OOG op Wetenschap

In acht jaar gooide rapper 2Pac zijn Amerikaanse accent volledig om. Rapte hij in 1988 nog volgens het monotone accent van de Oostkust, vlak voor zijn dood in 1996 was dat veranderd in de melodieuze spraak van de Westkust. Dat vertelt, Steven Gilbers hiphoponderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast produceert hij zelf ook hiphop als artiest. Wil je weten hoe je accentveranderingen in hiphop onderzoekt en hoe het zo'n populair muziekgenre is geworden? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

De huidige manier om te testen op tuberculose - een wereldwijd veel voorkomende dodelijke aandoening - is te duur en niet precies genoeg. Daarom ontwikkelt scheikundige Adri Minnaard van de Rijksuniversiteit Groningen samen met zijn collega's een alternatieve methode om te testen op tuberculose - sneller en goedkoper. Het was een proces van zeker twintig jaar, waarin Minnaard met collega's verschillende moleculen uit de tuberculosebacterie nauwkeurig namaakte. Benieuwd hoe dat jarenlange onderzoek gaat, waarom Minnaard een prijs van maar liefst 1,6 miljoen euro voor zijn werk kreeg en waaraan hij dat uit wil geven? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Zonneparken verschijnen de laatste jaren op steeds meer weilanden. Tot eind 2022 verscheen al zestig procent van de nieuwe parken op landbouwgrond. De overige parken verschijnen bijvoorbeeld op grasvelden, groenstroken langs wegen of op zandvlaktes.  Waar een zonnepark verschijnt, verdwijnen soorten zoals de kievit en veldleeuwerik. Maar er komen ook vele insecten, vlinders en vogels als de gele kwikstaart voor terug. Om te bekijken wat er precies verandert in de natuur van een zonnepark in wording, loopt ecoloog Sylvia de Vries tientallen kilometers door zo'n park om de dieren te tellen. Wat een zonneparkeigenaar naar aanleiding van haar onderzoek kan doen om het park zo natuurvriendelijk mogelijk te maken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Wie in winterslaap wil, wordt teleurgesteld. Onze lichaamscellen kunnen de plotselinge temperatuurwisseling die bij een koude winterslaap hoort, niet aan en gaan op zo'n moment kapot. Een winter lang doorslapen, is op dit moment dus niet mogelijk. Zoogdieren die wel in winterslaap gaan, beschermen hun cellen tegen de schade die optreedt tijdens zo'n slaap. Maar hoe doen ze dat? En hebben wij daar als mensen ook iets aan, bijvoorbeeld als we celbeschadigingen als gevolg van ziekten willen voorkomen of zelfs repareren? Guido Krenning is onderzoeker aan het UMCG en werkzaam bij Sulfateq. Hij doet onderzoek naar het gebruik van het beschermingsmechanisme van cellen tijdens de winterslaap. Op basis daarvan ontwikkelde hij een medicijn, dat mogelijk helpt bij aandoeningen als alzheimer, nierziekte en hartfalen. Hoe hij het medicijn maakte, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Zelfs op de buitenschoolse opvang gebruiken kinderen al een smartphone. Het brengt niet alleen leuke spelletjes en filmpjes met zich mee, maar ook schokkende of zelfs gevaarlijke ervaringen, zoals gewelddadige video’s. Maar hoe gaan kinderen daarmee om? Oftewel: wat zijn hun digitale vaardigheden? En hoe kunnen we kinderen digitale vaardigheden aanleren? Denise Mensonides is onderzoeker van het gebruik van digitale media door kinderen aan de Rijksuniversiteit Groningen. In deze aflevering van OOG op Wetenschap vertelt ze over de digitale vaardigheden en het nieuwsgebruik van kinderen, waarvoor ze meekeek op de buitenschoolse opvang.

Je hoeft je smartphone maar te pakken of je hebt al te maken met kunstmatige intelligentie. Denk maar aan hoe Google tegenwoordig aan de hand van een foto kan opzoeken wat er op die foto te zien is. Of dat je tegenwoordig met een druk op de knop iets kunt wissen uit een foto. Toch weten veel mensen niet welke wereld er schuilgaat achter AI: wat zijn de gevaren? en hoe wordt kunstmatige intelligentie ontwikkeld? Dagmar Heeg is wetenschapscommunicator aan de RUG en doet promotieonderzoek naar de AI-geletterdheid van de maatschappij. Hoe jij nog beter kan omgaan met AI, hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Plastic is een geweldig handig materiaal dat we allemaal dagelijks gebruiken voor allerlei verschillende toepassingen. Maar goed voor het milieu is het niet. Daarom zijn wetenschappers zoals biotechnoloog Jeroen Siebring op zoek naar materiaal om plastic te vervangen. Of PHA's alle soorten plastic kunnen gaan vervangen en wat er nu al gedaan kan worden met PHA's, dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

De eerste robot die hoogleraar dienstenmarketing Jenny van Doorn (RUG) voor een paar honderd euro kocht, zette ze zelf in elkaar. Inmiddels werkt ze met een stuk geavanceerdere robotica, waarmee ze in de ouderenzorg onderzoekt hoe mensen op ze reageren. En wat blijkt? Ouderen kunnen verrassend snel aan een robot wennen. Toch worden robots nog maar weinig in de ouderenzorg gebruikt. Of dat gaat veranderen en waar je nog meer robots kunt gaan verwachten? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Een goed liedje op het juiste moment kan je vrolijk maken, maar het is ook een geliefd studie-onderwerp. Muziekonderzoeker Krista de Wit en hersenwetenschapper Marie-José van Tol doen onderzoek naar de effecten van muziek op je mentale en lichamelijke gezondheid. Om die effecten te onderzoeken, lieten ze niet alleen in de ouderenzorg, maar ook in het UMCG een orkest aan het bed spelen. Voor de patiënten zelf was het in elk geval een welkome afleiding. Of het ook echt zorgde voor een korte behandelduur? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Je zou denken dat mensen de enige levensvormen zijn die spreken. Dat klopt ook, als je tenminste uitgaat van letters, woorden en hele zinnen om mee te communiceren. Bioloog Sanne Moorman deed geen onderzoek naar spraakstoornissen aan de hand van menselijke spraak. Zij keek juist naar een vogel: de zebravink. Door de zang van oudervogels en hun jongen op te nemen en te vergelijken, kon ze iets zeggen over de ontwikkeling van spraak. En wist je dat Sanne de zebravinken ook kon laten stotteren?