landschap in Oost-Brabant. Bart van der Aa is coördinator Natuurbeheer bij Natuurmonumenten in Oost-Brabant en Noord-Limburg. Ze zijn verantwoordelijk voor bossen, riviernatuur, graslanden, landgoederen en rewildinggebieden. In hun terreinen zien ze met eigen ogen de gevolgen van stikstof en verdroging. De bodem degradeert. Ze maken zich zorgen over de bossen, waar klimaatverandering doorheen raast. Anthonie bespreekt vijf trends die hij signaleert in het natuurbeheer. Herkennen Bart en Gijs die? En hoe gaan ze ermee om in hun terreinen? Niet alles kan overal, constateren ze in Remkes’ termen. Van de politiek verwachten Gijs en Bart visie en ballen om eindelijk eens de problemen bij de bron aan te pakken en werk te maken van natuurherstel. De leestip van Gijs is ‘Hedgelands’ van Christopher Hart. Bart tipt ‘Het Koningsven’ van Nel van den Bergh e.a. en ‘Landgoed Mookerheide, een veelzijdig verblijf’ van Pictures Publishers. Je kunt alle leestips nu downloaden in één lijst via vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur (scroll naar beneden naar Leestips). Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Er zijn veel kansen voor natuur in iedere straat. Het is hoog tijd om die kansen te verzilveren. Minder praten, meer doen. Dat is in het kort het pleidooi van Karin Albers, ecoloog en ondernemer. Anthonie spreekt met Karin over haar boek ‘Iedere straat verdient natuur’ waarin zij de stappen beschrijft van natuurinclusieve ambities naar beleid, realisatie en beheer. Waarom zou je natuurinclusieve ambities willen hebben? En hoe kom je tot goede uitvoering buiten? Wat doe je met bewoners of collega’s die niet willen? We bespreken waarom het mis kan gaan, en wat je kunt doen om dat op te lossen. Karin ziet overal kansen voor meer groen en hogere kwaliteit natuur in onze steden en dorpen. Voor meer kennis ziet zij een belangrijke rol weggelegd. Want: mensen die meer van de natuur weten, zijn er beter in om die natuur een handje te helpen. We bespreken ook de noodzaak van normen voor groen in de stad en de kansen die de natuurherstelverordening daarvoor biedt. De leestips die Karin geeft zijn ‘Stadsnatuur maken’ van Jacques Vink, Piet Vollaard en Niels de Zwarte en ‘Stadsnatuur bouwen’ van dezelfde auteurs. Beide leestips gaan over de inhoud van natuurinclusiviteit, het boek van Karin ‘Iedere straat verdient natuur’ gaat over het proces. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Wie kent de lyrische zang van de veldleeuwerik niet? Toch klinkt hij steeds minder in de Lage Landen. Wat betekent het verlies van gewone soorten voor onze levenskwaliteit? Tine Hens, journalist en auteur, maakt een persoonlijke zoektocht naar wat ze noemt het ‘archief van mogelijk verlies’. Anthonie spreekt met Tine over haar werk als journalist, de plaats van de mens in de natuur en het lot van gewone plant- en diersoorten. We bespreken in deze aflevering drie ooit zeer algemene soorten: veldleeuwerik, iep en kievit. Hoe komt het dat ze in de knel geraakt zijn? En wat is er nodig voor herstel? Tine ziet een belangrijke rol weggelegd voor vreugde en andere emoties. En nodigt ons uit om de wereld op een andere manier te bezien. Tine bedankt Marc Argeloo voor zijn boek ‘Natuuramnesie’ en tipt zijn werk aan luisteraars. Je kunt het verhaal van Marc ook beluisteren in aflevering 15. Verder tipt Tine ‘Schemervluchten’ van Helen Macdonald en ‘Tot in de hemel’ van Richard Powers. In deze aflevering komt ook aflevering 3 met Ben Koks ter sprake. We spreken ook over ‘De wereld die we delen’ van Tine. Henk Meeuwsen stelde de geluiden van de veldleeuwerik en kievit ter beschikking. Over wat natuurgeluiden met ons doen vertelt Henk in aflevering 28. Op zaterdag 1 februari 2025 vertelt Anthonie over zijn inzichten uit 75 afleveringen van Toekomst voor Natuur op het congres van de Nederlandse Ornithologische Unie. Wil je daarbij zijn? Kijk hier voor meer informatie. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Twee keer per jaar trekken grote aantallen trekvogels van hun broedgebieden naar hun overwinteringsgebieden en weer terug. Tijdens hun reis verbinden ze landen, continenten én hun bewoners. Welk beeld tekent zich af als we migratie bekijken als natuurlijk fenomeen? En hoe doen trekvogels dat, zulke grote afstanden afleggen zonder een druppel fossiele brandstof? In de laatste aflevering van 2024 spreekt Anthonie over deze en andere vragen met Theunis Piersma. Theunis is hoogleraar trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en founding director van Birdeyes. Hij is net terug uit Mauritanië voor enkele weken onderzoek aan wadvogels en het wad van Banc d’Arguin. Hoe is het om daar ‘onze’ lepelaars, kanoeten en andere trekvogels terug te zien? En hoe ziet de wereld eruit als we die door de ogen van deze trekvogels bekijken? Theunis is openhartig over zijn rol als onderzoeker. Hij is opgeleid om alles door de wetenschappelijke bril van evolutionaire processen en natuurlijke selectie als verklaringsmodel te bekijken. Maar hij komt er steeds meer achter dat een essentieel deel van de werkelijkheid dan ontbreekt. Hoe gaat hij hiermee om? En hoe kijken zijn vakgenoten hiernaar? Verder spreken we over geopolitieke spanningen in Europa en de rol van migratie, over de afwezigheid van Nederland op het internationale toneel, de grutto als verhalenverteller en nieuwe plannen voor spannend onderzoek. De leestip van Theunis is ‘Leven als een beest’ / ‘Being a beast’ van Charles Foster. In de aflevering hebben we het over twee van de boeken die Theunis heeft gemaakt, dat zijn ‘Sinagote’ over het levensverhaal van een lepelaar en ‘Zwaluwen van Gaast’ over huiszwaluwen. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.