OOG op Wetenschap

De eerste robot die hoogleraar dienstenmarketing Jenny van Doorn (RUG) voor een paar honderd euro kocht, zette ze zelf in elkaar. Inmiddels werkt ze met een stuk geavanceerdere robotica, waarmee ze in de ouderenzorg onderzoekt hoe mensen op ze reageren. En wat blijkt? Ouderen kunnen verrassend snel aan een robot wennen. Toch worden robots nog maar weinig in de ouderenzorg gebruikt. Of dat gaat veranderen en waar je nog meer robots kunt gaan verwachten? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Een goed liedje op het juiste moment kan je vrolijk maken, maar het is ook een geliefd studie-onderwerp. Muziekonderzoeker Krista de Wit en hersenwetenschapper Marie-José van Tol doen onderzoek naar de effecten van muziek op je mentale en lichamelijke gezondheid. Om die effecten te onderzoeken, lieten ze niet alleen in de ouderenzorg, maar ook in het UMCG een orkest aan het bed spelen. Voor de patiënten zelf was het in elk geval een welkome afleiding. Of het ook echt zorgde voor een korte behandelduur? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Je zou denken dat mensen de enige levensvormen zijn die spreken. Dat klopt ook, als je tenminste uitgaat van letters, woorden en hele zinnen om mee te communiceren. Bioloog Sanne Moorman deed geen onderzoek naar spraakstoornissen aan de hand van menselijke spraak. Zij keek juist naar een vogel: de zebravink. Door de zang van oudervogels en hun jongen op te nemen en te vergelijken, kon ze iets zeggen over de ontwikkeling van spraak. En wist je dat Sanne de zebravinken ook kon laten stotteren?

Ruim 300 liter biogas maakt biotechnoloog Gert Hofstede uit 1 kilo gedroogd gras. Dat doet hij door het gras in een speciale reactor te mengen met bacteriën afkomstig uit een koeienmaag. Een karweitje waar Hofstede als veganist zélf voor naar het slachthuis moet. Waar eerder de reactor nog wel eens wilde overstromen en de bacteriën het niet lang overleefden, lopen de proeven in het laboratorium nu eindelijk goed. Hofstede denkt aan een reactor op grotere schaal. Weten hoe hij zijn onderzoek heeft aangepakt? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap. En verder: - In het wetenschapsnieuws: het Martini Ziekenhuis won een zorgprijs voor een wel heel speciaal toilet - Redacteur Mark vertelt over de verbazingwekkende eetlust van wolven in The Sound of Science

Een telescoop plaatsen op de maan klinkt op het eerste gezicht onlogisch. De omstandigheden zijn er extreem en het instrument is lastig te repareren als hij eenmaal kapot gaat. Toch heeft sterrenkundige Léon Koopmans van de Rijksuniversiteit Groningen een goede reden om daar wel een telescoop te plaatsen: hij kan daarmee de geschiedenis van het heelal in kaart brengen. Dat gaat nóg beter dan vanaf de aarde, waar zijn metingen verstoord worden door de dampkring. Léon is telefonisch in de uitzending om alles te vertellen over de enorme afmetingen van de telescoop en de jaren van onderzoek die nog volgen tot het instrument er daadwerkelijk staat. En verder: - In het wetenschapsnieuws: onderzoekers van Harvard University ontdekten een mogelijke oorzaak van Tinnitus. - Redacteur Mark vertelt waarom licht ongrijpbaar is en geen gewicht heeft in The Sound of Science

In de tijd van de Grieken en Romeinen werd het mannenlichaam als standaard genomen, en het vrouwelijk lichaam werd gezien als een afwijking daarvan. Die blik werkt ook nu nog door in de medische wetenschap: medicijnen worden standaard alleen getest op mannen, en een hartinfarct wordt bij vrouwen minder vaak herkend dan bij mannen. Rina Knoeff en Karen Hollewand zijn medisch historici en doen onderzoek naar deze historische achterstelling van het vrouwenlichaam. Beiden kijken ze onder andere naar oude brieven en boeken om te zien hoe men vroeger in de geneeskunde dacht. Aan die achterstelling wordt nu door onder andere het UMCG gewerkt, vertellen Rina en Karen in OOG op Wetenschap. Toch zijn we er nog niet: ook in de maatschappij en politiek moeten mensen nog doordrongen raken van de noodzaak voor medisch onderzoek bij vrouwen. En verder: - In het wetenschapsnieuws: ruimte-instituut SRON stuurt de gevoeligste ruimtetelescoop ooit aan een heliumballon de ruimte in - Redacteur Mark vertelt over de wetenschap achter geluk en pech in The sound of Science

Regenwormen lijken maar kleine, vieze en onbelangrijke beestjes. Toch zijn ze dat absoluut niet. Door de bodem om te ploegen en bijvoorbeeld bladeren te verteren, houden wormen de bodem gezond én bruikbaar voor de landbouw. Jeroen Onrust doet als bioloog onderzoek naar de functie van de regenworm en hoe we het de worm nog beter naar zijn zin kunnen maken. Daarvoor organiseerde hij zelfs een officiële wormentelling waar meer dan zeshonderd deelnemers aan mee deden. In deze aflevering van OOG op Wetenschap vertelt Jeroen over zijn onderzoek dat hij vooral 's nachts moest uitvoeren, hoe een regenworm leeft en hoe je jouw tuin regenwormvriendelijk kunt maken. Dat laatste blijkt verrassend makkelijk. En verder: - Natuurkundige Frits Zernike maakte zeventig jaar geleden een revolutionaire microscoop en een Gronings team vond een oplossing voor infecties aan implantaten in het wetenschapsnieuws. - Redacteur Mark vertelt over de oorwurm 'happy' en het gevoel van blijheid dat je wellicht niet tijdens dit nummer ervaart in The Sound of Science.

Dagdromen doet vrijwel iedereen: wel zo'n dertig tot vijftig procent van de dag. Als je wilt, kun je je dagdromen onderdrukken door bijvoorbeeld werk te doen wat meer van je hersenen vraagt, waardoor je minder snel afdwaalt. Maar is het echt nodig om minder te dagdromen? Wanneer kan het behulpzaam zijn om juist wel te dagdromen? En hoe gaan onze hersenen om met dagdromen? Marieke van Vugt is universitair docent op het gebied van hersenmodellen aan de RUG. Zij probeert te achterhalen wanneer en waarom we dagdromen en wat het effect is van meditatie op de dagdroom. En waarom betrekt Marieke ook ballet in haar hersenonderzoek? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap. En verder - Een kunstenaar maakte een kunstwerk van ziekenhuisafval en een bijzonder graf onder de Grote Markt in het wetenschapsnieuws - Redacteur Mark vertelt over hoe je warmte en kou ervaart naar aanleiding van het liedje Hot 'n Cold in The Sound of Science

Moi! Proat doe ain beetje Grunnegs? Grote kans van niet: het gebruik van streektalen neemt af. Toch spreken naar schatting tenminste tweehonderdduizend Nederlanders nog altijd regelmatig Gronings. Naast de afname van het aantal Groningssprekenden, verandert het dialect zelf ook van klank. Taalwetenschapper Hedwig Sekeres doet onderzoek naar die klankverandering van het Gronings en liet daarvoor Groningers verschillende woorden inspreken. In OOG op Wetenschap vertelt ze hoe het Gronings verandert, waarom het Stadsgronings al bijna is uitgestorven en waarom ze binnenkort bij het Gronings streektheater langsgaat.

Grutto's vliegen elk jaar naar Afrika om de winter door te brengen. Die vogeltrek is een tocht van duizenden kilometers, die ze afleggen met een gemiddelde snelheid van ruim zestig kilometer per uur. Maar hoe weten de grutto's precies waar ze heen moeten? Krijgen ze dat vanaf hun geboorte mee? Of leren ze dat van hun omgeving? Jelle Loonstra is ecoloog en al sinds de middelbare school geïnteresseerd in vogels. Tijdens zijn promotieonderzoek keek hij naar de vogeltrek van Grutto's. In OOG op Wetenschap vertelt Jelle over hoe hij aan de vogels voor de experimenten kwam, hoe het was om ze op te voeden en hoe je bewijst dat grutto's meer van elkaar kunnen leren dan je misschien denkt.