Goede Gesprekken

Bas Mesters zat al eens tien jaar als correspondent in Italië. Nu bedrijft hij constructieve journalistiek. Sterker nog, hij was daar al mee bezig nog voordat De Correspondent het levenslicht zag. Je beschrijft niet alleen de problemen, maar denkt ook na over de mogelijke oplossingen, je dient als journalist perspectief te bieden, een uitweg uit de misère. Dat is niet iedereen met hem eens. Het komt sterk tot uiting in zijn boek Het herstel van Nederland. Een serie van twaalf interviews, oorspronkelijk verschenen in De Volkskrant, met evenzovele professionals in verschillende werkvelden, de zorg, het onderwijs, het recht, de journalistiek, het klimaat enz. Al zijn gesprekspartners zeggen hetzelfde: het neo-liberale gedachtegoed heeft een enorme bak ellende teweeggebracht in de maatschappij. De nadruk op winst, die ook nog eens wordt weggezogen uit de samenleving, leidt tot een gigantisch groot verlies. Maar, en dat is het goede nieuws: ze barsten allemaal van de praktische ideeën hoe het anders kan. En dat maakt Het herstel van Nederland tot een inspirerend boek.

Peter van der Voort is arts, internist, intensivist, epidemioloog en leidt sinds twee jaar de IC-afdeling van het Groningse Universitair Medisch Centrum. En o ja, hij is ook nog senator in de Eerste Kamer voor D’66. Ondanks alles heeft hij tijd om mij te woord te staan. En op sleeptouw te nemen door het ziekenhuis heen, we zijn op weg naar een van de drie ruimtes waar Covid-patienten kunnen worden opgevangen. Straks. Als een nieuwe golf corona de zorg overspoelt. Het is niet zeker, maar men zet zich schrap, overal in Nederland. En er hangt een donkere wolk boven, want wat gebeurt er als er niet genoeg bedden zijn, niet genoeg handen aan die bedden? Dan volgt triage. Wat niemand wil. Dan zal er gekozen moeten worden. Wie nemen we wel op, wie niet? Hoe bepaald je dat? Daarover wilde ik graag met Van der Voort praten.

Robbert Dijkgraaf (Ridderkerk, 1960) wordt de nieuwe minister van OCW in het kabinet van Rutte IV. Een gedroomde kandidaat die zowel thuis is in de wetenschap als in de kunst. Hij is een wereldvermaarde wetenschapper; als wiskundige en theoretisch natuurkundige is hij vertrouwd met de snaartheorie, het fundament van ons bestaan. Ooit studeerde Dijkgraaf twee jaar aan de Rietveld Academie, omdat hij zijn passie voor de natuurkunde een tijdje kwijt was. Ik sprak met Dijkgraaf in 2016, tijdens een bezoek aan het Stedelijk Museum.

Op 29 december 2021 overleed Robin Fransman aan de gevolgen van corona. Fransman was een eigenzinnige VVD'r, zeg maar gerust een marxistische liberaal. Hij is nooit de politiek ingegaan omdat hij vond dat de politiek was verworden tot procesmanagement, terwijl het in zijn ogen moest gaan over de inhoud. Je maakt keuzes op grond van een mensbeeld, je eigen normen en waarden, maar die discussie wordt nooit meer gevoerd. Sinds het begin van corona lag hij overhoop met het overheidsbeleid. Hij verzette zich fel tegen de rigoreuze maatregelen. Dit gesprek van zeven jaar geleden is nog altijd geschikt om hem beter te leren kennen. Het ging toen over sparen. Daar had hij net een boek over geschreven: 'Sparen is geen deugd'

Michiel Poelenije is 35 jaar, en sinds vijf jaar schaapsherder in Ruinen. Hij begon in de ICT, switchte naar milieukunde en vond zijn bestemming bij de schapen. Het leek mij mooi om hem op te zoeken juist nu, want lammetjes in de lente, ja dat steelt de harten van iedereen, maar hoe is het leven van een herder in de winter, in de tijd van Kerstmis, waar traditiegetrouw de herdertjes, die lagen bij nachte, een voorname en vooral gezellige rol spelen, in de bijbel. Maar hoe is het anno 2021 in werkelijkheid. Portret van een gedreven vakman ….

Het is niet voor het eerst dat we praten met Marion Koopmans, neerlands bekendste viroloog. Sterker, het is alweer de vijfde keer. En het is logisch: een pandemie voltrekt zich door de jaren heen, en een deel van die ontwikkeling is niet voorspelbaar. Samen met collega Thomas Oudman (correspondent voedsel) wilden we graag uitzoomen. Hoe werkt een pandemie op de lange termijn. En hoe zit het met de verhouding tussen het beleid in Nederland en de rest van de wereld. En toen diende Omikron zich aan.

Marieke Liem is hoogleraar Sociale Weerbaarheid en Veiligheid aan de Universiteit van Leiden. Zij is expert op het gebied van geweld. Dankzij haar uitgebreide en veelzijdige onderzoek kan ze de gedachte ontzenuwen dat we in een wereld leven die steeds gewelddadiger wordt. Het tegendeel is het geval. Het geweld neemt af. En Het Kwaad bestaat niet, in haar ogen. Ze sprak onder andere met mensen die hun eigen kind of kinderen hebben gedood. En ze blijft hen zien als medemensen.

Zijn leven lang is schrijver Chris Keulemans pas thuis geweest als hij te gast was, ergens in de wereld, of gastheer in Amsterdam. Zijn levensmotto is: "Heimwee, maar zonder vaderland, dat maakt alles mogelijk". Die gastvrijheid kwam ernstig onder druk te staan door de pandemie. Hij schreef er een boek over, Gastvrijheid, en ontdekte dat het net zo belangrijk voor ons is als lucht en water. En uiteindelijk komt hij thuis in Amsterdam-Noord, om daar ook in politieke zin gestalte te willen geven aan gastvrijheid.

De mens is ontstaan in een ondiepe warme zee, zoals de Waddenzee. Ruben Smit (1971), van huis uit ecoloog en fotograaf, heeft met zijn film "WAD. Overleven op de grens van water en land" op spectaculaire manier het leven in die uiterst smalle zone in beeld gebracht. En je beseft hoe kwetsbaar het leven is. Een schaalmodel voor de wereld. Na voltooien van de film kreeg Smit de ziekte van Lyme. Hij kwam terecht in een diepe depressie en burnout. Bij wijze van herstel ging hij opnieuw foto's maken. Het leidde tot een subliem fotoboek: "Perspectief zonder horizon. Persoonlijk landschap". Dat is nu verschenen (november 2021). Goeie reden om nog eens naar dit gesprek te luisteren over zijn visie op de ecologie.

Martijn Manders (1970) is maritiem archeoloog en verbonden aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Hij werkte mee aan de opgraving van de Rooswijk, een trots VOC-schip dat in 1740, anderhalve dag nadat het van Texel was vertrokken, met man en muis verging. Op de beruchte Goodwin Sands, vlak voor de kust van Engeland. Manders schreef, samen met Laura van der Haar, een meeslepend boek over deze tragedie, maar ook over alles wat er nodig is zo'n wrak te redden als bron voor kennis over ons verleden en daarmee over onszelf.