OOG op Wetenschap

Heb je een taalstoornis, dan beïnvloedt dat je leven behoorlijk, zegt Margreet Luinge, lector talig functioneren aan de Hanze. Mensen met een taalstoornis hebben een lager instroomniveau op scholen, zijn vaker teruggetrokken en hebben minder sociale relaties. Vaak wordt logopedie ingezet om de taalvaardigheid van mensen met een taalstoornis te verbeteren, maar dat is niet de hele oplossing. Communicatie is breder dan taal alleen, en is bijvoorbeeld ook non-verbaal, via beeldende kunst en muziek. Wat opvalt: kinderen met een ernstige taalstoornis kunnen zich beter redden in de maatschappij dan kinderen met een mindere taalstoornis, doordat de eerste groep meer bedreven is om zich op een andere manier te uiten. Hoe Luinge mensen met een taalstoornis centraal zet in het verbeteren van hun communicatie en daarbij andere vormen van communicatie inzet, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

We gebruiken het internet allemaal dagelijks. Maar wat doe je als je favoriete webpagina ineens van het internet verdwijnt? Kun je er dan helemaal niet meer bij, of is de pagina toch nog ergens te vinden? De kans bestaat dat de pagina in een internetarchief terug te vinden is. Susan Aasman, hoogleraar digital humanities aan de Rijksuniversiteit Groningen houdt zich bezig met dit soort archieven. Wie bepaalt wat er bewaard blijft op het internet? En wat kost het eigenlijk om iets op het internet te bewaren? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Hoewel Zuid-Amerika en het noordoosten van Nederland in behoorlijk wat opzichten van elkaar verschillen, hebben zij toch iets gemeenschappelijks: de plattelandscultuur. Maar wat is dé plattelandscultuur? En waardoor ontstaat die? Eén belangrijke eigenschap is de nadruk op de eigen cultuur, zegt Maarten Zwiers, docent regionale identiteit en geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zowel in de VS als het noordoosten van ons land is een focus op geweld en mannelijkheid, die ook terugkomt in muziek van plattelandsbands als Lynnyrd Skynnyrd en Normaal. Welke cultuurverschillen er verder zijn? En wat het racisme in de VS en het Nedersaksische Noaberschap met die cultuur te maken heeft? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Een groot deel van de Nederlandse bevolking heeft van last van een kleine nierbeschadiging. Daar merk je weinig van. Erger wordt het met een nierziekte: daar heeft zo'n twaalf procent van de bevolking mee te kampen. Zij krijgen bijvoorbeeld last van vermoeidheid, misselijkheid of moeten vaker plassen. Niet alleen te zout eten is de boosdoener, ook weet een gedeelte van de Nederlandse bevolking niet goed hoe je met een nierziekte moet omgaan. Zij hebben verminderde gezondheidsvaardigheden, zegt Marco Boonstra, docent en onderzoeker van communicatievaardigheden in het UMCG. Hoe Boonstra samen met de nierpatiënten de communicatie over hun behandeling verbeterde onder de naam 'Grip op uw Nieren' en wat dat opleverde, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Van de kleefkracht van gekkopootjes tot de aerodynamica van vogelvleugels: voor uitvindingen halen onderzoekers regelmatig inspiratie uit de natuur. Zo ook voor zijde, een product dat normaal gesproken door de zijdespin wordt gemaakt. Maar niet in het laboratorium van Marleen Kamperman, hoogleraar polymeren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij zet bacteriën aan het werk die het zijdeachtige materiaal kunnen nabootsen. Dat is niet alleen goedkoper, het levert ook nog eens veelzijdige materialen op die zelfs gebruikt kunnen worden in het menselijk lichaam. Maar het stopt niet bij de zijdespin. Waarom Marleen ook naar mosselen en zeewier kijkt voor haar onderzoek en welke dieren ze in de toekomst wil bekijken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Door nieuwe dingen te leren, wordt je gezonder ouder. Het helpt zelfs wat tegen Alzheimer. Belangrijk daarvoor is wel om actief nieuwe dingen te leren: achterover zitten om een lezing te volgen, heeft nauwelijks effect. Een gitaarcursus nemen of dansles nemen, werkt wel. Door te leren, vul je als het ware je cognitieve benzinetank aan, zegt Floor van den Berg. Ze was onderzoeker in de psycholinguïstiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en werkt nu aan de UvA. Wat je nog meer kunt doen om gezond ouder te worden, en of ouderen het beste massaal terug kunnen naar de universiteit? Dat vertelt Floor in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

In acht jaar gooide rapper 2Pac zijn Amerikaanse accent volledig om. Rapte hij in 1988 nog volgens het monotone accent van de Oostkust, vlak voor zijn dood in 1996 was dat veranderd in de melodieuze spraak van de Westkust. Dat vertelt, Steven Gilbers hiphoponderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast produceert hij zelf ook hiphop als artiest. Wil je weten hoe je accentveranderingen in hiphop onderzoekt en hoe het zo'n populair muziekgenre is geworden? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

De huidige manier om te testen op tuberculose - een wereldwijd veel voorkomende dodelijke aandoening - is te duur en niet precies genoeg. Daarom ontwikkelt scheikundige Adri Minnaard van de Rijksuniversiteit Groningen samen met zijn collega's een alternatieve methode om te testen op tuberculose - sneller en goedkoper. Het was een proces van zeker twintig jaar, waarin Minnaard met collega's verschillende moleculen uit de tuberculosebacterie nauwkeurig namaakte. Benieuwd hoe dat jarenlange onderzoek gaat, waarom Minnaard een prijs van maar liefst 1,6 miljoen euro voor zijn werk kreeg en waaraan hij dat uit wil geven? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Zonneparken verschijnen de laatste jaren op steeds meer weilanden. Tot eind 2022 verscheen al zestig procent van de nieuwe parken op landbouwgrond. De overige parken verschijnen bijvoorbeeld op grasvelden, groenstroken langs wegen of op zandvlaktes.  Waar een zonnepark verschijnt, verdwijnen soorten zoals de kievit en veldleeuwerik. Maar er komen ook vele insecten, vlinders en vogels als de gele kwikstaart voor terug. Om te bekijken wat er precies verandert in de natuur van een zonnepark in wording, loopt ecoloog Sylvia de Vries tientallen kilometers door zo'n park om de dieren te tellen. Wat een zonneparkeigenaar naar aanleiding van haar onderzoek kan doen om het park zo natuurvriendelijk mogelijk te maken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Wie in winterslaap wil, wordt teleurgesteld. Onze lichaamscellen kunnen de plotselinge temperatuurwisseling die bij een koude winterslaap hoort, niet aan en gaan op zo'n moment kapot. Een winter lang doorslapen, is op dit moment dus niet mogelijk. Zoogdieren die wel in winterslaap gaan, beschermen hun cellen tegen de schade die optreedt tijdens zo'n slaap. Maar hoe doen ze dat? En hebben wij daar als mensen ook iets aan, bijvoorbeeld als we celbeschadigingen als gevolg van ziekten willen voorkomen of zelfs repareren? Guido Krenning is onderzoeker aan het UMCG en werkzaam bij Sulfateq. Hij doet onderzoek naar het gebruik van het beschermingsmechanisme van cellen tijdens de winterslaap. Op basis daarvan ontwikkelde hij een medicijn, dat mogelijk helpt bij aandoeningen als alzheimer, nierziekte en hartfalen. Hoe hij het medicijn maakte, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.