De top kijkt om

Wouter Bos was staatssecretaris Financiën in Paars II (2000 tot 2002), en minister van Financiën, vicepremier en partijleider in kabinet Balkenende IV (2007 tot 2010). “Ik had nooit te klagen over een tekort aan markante momenten.” Wel waren het drie forse petten tegelijk, zeker omdat de bankencrisis uitbrak. “Je weet één ding zeker: je moet beslissingen nemen.” Helaas lukte het toen niet structurele bezuinigingen door te voeren: “In dat crisismoment was er meer maatschappelijk draagvlak voor geweest. Never waste a good crisis.”

Wouter Koolmees maakte carrière als ambtenaar bij het ministerie van Financiën. Hij stapte over naar de politiek, werd Kamerlid en daarna minister van SZW in Rutte III. Hij maakte als ambtenaar de bankencrisis mee en was als minister verantwoordelijk voor de NOW-regeling tijdens corona. Hij gelooft sterk in het belang van samenwerking. “Het uiteindelijk samen rooien is belangrijk voor de parlementaire democratie en samenleving.” Een andere manier om vertrouwen te herwinnen: “Maak beleid simpeler en robuuster, met minder uitzonderingen.” Luister naar Wouter Koolmees in gesprek met adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en hoogleraar bestuurskunde Paul ’t Hart.  

Roger van Boxtel was minister van Grotestedenbeleid, Overheidsinformatiebeleid en Integratie tijdens het tweede paarse kabinet (Kok II). Van 2015 tot 2020 was hij president-directeur van NS. Als minister had hij het dossier paspoorten onder zijn hoede. Hij verdiepte zich tot in de details van dit politiek gevoelige dossier. “Als je goed wil besturen, moet je begrijpen waar het over gaat.” Hij ging op een onorthodoxe manier te werk om vertrouwen te winnen. “Als bestuurder begin je vertrouwen te geven in de hoop het terug te krijgen.” Luister naar Roger van Boxtel in gesprek met senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja en hoogleraar bestuurskunde Sandra van Thiel.

Ronald Plasterk was minister van OCW in Balkenende IV (2007 tot 2010), daarna was hij PvdA-Kamerlid. Na een flinke verkiezingswinst voor de PvdA in 2012 werd hij minister van BZK in Rutte II. Als bewindspersoon vond hij het belangrijk blindelings te kunnen bouwen op zijn mensen. “Je moet vertrouwen schenken om het te krijgen.” Terugkijkend vindt hij dat de PvdA haar kiezers heeft laten zitten. “We hebben een aantal draconische bezuinigingen op sociale onderwerpen doorgevoerd.” Hij trekt daar een les uit: “Vecht zichtbaar voor je electoraat.” Luister naar Ronald Plasterk in gesprek met politiek historicus Anne Bos en hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg.

Hans Borstlap begon zijn ambtelijke loopbaan als raadadviseur bij het ministerie van Algemene Zaken tijdens de kabinetten Lubbers I en II. Daarna werd hij DG Algemene Beleidsaangelegenheden bij SZW en DG Strategie en arbeidsmarkt bij OCW. Tussen 2002 en 2016 was hij lid van de Raad van State. Twee belangrijke lessen leerde hij al vroeg in zijn loopbaan: ‘begin bij het probleem’ en ‘zorg dat je je rol scherp hebt’. Tegenspraak leveren vindt hij essentieel voor ambtenaren: “Waar geen tegenspraak is, gaat het vroeg of laat fout. Meestal vroeg.” Luister naar Hans Borstlap in gesprek met politiek historicus Anne Bos en hoogleraar Bestuurskunde Caspar van den Berg.

Hedy (Hedwig) d’Ancona was staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in het kabinet-Van Agt I (1981 en 1982), en minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC) in Lubbers III (1989 tot 1994). Als bekend activiste en feministe voelde ze zich nooit one of the boys. Door haar female gaze wist ze wie ze kon vertrouwen. Ze bleef dan ook dichtbij zichzelf: "Ik heb nooit anders gedaan of gepraat.” Tijdens haar Haagse werk voelde ze de plicht zoveel mogelijk haar feministische idealen te realiseren. Luister naar Hedy d’Ancona in gesprek met onderzoeker Anne Bos en hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart.

Annette Roeters was van 2008 tot 2015 inspecteur-generaal (IG) bij de Inspectie van het Onderwijs, en daarna tot 2020 directeur van de Raad voor de Kinderbescherming. Voor haar IG-schap had ze verschillende functies in het onderwijs. Zo zat ze in het college van bestuur van de Vrije Universiteit en de Christelijke Hogeschool Windesheim. Roeters houdt ervan feedback te krijgen. “Ik heb ervaren dat kritiek me beter en opener maakt.” Na een aantal incidenten bij scholen werd de inspectie zelf object van onderzoek. Het inspectiekader werd daarna verbreed, maar dat betekent niet dat de inspectie een te grote broek aan moet trekken, vindt ze. “De kracht van de inspectie is de begrenzing”. Luister naar Annette Roeters in gesprek met communicatieadviseur Guido Rijnja en hoogleraar Bestuurskunde Paul ’t Hart.

Johan Remkes begon als raadslid, statenlid en gedeputeerde in Groningen. Later werd hij Kamerlid, (in)formateur, adviseur in crisissen en commissaris van de Koning(in). Hij was staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) van 1998 tot 2002 en minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) in drie kabinetten-Balkenende (2002 tot 2007). Na een nieuw Kamerlidmaatschap kwam hij meer buiten de ‘Haagse bubbel’ te staan. Hij zag in de jaren de tijdsgeest veranderen: “Alles heeft zijn eigen dynamiek, dat moet je rustig laten plaatsvinden.” Luisteren is voor hem van cruciaal belang. “Geef mensen niet altijd gelijk, maar leef je in en ga de dialoog aan.” Luister naar Johan Remkes in gesprek met Caspar van den Berg en Anne Bos.

Ronnie van Diemen begon als kinderarts, werd hoogleraar, en nam daarna verschillende bestuurlijke rollen op zich. Ze was bestuursvoorzitter van een ggz-instelling, en maakte in 2012 de overstap naar het Haagse waar ze inspecteur-generaal (IG) Gezondheidszorg werd. Ze moest de inspectie uit een crisis loodsen. “De inspectie moest meer rekening leren houden met de samenleving.” In 2020 werd ze directeur-generaal (DG) Curatieve Zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Ze kon vaak terugvallen op de kwaliteiten die ze als arts ontwikkelde: “Ik heb geleerd door de ogen van anderen te kijken.” Ook haar drive ‘goede zorg voor iedereen’ bleef overeind. “In mijn genen blijf ik een dokter.” Luister naar Ronnie van Diemen in gesprek met hoogleraar Bestuurskunde Paul ‘t Hart en docent Bestuurskunde Erik-Jan van Dorp.  

Benita Plesch was de eerste directeur-generaal van de Algemene Bestuursdienst (ABD), Andrew Podger was Public Service Commissioner in Australië. Vergelijkbare functies die als doel hebben de juiste topmensen op de juiste plekken te krijgen, de mobiliteit aan de top te verhogen en de samenwerking tussen departementen te verbeteren. Belangrijk voor een match is de expertise, en de diversiteit in persoonlijkheid en ervaring die iemand meebrengt, vinden ze beiden. Maar ook de klik met je bewindspersoon speelt mee. In Nederland wordt meer naar het persoonlijke vlak gekeken dan in Australië. Plesch: “Het gaat over chemie, over openheid, over moedig zijn.” Plesch en Podger gingen in gesprek over de ervaringen in de managementontwikkeling van de rijksoverheid, en de overeenkomsten en verschillen daarin tussen de twee landen. Luister naar Plesch en Podger in gesprek met voormalig secretaris-generaal Roel Bekker en senior adviseur communicatiebeleid Guido Rijnja.