Toekomst voor Natuur

In 1653 landt VOC-soldaat Georg Rumphius op Batavia. Hij raakt betrokken bij de grote Ambonese oorlog om het monopolie op de kruidnagelhandel. Rumphius werkt zich op tot VOC-koopman en begint in zijn vrije tijd een immens project: het beschrijven van de natuurlijke geschiedenis van de ‘Water-Indiën’. In deze aflevering spreekt Anthonie met botanisch filosoof Norbert Peeters over het bijzondere kruidboek van Rumphuis. Dit zeer bijzondere botanische meesterwerk geeft een fascinerend inkijkje in de botanie van de 17e eeuw, de cultuur op Ambon en het denken van Rumphius. We bespreken de verhalen van de wilde banaan, de voedzame sagopalm, het vleesetende kannekenskruid, de mysterieus giftige oepasboom en het gewilde kruidnagel en nootmuskaat. Wat vertellen deze verhalen uit de Ambonese flora over de relatie tussen mensen en planten in de 17e eeuw? En wat vinden wij nu van deze koloniale kijk op natuur? De leestips van Norbert zijn ‘Islands of abandonment’ van Cal Flyn, in het Nederlands verkrijgbaar als ‘Verlaten oorden’ en ‘Een vlam Tasmaanse tijgers’ van Charlotte Van den Broeck. De leestip van Anthonie is ‘Rumphius’ kruidboek’ van Norbert Peeters. Je kunt alle leestips nu downloaden in één lijst via vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur(scroll naar beneden naar Leestips).Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

De één woont op zijn werk, de ander is al de derde generatie boswachter. Gijs en Bart zijn allebei natuurbeheerders van het type aanpakken. “Er is gewoon heel veel werk te doen voor de natuur in Nederland”. Anthonie spreekt met hen over de uitdagingen van het vak natuurbeheerder. Hoe gaan ze om met alle uiteenlopende belangen? Gijs Looijen is beheerder bij Brabants Landschap in Oost-Brabant. Bart van der Aa is coördinator Natuurbeheer bij Natuurmonumenten in Oost-Brabant en Noord-Limburg. Ze zijn verantwoordelijk voor bossen, riviernatuur, graslanden, landgoederen en rewildinggebieden. In hun terreinen zien ze met eigen ogen de gevolgen van stikstof en verdroging. De bodem degradeert. Ze maken zich zorgen over de bossen, waar klimaatverandering doorheen raast. Anthonie bespreekt vijf trends die hij signaleert in het natuurbeheer. Herkennen Bart en Gijs die? En hoe gaan ze ermee om in hun terreinen? Niet alles kan overal, constateren ze in Remkes’ termen. Van de politiek verwachten Gijs en Bart visie en ballen om eindelijk eens de problemen bij de bron aan te pakken en werk te maken van natuurherstel. De leestip van Gijs is ‘Hedgelands’ van Christopher Hart. Bart tipt ‘Het Koningsven’ van Nel van den Bergh e.a. en ‘Landgoed Mookerheide, een veelzijdig verblijf’ van Pictures Publishers. Je kunt alle leestips nu downloaden in één lijst via vlinderstichting.nl/toekomstvoornatuur (scroll naar beneden naar Leestips). Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom! Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky en @toekomstvoornatuur op Instagram.

Er zijn veel kansen voor natuur in iedere straat. Het is hoog tijd om die kansen te verzilveren. Minder praten, meer doen. Dat is in het kort het pleidooi van Karin Albers, ecoloog en ondernemer. Anthonie spreekt met Karin over haar boek ‘Iedere straat verdient natuur’ waarin zij de stappen beschrijft van natuurinclusieve ambities naar beleid, realisatie en beheer. Waarom zou je natuurinclusieve ambities willen hebben? En hoe kom je tot goede uitvoering buiten? Wat doe je met bewoners of collega’s die niet willen? We bespreken waarom het mis kan gaan, en wat je kunt doen om dat op te lossen. Karin ziet overal kansen voor meer groen en hogere kwaliteit natuur in onze steden en dorpen. Voor meer kennis ziet zij een belangrijke rol weggelegd. Want: mensen die meer van de natuur weten, zijn er beter in om die natuur een handje te helpen. We bespreken ook de noodzaak van normen voor groen in de stad en de kansen die de natuurherstelverordening daarvoor biedt. De leestips die Karin geeft zijn ‘Stadsnatuur maken’ van Jacques Vink, Piet Vollaard en Niels de Zwarte en ‘Stadsnatuur bouwen’ van dezelfde auteurs. Beide leestips gaan over de inhoud van natuurinclusiviteit, het boek van Karin ‘Iedere straat verdient natuur’ gaat over het proces. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Wie kent de lyrische zang van de veldleeuwerik niet? Toch klinkt hij steeds minder in de Lage Landen. Wat betekent het verlies van gewone soorten voor onze levenskwaliteit? Tine Hens, journalist en auteur, maakt een persoonlijke zoektocht naar wat ze noemt het ‘archief van mogelijk verlies’. Anthonie spreekt met Tine over haar werk als journalist, de plaats van de mens in de natuur en het lot van gewone plant- en diersoorten. We bespreken in deze aflevering drie ooit zeer algemene soorten: veldleeuwerik, iep en kievit. Hoe komt het dat ze in de knel geraakt zijn? En wat is er nodig voor herstel? Tine ziet een belangrijke rol weggelegd voor vreugde en andere emoties. En nodigt ons uit om de wereld op een andere manier te bezien. Tine bedankt Marc Argeloo voor zijn boek ‘Natuuramnesie’ en tipt zijn werk aan luisteraars. Je kunt het verhaal van Marc ook beluisteren in aflevering 15. Verder tipt Tine ‘Schemervluchten’ van Helen Macdonald en ‘Tot in de hemel’ van Richard Powers. In deze aflevering komt ook aflevering 3 met Ben Koks ter sprake. We spreken ook over ‘De wereld die we delen’ van Tine. Henk Meeuwsen stelde de geluiden van de veldleeuwerik en kievit ter beschikking. Over wat natuurgeluiden met ons doen vertelt Henk in aflevering 28. Op zaterdag 1 februari 2025 vertelt Anthonie over zijn inzichten uit 75 afleveringen van Toekomst voor Natuur op het congres van de Nederlandse Ornithologische Unie. Wil je daarbij zijn? Kijk hier voor meer informatie. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Twee keer per jaar trekken grote aantallen trekvogels van hun broedgebieden naar hun overwinteringsgebieden en weer terug. Tijdens hun reis verbinden ze landen, continenten én hun bewoners. Welk beeld tekent zich af als we migratie bekijken als natuurlijk fenomeen? En hoe doen trekvogels dat, zulke grote afstanden afleggen zonder een druppel fossiele brandstof? In de laatste aflevering van 2024 spreekt Anthonie over deze en andere vragen met Theunis Piersma. Theunis is hoogleraar trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en founding director van Birdeyes. Hij is net terug uit Mauritanië voor enkele weken onderzoek aan wadvogels en het wad van Banc d’Arguin. Hoe is het om daar ‘onze’ lepelaars, kanoeten en andere trekvogels terug te zien? En hoe ziet de wereld eruit als we die door de ogen van deze trekvogels bekijken? Theunis is openhartig over zijn rol als onderzoeker. Hij is opgeleid om alles door de wetenschappelijke bril van evolutionaire processen en natuurlijke selectie als verklaringsmodel te bekijken. Maar hij komt er steeds meer achter dat een essentieel deel van de werkelijkheid dan ontbreekt. Hoe gaat hij hiermee om? En hoe kijken zijn vakgenoten hiernaar? Verder spreken we over geopolitieke spanningen in Europa en de rol van migratie, over de afwezigheid van Nederland op het internationale toneel, de grutto als verhalenverteller en nieuwe plannen voor spannend onderzoek. De leestip van Theunis is ‘Leven als een beest’ / ‘Being a beast’ van Charles Foster. In de aflevering hebben we het over twee van de boeken die Theunis heeft gemaakt, dat zijn ‘Sinagote’ over het levensverhaal van een lepelaar en ‘Zwaluwen van Gaast’ over huiszwaluwen. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Nachtvlinders zijn met 2400 soorten een belangrijke en veelzijdige insectengroep. Welke rol spelen nachtvlinders in ecosystemen? Hoe ontdek je ze en hoe gaat het eigenlijk met nachtvlinders? Anthonie spreekt in deze aflevering met Rik Wever, nachtvlindernerd en projectleider bij De Vlinderstichting. We spreken over BIMAG, monitoring van nachtvlinders door boeren en boerinnen en wat dat voor inzichten oplevert. Zijn er eigenlijk typisch agrarische nachtvlinders? Ook duiken we in de wereld van microvlinders, die vaak in bladeren van planten huizen. Moeten we daarom niet anders naar ‘dood blad’ kijken? En wat kunnen terreinbeheerders en tuinbezitters doen voor nachtvlinders? Rik geeft tips uit zijn eigen tuin en licht bovendien het tipje van de sluier voor nachtvlinders die je nu, in de winter, zelf kunt zien. Tenslotte vertelt Rik over nieuwe soorten die hij binnenkort verwacht. De leestip van Rik is het boek ‘Nachtvlinders. De nieuwe veldgids voor Nederland en Vlaanderen’ van Paul Warren en Martin Townsend. “Van zelf opzoeken leer je veel meer dan door beeldherkenning met een app!”, aldus Rik. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Er moet steeds vaker gemaaid worden door stikstofdepositie en klimaatverandering. Hoe doe je dat met zo min mogelijk schade aan insecten? In deze aflevering spreekt Anthonie over maaidilemma’s met Yavanna Aartsma, onderzoeker bij Wageningen Environmental Research en Koen Verhoogt projectleider bij De Vlinderstichting. Zij publiceren binnenkort nieuw OBN-onderzoek naar de effecten van maaibeheer op insecten en manieren om maaischade te beperken. Waarom maaien we eigenlijk? En kun je niet veel beter de natuur haar gang laten gaan in plaats van te maaien? Het blijkt toch iets genuanceerder te liggen dan dat. Om graslanden te behouden is begrazing of maaibeheer nodig. Maar maaibeheer blijft de gemoederen bezighouden. Zo ontstond er recent discussie over klepelmaaien door de waterschappen. Waar gaat die discussie eigenlijk om? En hoe komen we eruit? Beheerders van graslanden, bermen, dijken en watergangen hebben verschillende mogelijkheden om maaibeheer zo gunstig mogelijk te laten uitpakken voor natuur. In deze aflevering bespreken we ze en geven we praktische tips. Ook gaan we in op innovaties aan maaimachines, die in het onderzoek op hun ecologische effectiviteit zijn beoordeeld. Wat komt daaruit? En hoe komen we verder met maaibeheer in de Lage Landen? Koen geeft ‘Waarom wespen rupsen hersenspoelen’ van Matt Simon als leestip. Yavanna tipt ‘De wesp’ van Seirian Sumner. Reacties op deze of eerdere afleveringen zijn van harte welkom. Je kunt ons bereiken op onze sociale mediakanalen of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl. Voor updates en kijkjes achter de schermen, volg ons via @toekomstvoornatuur.bsky.social op Bluesky, @toekomstvoornatuur op Instagram en @toekomstnatuur op X.

Landbouwtransitie is geen vies woord, maar bittere noodzaak. Dirk Lodewijk, CEO van Royal Koopmans is er helder over. Met een nieuw concept van duurzame tarwe uit Nederland verandert Koopmans de keten van akker tot bakker. Anthonie spreekt met Dirk over zijn drijfveren en de uitdagingen voor de landbouw- en voedselsector. Hoe draagt Koopmans bij aan verandering en waarom is duurzaam graan onderdeel van de oplossing? Wat verwacht Dirk van nieuwe landbouwplannen van een nieuwe Europese Commissie die in december aantreedt? We spreken over Nedertarwe, ambachtelijk brood, de oorlog in Oekraïne en het gebrek aan visie en daadkracht bij de overheid. De leestips van Dirk zijn ‘Food for thought’ van Kadir van Lohuizen en het artikel ‘Creating shared value’ van Michael Porter. Qua literatuur tipt Dirk: lees sowieso alles van John Irving en Tommy Wieringa. We vinden het leuk als je met ons deelt wat deze podcastaflevering je bracht. Of eerdere podcastafleveringen, dat mag natuurlijk ook. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.

Om natuur in het hart van mensen te krijgen hebben we verhalen nodig. Over verwondering, veerkracht en vooral: over hoe natuur ons raakt. Wie zijn die verhalenvertellers? En horen wij het verhaal nog wel wat de soorten zelf over onze landschappen vertellen? Daarover spreekt Anthonie in deze aflevering met Rik van der Linden, filmmaker en historicus. Rik besloot in 2020 zijn werk als filmmaker in dienst van de natuur te stellen. Wat bracht hem dat? En hoe gaat hij te werk? Twee films van Rik zijn vanaf 4 november te zien op het Wildlife Film Festival Rotterdam. De Verwonderaars is de openingsfilm van het festival. Het portretteert burgerwetenschappers en hun liefde voor natuur. Waarom doen ze dat? Voor de totstandkoming van de film Het Vergeten Leven van Nederland speelde Toekomst voor Natuur een cruciale rol. Het schetst de historische gelaagdheid van het landschap rond Rotterdam en de gevolgen van razendsnelle ontwikkelingen in de afgelopen decennia. Veel natuur verdween, en het bracht economische welvaart. Tegen welke prijs? En welke plek is er nu nog voor natuur? In deze aflevering zit een winactie voor kaarten van beide films, beschikbaar gesteld door het Wildlife Film Festival Rotterdam. Rik geeft een boekenplank aan leestips. Hij leest graag in drie sporen tegelijk. Over soorten dichtbij huis: ‘De spreeuw’ van Koos Dijksterhuis en ‘Insectenrijk’ van Aglaia Bouma. Over samenhang tussen soorten en ecosystemen: ‘Darwin in de stad’ van Menno Schilthuizen, ‘Atlas van Nederland in het Holoceen’ van Peter Vos en de Verkade-albums van Jac. P. Thijsse. Tenslotte filosofisch: ‘The web of meaning’ van Jeremy Lent en ‘Een vlecht van heilig gras’ van Robin Wall Kemmerer. Anthonie geeft ook een leestip: ‘Copsford’ van Walter Murray. We verwijzen in deze aflevering naar aflevering 15 met Marc Argeloo over natuuramnesie en aflevering 20 met Gerard Ouweneel over vogels zijn emotie. We vinden het leuk als je met ons deelt wat deze podcastaflevering je bracht. Of eerdere podcastafleveringen, dat mag natuurlijk ook. Je kunt ons bereiken via onze sociale media, @toekomstnatuur op X en @toekomstvoornatuur op Instagram of door een mailtje te sturen naar toekomstvoornatuur@vlinderstichting.nl.