OOG op Wetenschap

Grutto's vliegen elk jaar naar Afrika om de winter door te brengen. Die vogeltrek is een tocht van duizenden kilometers, die ze afleggen met een gemiddelde snelheid van ruim zestig kilometer per uur. Maar hoe weten de grutto's precies waar ze heen moeten? Krijgen ze dat vanaf hun geboorte mee? Of leren ze dat van hun omgeving? Jelle Loonstra is ecoloog en al sinds de middelbare school geïnteresseerd in vogels. Tijdens zijn promotieonderzoek keek hij naar de vogeltrek van Grutto's. In OOG op Wetenschap vertelt Jelle over hoe hij aan de vogels voor de experimenten kwam, hoe het was om ze op te voeden en hoe je bewijst dat grutto's meer van elkaar kunnen leren dan je misschien denkt.

Op 29 september was het tijd voor de Europese nacht van de Onderzoekers in het Groninger Forum: een avond vol met wetenschap. Bezoekers hoorden onder andere hoe een eeuwenoude havenkraan werkt, wat de vooroordelen in ChatGPT zijn en hoe je rapt over wetenschap. OOG op Wetenschap was er live bij. Redacteur Rob mocht insecten proeven en Jari sprong van een klif in VR. En klopt het dat muziek invloed heeft op je gezondheid? Je hoort het in deze special.

Van Harry Potter tot Taylor Swift en Jesse Klaver: veel mensen zijn wel ergens fan van. Maar sommige mensen gaan een stapje verder. Ze kennen hun idool door en door, spreken af op online forums met medefans en schrijven zelfs verhalen met hun idool in de hoofdrol. Religiewetenschapper Welmoed Wagenaar houdt zich bezig met fandom: de groep mensen die samen een interesse delen. Ze wil weten hoe fans hun eigen fanwereld inrichten: wat voor dingen doen de fans samen, en hebben ze zelfs speciale rituelen als ze met hun idool bezig zijn? In OOG op Wetenschap vertelt Welmoed waar ze zelf fan van is, hoe ze een kijkje in het leven van fans kon nemen en wat voor bijzondere fandoms ze tegenkwam.

Onderzoek naar darmbacteriën op Lowlands. Dat is waar Toon Scheurink en de rest van zijn team van het UMCG zich afgelopen zomer mee bezig hielden. Bezoekers van het festival mochten als onderdeel van Lowlands Science bij Toon naar het toilet, in ruil voor een beetje van hun ontlasting én het invullen van een vragenlijst. De bacteriën in je darmen, die ook in je poep zitten, maken namelijk stofjes die invloed hebben op je persoonlijkheid. Dat bleek uit onderzoek met muizen, en geldt waarschijnlijk ook voor mensen. Maar welke darmbacteriën zijn het meest gunstig voor ons als mensen? Daar hoopt Toon achter te komen. Wil je weten hoe Toon festivalbezoekers overtuigde om hun ontlasting af te staan? En of je zelf je darmsamenstelling kan beïnvloeden door anders te eten? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Wie aan wiskunde denkt, ziet wellicht een hoop getallen op papier voor zich. Maar wist je dat wiskunde ook wordt ingezet bij het berekenen van het verloop van tsunami’s? Dat is het onderzoeksveld van Rik Verbiest, wiskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij maakt een wiskundig model, waarmee meteorologen en klimaatdeskundigen later hopelijk het verloop van een grote watergolf als een tsunami kunnen voorspellen. Ook ging Rik naar een wetenschapsconferentie in Brussel, waar hij kinderen vertelde over de race naar Mars. Want ook bij de ruimtevaart komt een hoop wiskunde kijken. Wist Rik de kinderen een beetje te boeien? Je hoort het in deze laatste aflevering vóór de zomer van OOG op Wetenschap. Wij zijn terug op OOG Radio op 31 augustus.

In deze uitzending hebben we het over plastic. Maar niet zoals we het gewend zijn. Vaak wordt plastic gemaakt uit fossiele bronnen, zoals aardolie. Naast dat het gebruik van fossiele bronnen voor extra klimaatopwarming zorgt, is het plastic vaak ook nog eens niet in de natuur af te breken. Kan dat niet anders? Jazeker, zegt Laura Boetje, scheikundige aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet onderzoek naar het maken van plastic uit aardappelen - zodat ze geen fossiele bronnen meer nodig heeft. Het is haar gelukt een goed bruikbaar plastic te maken. Maar is het ook in de natuur afbreekbaar? En wanneer gaan we de eerste plastic verpakkingen op basis van piepers in de supermarkt zien? In deze aflevering van OOG op Wetenschap hoor je er van alles over.

Kun jij goed met geld omgaan? Het klinkt misschien als een gekke vraag, maar voor mensen met een hersenaandoening of psychologisch 'label' zijn goede financiële capaciteiten niet vanzelfsprekend. Mensen met ADHD hebben bijvoorbeeld een lager netto inkomen dan mensen zonder die stoornis. Janneke Koerts is neuropsycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet onderzoek naar het financieel welzijn en de financiële capaciteiten van mensen met ADHD en dementie. Hoe meet je of iemand nog in staat is om zelf zijn financiën te regelen? En kunnen ADHD'ers bijvoorbeeld een cursus volgen om hun financiële capaciteiten te verbeteren? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Van boerenprotesten tot demonstratieve openingen van cafés tijdens corona en natuurlijk klimaatactivisten die snelwegen blokkeerden: de afgelopen jaren stonden bol van de acties. Maar hoever mogen deze actievoerders volgens de wet gaan? En wanneer grijpen burgemeesters meestal in? Noor Swart is promovendus in de rechten en weet alles over de reikwijdte van het demonstratierecht. In deze aflevering van OOG op Wetenschap vertelt Noor over haar onderzoek naar abortusdemonstraties, of je ook in een supermarkt kunt demonstreren en behandelen we enkele bekende demonstraties van de afgelopen jaren.

Deze aflevering van OOG op Wetenschap staat in het teken van 4 mei. Terwijl de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog Joden wegvoerde, werd hun vastgoed - panden en grond - vaak door de bezetter verkocht. Ook in Groningen was dat het geval. De vraag die daarbij opkomt is: zijn de nabestaanden van die Joden daar voldoende voor gecompenseerd? Charlotte Dommerholt doet onderzoek naar dit zogenaamde rechtsherstel. Eerder schreef ze met collega's een rapport én een boek over de Joodse bewoners van Groningen en hun vastgoed: lege plekken. In OOG op Wetenschap vertelt ze over haar onderzoek, de ruwe opstelling van de gemeente na de oorlog en hoe het was om je in de levensverhalen van Joden uit die tijd te verdiepen.

Onderwijskundige Jolien Mouw (RUG) werkt met collega’s aan een speciale versie van een kleuterklas: eentje in virtual reality. Doordat de digitale kleuters met een paar drukken op de knop te bedienen zijn, kan Jolien met basisschooldocenten in opleiding eindeloos oefenen. Wat doe je bijvoorbeeld met een kleuter die steeds onder de tafel kruipt? Wanneer grijp je in en wanneer niet? Deze digitale kleuterklas is onder studenten geliefd, en wordt dankzij de vele uren die Jolien en haar collega’s erin steken ook steeds beter. Toch blijft de vraag: gaat deze virtuele klas ooit de stage van pabo-studenten vervangen?