OOG op Wetenschap

In de tijd van de Grieken en Romeinen werd het mannenlichaam als standaard genomen, en het vrouwelijk lichaam werd gezien als een afwijking daarvan. Die blik werkt ook nu nog door in de medische wetenschap: medicijnen worden standaard alleen getest op mannen, en een hartinfarct wordt bij vrouwen minder vaak herkend dan bij mannen. Rina Knoeff en Karen Hollewand zijn medisch historici en doen onderzoek naar deze historische achterstelling van het vrouwenlichaam. Beiden kijken ze onder andere naar oude brieven en boeken om te zien hoe men vroeger in de geneeskunde dacht. Aan die achterstelling wordt nu door onder andere het UMCG gewerkt, vertellen Rina en Karen in OOG op Wetenschap. Toch zijn we er nog niet: ook in de maatschappij en politiek moeten mensen nog doordrongen raken van de noodzaak voor medisch onderzoek bij vrouwen. En verder: - In het wetenschapsnieuws: ruimte-instituut SRON stuurt de gevoeligste ruimtetelescoop ooit aan een heliumballon de ruimte in - Redacteur Mark vertelt over de wetenschap achter geluk en pech in The sound of Science

Regenwormen lijken maar kleine, vieze en onbelangrijke beestjes. Toch zijn ze dat absoluut niet. Door de bodem om te ploegen en bijvoorbeeld bladeren te verteren, houden wormen de bodem gezond én bruikbaar voor de landbouw. Jeroen Onrust doet als bioloog onderzoek naar de functie van de regenworm en hoe we het de worm nog beter naar zijn zin kunnen maken. Daarvoor organiseerde hij zelfs een officiële wormentelling waar meer dan zeshonderd deelnemers aan mee deden. In deze aflevering van OOG op Wetenschap vertelt Jeroen over zijn onderzoek dat hij vooral 's nachts moest uitvoeren, hoe een regenworm leeft en hoe je jouw tuin regenwormvriendelijk kunt maken. Dat laatste blijkt verrassend makkelijk. En verder: - Natuurkundige Frits Zernike maakte zeventig jaar geleden een revolutionaire microscoop en een Gronings team vond een oplossing voor infecties aan implantaten in het wetenschapsnieuws. - Redacteur Mark vertelt over de oorwurm 'happy' en het gevoel van blijheid dat je wellicht niet tijdens dit nummer ervaart in The Sound of Science.

Dagdromen doet vrijwel iedereen: wel zo'n dertig tot vijftig procent van de dag. Als je wilt, kun je je dagdromen onderdrukken door bijvoorbeeld werk te doen wat meer van je hersenen vraagt, waardoor je minder snel afdwaalt. Maar is het echt nodig om minder te dagdromen? Wanneer kan het behulpzaam zijn om juist wel te dagdromen? En hoe gaan onze hersenen om met dagdromen? Marieke van Vugt is universitair docent op het gebied van hersenmodellen aan de RUG. Zij probeert te achterhalen wanneer en waarom we dagdromen en wat het effect is van meditatie op de dagdroom. En waarom betrekt Marieke ook ballet in haar hersenonderzoek? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap. En verder - Een kunstenaar maakte een kunstwerk van ziekenhuisafval en een bijzonder graf onder de Grote Markt in het wetenschapsnieuws - Redacteur Mark vertelt over hoe je warmte en kou ervaart naar aanleiding van het liedje Hot 'n Cold in The Sound of Science

Moi! Proat doe ain beetje Grunnegs? Grote kans van niet: het gebruik van streektalen neemt af. Toch spreken naar schatting tenminste tweehonderdduizend Nederlanders nog altijd regelmatig Gronings. Naast de afname van het aantal Groningssprekenden, verandert het dialect zelf ook van klank. Taalwetenschapper Hedwig Sekeres doet onderzoek naar die klankverandering van het Gronings en liet daarvoor Groningers verschillende woorden inspreken. In OOG op Wetenschap vertelt ze hoe het Gronings verandert, waarom het Stadsgronings al bijna is uitgestorven en waarom ze binnenkort bij het Gronings streektheater langsgaat.

Grutto's vliegen elk jaar naar Afrika om de winter door te brengen. Die vogeltrek is een tocht van duizenden kilometers, die ze afleggen met een gemiddelde snelheid van ruim zestig kilometer per uur. Maar hoe weten de grutto's precies waar ze heen moeten? Krijgen ze dat vanaf hun geboorte mee? Of leren ze dat van hun omgeving? Jelle Loonstra is ecoloog en al sinds de middelbare school geïnteresseerd in vogels. Tijdens zijn promotieonderzoek keek hij naar de vogeltrek van Grutto's. In OOG op Wetenschap vertelt Jelle over hoe hij aan de vogels voor de experimenten kwam, hoe het was om ze op te voeden en hoe je bewijst dat grutto's meer van elkaar kunnen leren dan je misschien denkt.

Op 29 september was het tijd voor de Europese nacht van de Onderzoekers in het Groninger Forum: een avond vol met wetenschap. Bezoekers hoorden onder andere hoe een eeuwenoude havenkraan werkt, wat de vooroordelen in ChatGPT zijn en hoe je rapt over wetenschap. OOG op Wetenschap was er live bij. Redacteur Rob mocht insecten proeven en Jari sprong van een klif in VR. En klopt het dat muziek invloed heeft op je gezondheid? Je hoort het in deze special.

Van Harry Potter tot Taylor Swift en Jesse Klaver: veel mensen zijn wel ergens fan van. Maar sommige mensen gaan een stapje verder. Ze kennen hun idool door en door, spreken af op online forums met medefans en schrijven zelfs verhalen met hun idool in de hoofdrol. Religiewetenschapper Welmoed Wagenaar houdt zich bezig met fandom: de groep mensen die samen een interesse delen. Ze wil weten hoe fans hun eigen fanwereld inrichten: wat voor dingen doen de fans samen, en hebben ze zelfs speciale rituelen als ze met hun idool bezig zijn? In OOG op Wetenschap vertelt Welmoed waar ze zelf fan van is, hoe ze een kijkje in het leven van fans kon nemen en wat voor bijzondere fandoms ze tegenkwam.

Onderzoek naar darmbacteriën op Lowlands. Dat is waar Toon Scheurink en de rest van zijn team van het UMCG zich afgelopen zomer mee bezig hielden. Bezoekers van het festival mochten als onderdeel van Lowlands Science bij Toon naar het toilet, in ruil voor een beetje van hun ontlasting én het invullen van een vragenlijst. De bacteriën in je darmen, die ook in je poep zitten, maken namelijk stofjes die invloed hebben op je persoonlijkheid. Dat bleek uit onderzoek met muizen, en geldt waarschijnlijk ook voor mensen. Maar welke darmbacteriën zijn het meest gunstig voor ons als mensen? Daar hoopt Toon achter te komen. Wil je weten hoe Toon festivalbezoekers overtuigde om hun ontlasting af te staan? En of je zelf je darmsamenstelling kan beïnvloeden door anders te eten? Je hoort het in deze aflevering van OOG op Wetenschap.

Wie aan wiskunde denkt, ziet wellicht een hoop getallen op papier voor zich. Maar wist je dat wiskunde ook wordt ingezet bij het berekenen van het verloop van tsunami’s? Dat is het onderzoeksveld van Rik Verbiest, wiskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij maakt een wiskundig model, waarmee meteorologen en klimaatdeskundigen later hopelijk het verloop van een grote watergolf als een tsunami kunnen voorspellen. Ook ging Rik naar een wetenschapsconferentie in Brussel, waar hij kinderen vertelde over de race naar Mars. Want ook bij de ruimtevaart komt een hoop wiskunde kijken. Wist Rik de kinderen een beetje te boeien? Je hoort het in deze laatste aflevering vóór de zomer van OOG op Wetenschap. Wij zijn terug op OOG Radio op 31 augustus.

In deze uitzending hebben we het over plastic. Maar niet zoals we het gewend zijn. Vaak wordt plastic gemaakt uit fossiele bronnen, zoals aardolie. Naast dat het gebruik van fossiele bronnen voor extra klimaatopwarming zorgt, is het plastic vaak ook nog eens niet in de natuur af te breken. Kan dat niet anders? Jazeker, zegt Laura Boetje, scheikundige aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet onderzoek naar het maken van plastic uit aardappelen - zodat ze geen fossiele bronnen meer nodig heeft. Het is haar gelukt een goed bruikbaar plastic te maken. Maar is het ook in de natuur afbreekbaar? En wanneer gaan we de eerste plastic verpakkingen op basis van piepers in de supermarkt zien? In deze aflevering van OOG op Wetenschap hoor je er van alles over.