OOG op Wetenschap

Stuipen, waterzucht of grijsaardsversterving. Het zijn vreemde doodsoorzaken die je nu niet meer snel zult tegenkomen, maar die vroeger wel degelijk werden opgeschreven, vertelde medisch historicus Mayra Murkens van de Rijksuniversiteit Groningen in OOG op Wetenschap.Inmiddels is de medische wetenschap zo ver gevorderd dat we niet alleen beter de doodsoorzaak kunnen achterhalen, maar ook een aantal infectieziekten hebben overwonnen, vertelt Mayra.Daarvoor dook ze in de archieven van een aantal Nederlandse steden, op zoek naar de doodsoorzaken. Weten welke lessen we uit de doodsoorzaken van toen kunnen trekken voor de medische wetenschap nu? Luister dan naar deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Ben je blind of slechtziend, dan kun je in Nederland via de verzekering een blindengeleidehond krijgen. Voor honden die jonge mensen ondersteunen bij ernstigere psychische klachten geldt dat regelmatig niet, zegt orthopedagoog Steffie van der Steen van de Rijksuniversiteit Groningen.En dat terwijl zo'n assistentiehonden het leven van een jongere met bijvoorbeeld angsten flink kan verbeteren en kan helpen om suicide te voorkomen, zeggen Mylèn en Alynda, beide eigenaar van zo'n assistentiehond en ook te gast in deze uitzending.Waarom blijkt het dan toch zo lastig om zo'n hond te krijgen? Wat kan daarin worden verbeterd? En hoe hebben Steffie, Mylèn en Alynda samengewerkt om het leven zonder en met zo'n hulphond in kaart te brengen? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Iedere Nederlander weet dat er elk moment op straat een fietser je pad kan kruisen. Toch gebeuren er nog ruim duizend geregistreerde ernstige fietsongelukken per jaar, zegt verkeerspsycholoog Frank Westerhuis van de Rijksuniversiteit Groningen. In hoeverre de elektrische fiets bijdraagt aan het aantal ongevallen, is dan weer niet duidelijk: daarvoor moet je niet kijken naar het totaal aantal ongevallen, maar naar het aantal ongevallen per gefietste kilometer. En die is dan weer niet altijd bekend. Om het aantal ongevallen naar beneden te brengen, kijkt Westerhuis naar innovatieve manieren om fietsen veiliger te maken. Weten welke dat zijn en wat een optische illusie met fietsveiligheid te maken heeft? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Over een paar jaar praten we wellicht niet meer met een politieagent als we een inbraak hebben gezien, maar met een AI-assistent. Dat is althans waar Laura Peters, universitair hoofddocent strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek naar doet. Dat gaat echter niet zomaar. Niet alleen moet een AI-assistent de juiste vragen kunnen stellen én moet het verhaal dat je tegen AI afsteekt uiteindelijk juridisch geldig zijn, maar ook moet een AI-assistent bijvoorbeeld weten wanneer hij het verhoor beter wél kan overlaten aan een agent. Hoe Peters samen met de bedrijven Scotty AI en Capgemini een werkende AI-assistent op de markt wil brengen en waar haar fascinatie voor de aanpak van de Italiaanse maffia vandaan komt, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Heb je een taalstoornis, dan beïnvloedt dat je leven behoorlijk, zegt Margreet Luinge, lector talig functioneren aan de Hanze. Mensen met een taalstoornis hebben een lager instroomniveau op scholen, zijn vaker teruggetrokken en hebben minder sociale relaties. Vaak wordt logopedie ingezet om de taalvaardigheid van mensen met een taalstoornis te verbeteren, maar dat is niet de hele oplossing. Communicatie is breder dan taal alleen, en is bijvoorbeeld ook non-verbaal, via beeldende kunst en muziek. Wat opvalt: kinderen met een ernstige taalstoornis kunnen zich beter redden in de maatschappij dan kinderen met een mindere taalstoornis, doordat de eerste groep meer bedreven is om zich op een andere manier te uiten. Hoe Luinge mensen met een taalstoornis centraal zet in het verbeteren van hun communicatie en daarbij andere vormen van communicatie inzet, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

We gebruiken het internet allemaal dagelijks. Maar wat doe je als je favoriete webpagina ineens van het internet verdwijnt? Kun je er dan helemaal niet meer bij, of is de pagina toch nog ergens te vinden? De kans bestaat dat de pagina in een internetarchief terug te vinden is. Susan Aasman, hoogleraar digital humanities aan de Rijksuniversiteit Groningen houdt zich bezig met dit soort archieven. Wie bepaalt wat er bewaard blijft op het internet? En wat kost het eigenlijk om iets op het internet te bewaren? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Hoewel Zuid-Amerika en het noordoosten van Nederland in behoorlijk wat opzichten van elkaar verschillen, hebben zij toch iets gemeenschappelijks: de plattelandscultuur. Maar wat is dé plattelandscultuur? En waardoor ontstaat die? Eén belangrijke eigenschap is de nadruk op de eigen cultuur, zegt Maarten Zwiers, docent regionale identiteit en geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zowel in de VS als het noordoosten van ons land is een focus op geweld en mannelijkheid, die ook terugkomt in muziek van plattelandsbands als Lynnyrd Skynnyrd en Normaal. Welke cultuurverschillen er verder zijn? En wat het racisme in de VS en het Nedersaksische Noaberschap met die cultuur te maken heeft? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Een groot deel van de Nederlandse bevolking heeft van last van een kleine nierbeschadiging. Daar merk je weinig van. Erger wordt het met een nierziekte: daar heeft zo'n twaalf procent van de bevolking mee te kampen. Zij krijgen bijvoorbeeld last van vermoeidheid, misselijkheid of moeten vaker plassen. Niet alleen te zout eten is de boosdoener, ook weet een gedeelte van de Nederlandse bevolking niet goed hoe je met een nierziekte moet omgaan. Zij hebben verminderde gezondheidsvaardigheden, zegt Marco Boonstra, docent en onderzoeker van communicatievaardigheden in het UMCG. Hoe Boonstra samen met de nierpatiënten de communicatie over hun behandeling verbeterde onder de naam 'Grip op uw Nieren' en wat dat opleverde, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Van de kleefkracht van gekkopootjes tot de aerodynamica van vogelvleugels: voor uitvindingen halen onderzoekers regelmatig inspiratie uit de natuur. Zo ook voor zijde, een product dat normaal gesproken door de zijdespin wordt gemaakt. Maar niet in het laboratorium van Marleen Kamperman, hoogleraar polymeren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij zet bacteriën aan het werk die het zijdeachtige materiaal kunnen nabootsen. Dat is niet alleen goedkoper, het levert ook nog eens veelzijdige materialen op die zelfs gebruikt kunnen worden in het menselijk lichaam. Maar het stopt niet bij de zijdespin. Waarom Marleen ook naar mosselen en zeewier kijkt voor haar onderzoek en welke dieren ze in de toekomst wil bekijken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Door nieuwe dingen te leren, wordt je gezonder ouder. Het helpt zelfs wat tegen Alzheimer. Belangrijk daarvoor is wel om actief nieuwe dingen te leren: achterover zitten om een lezing te volgen, heeft nauwelijks effect. Een gitaarcursus nemen of dansles nemen, werkt wel. Door te leren, vul je als het ware je cognitieve benzinetank aan, zegt Floor van den Berg. Ze was onderzoeker in de psycholinguïstiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en werkt nu aan de UvA. Wat je nog meer kunt doen om gezond ouder te worden, en of ouderen het beste massaal terug kunnen naar de universiteit? Dat vertelt Floor in deze aflevering van OOG op Wetenschap.